کارت سوخت هنوز در دوراهی طرح‌های تشویقی و تنبیهی است

رویداد۲۴ با توجه به وضعیت ناگوار مصرف بنزین در کشور و حجم بالای قاچاق، عزم نهاد‌های مسئول برای بازگرداندن و احیای نقش کارت سوخت جدی شده است.

به نظر می‌رسد اکنون اجماع ملی برای بازگشت کارت سوخت و مدیریت مصرف شکل گرفته، اما درباره جزییات و چگونگی اجرای طرح‌های مدیریت مصرف، هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده است.

اگرچه در سال‌های اخیر پس از حذف سهمیه‌بندی، هیچ گاه کارت سوخت به طور رسمی حذف نشد، اما رانندگان به استفاده از آن در زمان سوخت گیری تمایلی نداشته اند و در عمل کارت‌های سوخت جایگاه داران، جایگزین کارت‌های شخصی شده است.

کنار گذاشتن تدریجی کارت‌های سوخت با حذف سهمیه بندی
با یکسان سازی نرخ بنزین و حذف سهمیه بندی در بهار ۱۳۹۴، فرایند حذف تدریجی کارت سوخت توسط مالکان خودرو‌ها آغاز شد.
رانندگان با حذف سهمیه بندی بنزین، به کارت سوخت به عنوان ابزاری مزاحم می‌نگریستند که هیچ کارایی ندارد، زیرا به راحتی می‌شد با استفاده از کارت سوخت جایگاه داران سوخت گیری کرد.

بدین ترتیب به تدریج کارت سوخت از چرخه سوخت گیری رانندگان کنار گذاشته شد، حتی افرادی که کارت خود را گم کرده بودند به سراغ آن نرفتند.

بی‌رغبتی به کارت سوخت تا آنجاست که در دفتر‌های پستی انبوهی از کارت‌های سوخت وجود دارد که رانندگان برای تحویل گرفتن آن‌ها نیامده‌اند.
البته به تازگی پس از جدی شدن احیای کارت سوخت، مراجعه مالکان خودرو‌های فاقد کارت سوخت برای اخذ این کارت‌ها به پلیس + ۱۰ و دفتر‌های پستی افزایش یافته است.

کارت سوخت، ابزار مدیریت مصرف
استفاده از کارت سوخت مزایایی برای اقتصاد کشور دارد که سبب جدی شدن بهره گیری دوباره از آن شده است.
حامیان احیای کارت سوخت تاکید می‌کنند با این کارت‌ها می‌توان جلو قاچاق سوخت را گرفت و در صورت کنار گذاشتن آنها، بهترین ابزار کنترل قاچاق از دست می‌رود.

بر اساس آمار غیررسمی، اکنون روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین به کشور‌های همسایه قاچاق می‌شود که در صورت تشدید کنترل‌ها از طریق کارت سوخت، جلو آن گرفته می‌شود.
در واقع، در صورت حذف سامانه هوشمند و کارت سوخت، دولت مهمترین ابزار برای جمع آوری دقیق میزان مصرف خودرو‌ها را که در جلوگیری از قاچاق سوخت نیز کاربرد دارد، از دست می‌دهد.

البته کارت سوخت برای خود مخالفانی نیز دارد که برخی از آنان حذف دایمی کارت سوخت را خواستارند. به نظر آنان استفاده از کارت‌های سوخت (بدون سهمیه بندی)، بی فایده است و باعث اتلاف وقت رانندگان در زمان سوخت گیری می‌شود.

طرح‌های تشویقی و تنبیهی برای استفاده از کارت‌های سوخت
جدی‌ترین طرح برای احیای کارت سوخت، بازگشت سهمیه بندی است که بر اساس آن، سهمیه مشخص (مثلا ۶۰ لیتر در ماه) برای خودرو‌های سواری با نرخ یارانه‌ای تعیین می‌شود که مازاد بر آن به صورت غیریارانه‌ای محاسبه می‌شود.

اجرای این طرح در شرایط فعلی با ابهام‌هایی همراه شده است و شنیده می‌شود شاید این طرح برای امسال اجرا نشود.
البته برای استفاده از کارت سوخت بدون سهمیه بندی نیز طرح‌های تشویقی و تنبیهی دیگری مطرح شده است.
براساس طرح تشویقی، برای آن دسته از دارندگان خودرو که در زمان مراجعه به جایگاه‌ها به جای کارت سوخت جایگاه داران از کارت‌های سوخت شخصی استفاده کنند، جایزه‌ای تعلق می‌گیرد.

جوایزی که تاکنون پیشنهاد شده شامل سهمیه‌های خاص و یا تخفیف در قیمت بنزین است که البته هیچ کدام نهایی نشده است.
اگرچه پرداخت جایزه به عنوان یکی از راه‌های تشویق استفاده از کارت سوخت مطرح است، با توجه به کمبود منابع مالی دولت و یارانه سنگینی که بابت بنزین پرداخت می‌شود، احتمال موافقت با تخفیف در قیمت بنزین در زمان سوختگیری با کارت‌های شخصی منتفی است.

همچنین در میان طرح‌های مختلفی که برای سرنوشت کارت سوخت ارایه شده است، تبدیل این کارت به کیف پول الکترونیکی از مهمترین پیشنهاد‌ها به شمار می‌رود.
بر این اساس، از این کارت‌ها به عنوان کیف پول الکترونیکی با قابلیت پرداخت اعتباری استفاده می‌شود که این موضوع می‌تواند به صورت یک مشوق در نظر گرفته شود.

از سوی دیگر، طرح‌هایی نیز در دستور کار قرار دارد که مربوط به اعمال سیاست‌های تنبیهی برای استفاده از کارت سوخت شخصی است.
بر این اساس، رانندگانی که در زمان مراجعه به پمپ بنزین ها، از سوختگیری با کارت شخصی خودداری می‌کنند ناچارند برای استفاده از کارت سوخت جایگاه داران، هزینه اضافی پرداخت کنند.

سرنوشت کارت‌های سوخت در انتظار تصمیم دولت
وزارت نفت و نهاد‌های مسئول، پیشنهاد‌های خود درباره کارت‌های سوخت و مدیریت مصرف را به نهاد‌های تصمیم گیرنده در دولت ارائه کرده‌اند که قرار است تصمیم نهایی بزودی اتخاذ و اعلام شود.

زمان و نحوه اجرای طرح‌های جدید مدیریت مصرف از طریق کارت سوخت هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد در اجرای آن تردیدی وجود ندارد؛ بنابراین دیر یا زود، کارت سوخت دوباره به یک وسیله ضروری برای رانندگان تبدیل می‌شود.