اعمال لیله الرغائب یا شب آرزوها ۱۴۰۴ چیست؟
رویداد۲۴ | لیلهالرغائب یا «شب آرزوها»، نخستین شب جمعه ماه پرفضیلت رجب است؛ شبی که در سنت دینی اسلام جایگاهی ویژه دارد و به عنوان یکی از شبهای سرشار از رحمت، مغفرت و عطای الهی شناخته میشود. ماه رجب خود مقدمهای معنوی برای ورود به ماههای شعبان و رمضان است و لیلهالرغائب، نقطه آغاز این مسیر روحانی به شمار میآید. در روایات آمده است که در این شب، بوی رحمت الهی در عالم میپیچد و فرشتگان با اشتیاقی خاص به عبادت و راز و نیاز بندگان مینگرند. این شب، تنها یک زمان در تقویم نیست، بلکه فرصتی برای بازگشت، توبه، و کاشتن بذر آرزوها در دل انسان است.
واژه «لیلةالرغائب» از ریشه «رغبت» گرفته شده و به معنای شبی است که در آن توجه، عطا و بخشش فراوان است؛ بنابراین هم میتوان آن را «شب آرزوها» دانست و هم شبی که خداوند در آن، عطای ویژهای به بندگانش ارزانی میدارد. بر اساس روایات متعدد، هر دو معنا صحیح است و نشاندهنده جایگاه بلند این شب در میان اوقات عبادی سال است.
شب آرزوها، زمانی است که دلهای خسته میتوانند به امید آمرزش و اجابت دعا، رو به آسمان بگیرند. در این شب، درهای رحمت الهی گشوده است و بندگانی که با اخلاص و نیت پاک به درگاه خداوند روی میآورند، مشمول لطف ویژه پروردگار میشوند.
اعمال لیلهالرغائب یا اولین پنجشنبه ماه رجب
مهمترین اعمالی که برای شب لیلهالرغائب نقل شده، شامل روزه، نماز و ذکر و دعاست. در روایات آمده است که مستحب است پنجشنبه اول ماه رجب را روزه بگیرید و هنگامی که شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز بهجا آورید. این نماز به صورت شش نماز دو رکعتی خوانده میشود و در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره «قدر» و دوازده مرتبه سوره «توحید» قرائت میگردد.
پس از پایان نماز، هفتاد مرتبه گفته میشود:
«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ].»
سپس به سجده میروید و هفتاد مرتبه میگویید:
«سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ»
آنگاه سر از سجده برداشته و هفتاد مرتبه میگویید:
«رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ»
دوباره به سجده رفته و بار دیگر هفتاد مرتبه میگویید:
«سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ»
پس از آن، حاجت و آرزوی خود را از خداوند طلب میکنید تا به خواست و اراده الهی به آن برسید. این عمل در کتاب «الإقبال بالأعمال الحسنة» ابن طاووس نقل شده است.
حدیث مَلَک داعی و جایگاه ماه رجب
در کتاب «المراقبات»، مرحوم آیتالله میرزا جواد ملکی تبریزی، یکی از مراقبتهای مهم ماه رجب را به یاد داشتن حدیث «مَلَک داعی» میداند. پیامبر اکرم (ص) در این باره فرمودهاند:
«خدای متعال در آسمان هفتم فرشتهای را قرار داده است که داعی نامیده میشود. هنگامی که ماه رجب فرا میرسد، این فرشته در هر شب تا صبح ندا میدهد: خوشا به حال تسبیحکنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال میفرماید: همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند… هر کسی در این ماه مرا بخواند، او را اجابت میکنم و هر کس از من بخواهد، به او میدهم… این ماه را رشتهای میان خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد، به من میرسد.»
دیگر اعمال لیلهالرغائب
علاوه بر روزه و نماز، اعمال دیگری نیز برای شب آرزوها توصیه شده است؛ از جمله خواندن دعای فرج امام زمان (عج)، توبه و استغفار، و قرائت آیات و دعاهایی که طلب هدایت، مغفرت و خیر دنیا و آخرت در آنها آمده است. از جمله این دعا:
«رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّهً مُسْلِمَهً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»
همچنین تکرار آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» و طلب خیر با آیات:
«وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
و نیز طلب آمرزش با این آیه:
«الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»
از دیگر اعمال این شب، دعا برای اموات و طلب خیر برای درگذشتگان است.
فضایل شب آرزوها و لیلهالرغائب
در روایات آمده است که در این شب، زمین پر از فرشتگانی میشود که از آسمان فرود آمدهاند و مأمور رساندن نیتهای پاک بندگان به درگاه الهی هستند. پیامبر اکرم (ص) درباره فضیلت این شب فرمودهاند:
«وَ لَکِنْ لَا تَغْفُلُوا عَنْ أَوَّلِ لَیْلَةٍ جُمُعَةٍ فِیهِ… فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ…»
همچنین درباره پاداش نماز لیلهالرغائب نقل شده است که ثواب این نماز، در شب اول قبر به زیباترین صورت به سراغ انسان میآید و مونس او در تنهایی و وحشت قبر میشود. این ثواب، انسان را تا روز قیامت همراهی میکند و نشانهای از کرامت الهی نسبت به کسانی است که ماه رجب و اعمال آن را گرامی میدارند.
لیلهالرغائب، در حقیقت یادآور این معناست که هنوز هم میتوان امیدوار بود، هنوز هم میتوان از نو آغاز کرد و با دلی شکسته، اما امیدوار، به رحمت بیپایان خداوند پناه برد.
