موج مخالفت با سد ماندگان | ۳۵ تشکل محیط زیستی کشور: ارزیابی پروژه سد شتاب‌زده، ناقص و تحت فشار است

رویداد۲۴ | ویدا ساویز- روند تصمیم‌گیری درباره‌ی پروژه‌ی «سد و سامانه انتقال آب ماندگان»، با اعتراض گسترده‌ای همراه شده است. سی‌وپنج تشکل محیط زیستی، میراث فرهنگی و کشاورزی از سراسر کشور با ارسال نامه‌ای خطاب به شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، خواستار تمدید مهلت زمانی بررسی این طرح و انجام ارزیابی مشارکتی شدند.

در این نامه که رونوشت آن به دبیرخانه نشان اپوش نیز ارسال شده، امضاکنندگان نسبت به شتاب‌زدگی در تهیه‌ی گزارش ارزیابی زیست‌محیطی و فشار‌های سیاسی وارد بر سازمان محیط زیست هشدار داده‌اند.

مشارکت یا صورت‌سازی؟

در متن این بیانیه آمده است که طبق مصوبه‌ی اخیر شورای عالی آب، نظر نهایی سازمان محیط زیست در خصوص سد ماندگان باید برای تصمیم‌گیری به دولت ارسال شود، اما «فرصت پنج‌روزه‌» تعیین‌شده برای ارائه‌ی دیدگاه‌ها، بیش از آن‌که گامی در جهت مشارکت باشد، «ذبح مفهوم مشارکت در پیشگاه مصلحت و فشار‌های سیاسی» است.

تشکل‌های امضاکننده تأکید کرده‌اند که روند فعلی بدون حضور جامعه مدنی و کنشگران مستقل پیش رفته و اگر سازمان حفاظت محیط زیست در این مرحله، زمان بررسی را تمدید نکند، تصمیم نهایی دولت بر پایه گزارشی ناقص و غیرمستند اتخاذ خواهد شد.

در این نامه آمده است:  «گزارش در حال تهیه برای ارسال به دولت، با عجله تنظیم شده و به‌دور از چشم جامعه مدنی است؛ این روند نمی‌تواند استدلال‌هایی درخور و علمی داشته باشد و در نهایت با فشار‌های سیاسی و تجمع‌های ساختگی ذی‌نفعان انتقال آب، مسیر تصمیم صحیح دولت را منحرف خواهد کرد.»

سدسازی بی‌ضابطه

بیشتر بخوانید:

تمدن ایران زیر آب رفت | هشدار جدی نوروز رجبی: سدسازی بی‌ضابطه، میراث فرهنگی را فدای توسعه کرده است

فاجعه گتوند؛ از پهلوی تا روحانی / جزییات تکان‌دهنده از تاریخچه ساخت سد گتوند

درس جنبش تخریب سد‌ها برای ایران/ چرا جهان به سمت تخریب سد‌ها حرکت کرد؟

پروژه‌ی سد ماندگان در ماه‌های اخیر یکی از مناقشه‌برانگیزترین طرح‌های آبی کشور بوده است. فعالان محیط زیست هشدار می‌دهند که اجرای این پروژه علاوه بر تهدید زیستگاه‌های ارزشمند زاگرس، بر جریان طبیعی رودخانه‌های پایین‌دست اثر مستقیم خواهد گذاشت و می‌تواند به خشک شدن تالاب‌ها و افزایش فرونشست زمین منجر شود.

یوسف فرهادی بابادی از انجمن اپوش از انجمن‌های امضاکننده بیانیه، درباره  اهمیت توقف سد ماندگان به رویداد۲۴ گفته: این سد بدون اخذ مجوز محیط زیستی، در منطقه پادنای سمیرم از استان اصفهان  برای تأمین آب مناطق صنعتی اصفهان  در حال احداث است و قطعا آسیب جدی به زیست بوم منطقه حفاظت شده دنا و نابودی انواع مختلف جانوران و گونه‌های نادر گیاهی وارد می کند.

در مقابل، مدافعان طرح، آن را برای تأمین آب شرب و کشاورزی مناطق مرکزی کشور ضروری می‌دانند؛ اما کارشناسان معتقدند که نبود شفافیت، ارزیابی ناقص و بی‌اعتمادی عمومی، بزرگ‌ترین خطر پیش‌روی پروژه است.

هیچ سدی در ایران بدون هزینه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی ساخته نشده است. مسئله اصلی در ماندگان، نه کمبود آب، که کمبود شفافیت است.

این تحلیل همچنان مصداق دارد. جامعه مدنی در برابر پروژه‌ای ایستاده است که در ظاهر برای توسعه طراحی شده، اما در عمل می‌تواند بخشی از بحران آبی خوزستان را به سایر مناطق منتقل کند.

درخواست برای توقف شتاب تصمیم‌گیری

امضاکنندگان نامه، ضمن تأکید بر مسئولیت مستقیم سازمان حفاظت محیط زیست، از شینا انصاری خواسته‌اند تا با تمدید مهلت تصمیم‌گیری، فرصت مشارکت واقعی و تخصصی را فراهم کند.

آنان معتقدند که اگر سازمان محیط زیست در برابر فشار‌ها ایستادگی نکند، گزارش ناقص فعلی مبنای تصمیم دولت قرار خواهد گرفت و «نتایج غیرقابل جبرانی بر کشور تحمیل می‌شود».

در بخش پایانی نامه آمده است: «از شما انتظار می‌رود در گام نخست، در تمدید این زمان مساعدت لازم را مبذول فرمایید تا زمینه برای ارزیابی کیفی‌تر پروژه با حضور جامعه مدنی فراهم شود.»

صدای زاگرس و جنوب

فهرست بلند امضاکنندگان نشان از گستره‌ی جغرافیایی و تخصصی مخالفان دارد؛ از کمپین مردمی حمایت از زاگرس مهربان گرفته تا انجمن مهندسان صنعت آب خوزستان، حامیان طبیعت گناوه، خانه محیط زیست جونقان، انجمن‌های بوشهر، مسجدسلیمان، اندیمشک، شوش و ماهشهر.

این هم‌صدایی کم‌سابقه میان تشکل‌های مردمی جنوب و زاگرس، بیانگر اعتماد ازدست‌رفته‌ی عمومی نسبت به فرایند ارزیابی پروژه‌های انتقال آب است.

کارشناسان مستقل محیط زیست بار‌ها تأکید کرده‌اند که ارزیابی زیست‌محیطی باید فرآیندی مشارکتی و شفاف باشد، نه تشریفاتی و پشت در‌های بسته.

در چنین شرایطی، تمدید مهلت بررسی سد ماندگان، تنها مطالبه‌ای فنی نیست؛ بلکه آزمونی برای سنجش میزان پایبندی سازمان حفاظت محیط زیست به اصل مشارکت و عدالت بین‌نسلی است.

هم‌زمان با هشدار‌های کارشناسانی، چون مسعود مجرب درباره بی‌خردی در سیاست‌های آبی و اداره‌ی کشور بر اساس «شانس و فشار»، اکنون نوبت آن رسیده است که سازمان حفاظت محیط زیست نشان دهد تصمیماتش نه در سایه‌ی مصلحت‌سازی، بلکه بر پایه‌ی علم، صداقت و گفت‌وگوی اجتماعی اتخاذ می‌شود.