روحانی برخلاف احمدی‎نژاد بهانه دست اسرائیل نداد

رویداد۲۴ - عبدالرضا فرجی راد، سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان گفت: «سیاست های مناسبی که دولت اتخاذ کرد، موجب شد که اسرائیل نیز مانند عربستان در چند سال گذشته، بازنده میدان باشد، چرا که دولت روحانی برخلاف دولت قبل، بهانه ای به دست اسرائیل نداد.» 

آغاز ریاست جمهوری حسن روحانی در ایران مصادف با اوج گیری تروریسم و افراط گرایی در منطقه بود و از سوی دیگر، پرونده مذاکرات هسته ای ایران هنوز روی میز بود و سیاست های دولت قبل، معادلات این پرونده را تا حدود زیادی در هم پیچیده بود.

با این وجود، با به سرانجام رسیدن مذاکرات هسته ای و دستیابی به برجام، تحلیلگران بسیاری به بررسی سیاست خارجه دستگاه دیپلماسی حسن روحانی پرداختند، اما آنچه  در این میان تا حدود زیادی مغفول ماند، سایر سیاست های دولت یازدهم در عرصه بین الملل است.

مسائلی همچون حفظ امنیت و مواضع جمهوری اسلامی در اوج درگیری های منطقه، چگونگی مواجهه با سیاست ها و رفتارهای تحریک آمیز عربستان و از سوی دیگر بهانه ندادن به اسرائیل، همگی در زمره سیاست های دولت در عرصه بین الملل قرار می گیرد.

عبدالرضا فرجی راد، تحلیلگر روابط بین الملل و سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان در گفت‌وگو با رویداد۲۴ گفت: «سیاست های مناسبی که دولت اتخاذ کرد، موجب شد که اسرائیل نیز مانند عربستان در چند سال گذشته، بازنده میدان باشد، چرا که دولت روحانی برخلاف دولت قبل، بهانه ای به دست اسرائیل نداد.» 

فرجی راد در مورد کلیت سیاست خارجه دولت یازدهم گفت: «گشایشی که در سه سال اخیر در روابط خارجی در مقایسه با 8 سال دولت قبل صورت گرفته، عوامل مختلفی دارد که یکی از این عوامل، نوع گفتمان است. زمانی که روحانی دولت را تحویل گرفت، گفتمان خود را در نظام بین الملل در مقایسه با رئیس جمهور قبلی تغییر داد که این تغییر گفتمان باعث شد که دنیا رویکردی جدید به ایران داشته باشد. در همین برهه مساله مذاکرات ایران و آمریکا در عمان مطرح شد و بحث مذاکرات هسته ای پیش آمد که برای اولین بار ایران همراه با ایالات متحده و سایر اعضای 1+5 کنار یکدیگر نشستند. در واقع تصوری در دنیا به وجود آمد که ایران قصد تغییر سیاست های خود را دارد، بنابراین باید قدم هایی را برداشت؛ بویژه اروپایی ها که مجبور بودند راه آمریکا را در تحریم های سنگین علیه ایران ادامه دهند.» 

این تحلیلگر روابط بین الملل در مورد سیاست های دولت در اوج بحران در منطقه، گفت: «یک موضوع را باید در نظر گرفت که در واقع حسن روحانی زمانی سمت ریاست جمهوری را تحویل گرفت که تروریسم در منطقه در حال گسترش بود و یک خطر بزرگ منطقه را تهدید می کرد و با تشدید این تهدید، اروپا و غرب و حتی ایالات متحده احساس می کردند که سقوط زودرس بشار اسد ممکن است که منجر به یک فروپاشی شود که این موضوع حوزه پیرامونی سوریه یعنی کشورهایی مثل اردن، ترکیه و ... را دربر بگیرد. بنابراین، با گذر زمان غربی ها به این نتیجه رسیدند که باید در این مورد تعامل داشته باشند و این نوع رویکرد به تصورات ایران نیز نزدیک می شد.» 

وی افزود: «با وجود اینکه ایالات متحده و اروپایی ها مصر به برکناری بشار اسد بودند، اما واقعیت آن است که بخشی از این موضع مربوط به متحدان غرب در منطقه از جمله عربستان و ترکیه می شد. در واقع غربی ها با این موضع درصدد برآورده کردن رضایت متحدان خود بودند اما در عمق ماجرا، غربی ها آمادگی کنار رفتن به یکباره اسد و وخیم تر شدن اوضاع سوریه را نداشتند. بنابراین، این تصور با اصرار ایران مبنی بر این موضوع که کنار رفتن اسد موجب فروپاشی سوریه می شود، تا حدودی همخوانی داشت. این همخوانی باعث شد که در واقع تضادهای بین ایران و غرب کاهش پیدا کند. لذا غربی ها موضوع خود علیه اسد را تکرار می کردند، اما به دنبال یک راهکار قانونی بدون عجله بودند.» 

فرجی راد ادامه داد: «از سوی دیگر، ایران زمانی که به نوعی با روسیه در قبال موضوع سوریه هم پیمان شد، یک موضع قوی تر پیدا کرد و این موضع قوی تر، موجب تقویت گفتمان ایران در رابطه با دولت بشار اسد شد. ایران در این موقعیت با دو طرف مقابل روبرو بود؛ غرب که به دنبال سرنگونی سریع بشار اسد نبود و دیگری عربستان و ترکیه و سایر متحدانشان که به دنبال سرنگونی سریع بودند که در این همپیمانی، طرف منطقه ای (ترکیه و عربستان) متضرر شدند اما طرف غربی خیلی از این موضوع ناراحت نشد و با وجود حس رقابت با روسیه، این رقابت را به گونه ای طراحی کردند که هیچ برخوردی با ایران و روسیه نداشته باشند.» 

سفیر سابق ایران در نروژ در مورد سیاست های دولت در مواجهه با تحرکات عربستان گفت: «اگر ما قصد داشتیم در طول چند سال گذشته و بویژه در طول یک سال گذشته با عربستان مثل این کشور رفتار کنیم، خطرات جدی ما را تهدید می کرد. عربستان قصد داشت ایران را یک کشور حامی تروریسم معرفی کند و مسئولیت مشکلات منطقه را متوجه جمهوری اسلامی کند، که البته موفق به این کار نشد و نه تنها کشورهای آسیایی و اروپایی این موضوع را نپذیرفتند، بلکه اروپایی ها برای کاهش و حل مشکلات، ایران را به عنوان یک طرف مشورت و مذاکره قرار می دادند.» 

وی ادامه داد: «در این شرایط اگر ایران قصد داشت رفتار مشابه عربستان را در مقابل این کشور پیش بگیرد، دو خطر وجود داشت؛ نخست اینکه احتمال بروز درگیری های نظامی که شاید عربستان به دنبال چنین چیزی بود و دیگر اینکه اثرگذاری ایران در نظام بین المللی در رابطه با فاش کردن حمایت عربستان از تروریسم، از بین می رفت. با این وجود، این سیاست ایران باید بیش از این اثر می گذاشت که البته این موضوع تنها متوجه دستگاه دیپلماسی وزارت خارجه نیست، بلکه سایر دستگاه های کشور نیز باید با یکدیگر اجماع می کردند.»

فرجی راد در پاسخ به این سوال که اگر این تحولات در زمان دولت قبل اتفاق می افتاد، چه نتیجه ای رقم می خورد، گفت: «طبیعتا به ضرر جمهوری اسلامی رقم می خورد، روندی که دولت قبل پیش گرفته بود، روندی بود که دنیا تحمل نمی کرد و اساسا تغییر و کنار رفتن دولت قبل و روندی که ایران با ریاست جمهوری روحانی در پیش گرفت، عربستان را به تکاپو واداشت که دوباره ایران را به مرحله دولت قبل سوق دهد. نمی توان سنگین بودن ضربه توافق هسته ای و تماس های ایران با غرب و آمریکا، به عربستان را نادیده گرفت. رفتارهای دولت قبل باعث شد که تصویری غیرواقعی از جمهوری اسلامی در اذهان افکار عمومی غرب ایجاد شود و با ایجاد این تصویر در افکار عمومی، دولت ها می توانستند هر اقدامی علیه ایران انجام دهند.»

این استاد دانشگاه در مورد مواجهه با اسرائیل نیز گفت :«سیاست های مناسبی که دولت اتخاذ کرد، موجب شد که اسرائیل نیز مانند عربستان در چند سال گذشته، بازنده این میدان باشد. نتانیاهو در چند سال گذشته تلاش بسیاری کرد که ایران را مجددا منزوی کند، موفق نشد؛ چرا که دنیا چنین چیزی را از آنها نپذیرفت. این مساله بسیار مهم است، چون در تغییر افکار عمومی شکست خوردند، چرا که دولت روحانی برخلاف دولت قبل، بهانه ای به دست اسرائیل نداد.»

عبدالرضا فرجی راد در مورد نکته مغفول مانده در مورد برجام نیز گفت: «در داخل ایران و آمریکا واکنش های مخالف زیاد است که این ها رقابت های قدرت و انتخاباتی است ولی واقعیت آن است که برجام تحولی در سیاست های بین الملل ایران در چند سال اخیر بود و موفقیتی برای دولت های دو کشور جمهوری اسلامی و ایالات متحده به شمار می رود. در داخل ایران کسانی برجام را بد تلقی کردند که رقیب دولت بودند و در ایالات متحده نیز کسانی برجام را رد کردند که رقیب دولت آمریکا بودند، اما از سوی دیگر، کل اروپا برجام را تایید کرد! البته در انتظارات جامعه از دستاوردهای برجام، تا حدودی کندی وجود دارد که واقعیت امر این است که آمریکایی ها انتظاراتی داشتند که بعد از آن توافق تعاملات بیشتری در حوزه اقتصاد و مسائل منطقه با ایران داشته باشند که کل نظام به این نتیجه رسید که این موضوع به صلاح نیست.» 

وی در پایان افزود: «اینک طرف آمریکایی بر این باور است که در موضوع توافق هسته ای امتیازاتی برای ایران گرفته از جمله اینکه در مقابل متحدان استراتژیک خود یعنی اسرائیل و عربستان ایستادند، بنابراین انتظاراتی داشتند که همین موضوع باعث می شود پس از برجام، تلاش ها و گشایش هایی که باید صورت دهند را، تا حدودی کمی به کار گیرند اما با این حال، دستاوردها حاصل خواهد شد تنها با اندکی کندی که البته با تعامل بیشتر می توان این موضوع را حل کرد، اما این تعاملات باید قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا صورت بگیرد.»