۳۱ دقیقه در روز؛ اتلاف عمر تهرانی/ مردم سالانه ۱.۵ميليارد ساعت در ترافيک‌اند
رویداد۲۴ «بر اساس آمارهاي اداره طرح جامع معاونت حمل‌ونقل و ترافيک شهرداري تهران در سال ۱۳۹۹ و طبق مدل‌هاي کلان‌نگر اين معاونت، اين اعداد زمان‌هاي طلايي عمر شهرنشين‌هاي تهراني به حساب مي‌آيد. اين در حالي است که بررسي نقشه‌هاي پايش ترافيکي هفته گذشته حکايت از افزايش ترافيک اغلب معابر پايتخت نسبت به هفته‌هاي قبل‌تر دارد و انگار ترافيک مهرماهي امسال زودتر فرا رسيده است.
بر اين اساس بزرگراه‌هايي مانند شهيد همت، شهيد حکيم، شهيد اشرفي اصفهاني، جلال آل احمد، شهيد نواب صفوي، شهيد سعيدي، شهيد صدر و تونل و بزرگراه هاشمي رفسنجاني نه‌تنها در ساعت صبحگاهي و عصرگاهي که در اغلب ساعات شبانه‌روز ترافيک سنگين داشته‌اند. حتي ترافيک در تعدادي از بزرگراه‌ها گاهي قفل مي‌شود که از جمله آنها شمال به جنوب بزرگراه شهيد مدرس، حوالي تقاطع بزرگراه صدر تا خيابان وليعصر (پارک وي) و بزرگراه شهيد چمران از محدوده سئول تا خيابان وليعصر است. به همين خاطر شهروندان بايد خود را بيش از پيش براي سفرهاي درون‌شهري فصل خزان آماده کنند و مديريت زمان و سفر و استفاده از وسايل حمل‌ونقل همگاني را در برنامه روزانه خود بگنجانند. البته شهرداري تهران هم با افتتاح يک ايستگاه جديد مترو، خريد و بازسازي ۴۷۵ دستگاه اتوبوس و اورهال (بازسازي اساسي) ۳۱رام قطار مترو به استقبال پاييز رفته است.
اتلاف وقتي معادل يک‌ونيم بار سفر به ماه
روزانه در تهران نزديک به ۸ ميليون و ۶۰۰ هزار خودرو تردد مي‌کنند که از اين ميزان بيش از ۷ ميليون مربوط به تهران مي‌شود و حدود يک ميليون و ۶۰۰ خودرو هم از شهرهاي اقماري و اطراف به پايتخت مي‌آيند. شايد جالب باشد بدانيد که طبق آمار مرکز کنترل ترافيک شهر تهران تعداد سفر خودروهاي سواري نسبت به ۳ سال پيش ۴۳درصد افزايش يافته است. يعني از ۶ ميليون به ۸ ميليون و ۶۰۰ هزار سفر رسيده است. حالا تصور کنيد اگر چاره‌اي براي اين حجم خودرو انديشيده نشود مقدار زماني که هر شهروند در ترافيک سر مي‌کند، حتي آنهايي که از وسايل انبوه‌بري مثل اتوبوس و تاکسي استفاده مي‌کنند، چقدر خواهد بود. به هر ترتيب، اکنون به‌صورت ميانگين هر پايتخت‌نشين در مجموع سالانه ۱۸۸ ساعت از عمرش در ترافيک هدر مي‌رود؛ زماني معادل يک‌ونيم بار رفت و برگشت به کره ماه با آپولو ۱۱.
رعايت‌نکردن قانون، عامل اصلي تشديد ترافيک
مديرعامل شرکت کنترل ترافيک شهر تهران درباره علل به وجود آمدن ترافيک شديد اين روزها و شيوه‌هاي کنترل آن مي‌گويد: «ترافيک شهري سه عامل اصلي دارد: «انسان»، «راه» و «وسيله نقليه» که هر کدام از اين عوامل نباشد ترافيک شکل نخواهد گرفت. ازدحام در شهر به عوامل زيادي بستگي دارد که از مهم‌ترين آنها مي‌توان به ازدياد خودرو، ايرادات هندسي معابر، فرهنگ غلط استفاده از خودروي شخصي، عدم پوشش کافي حمل‌ونقل عمومي و عدم فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومي اشاره کرد.»
به گفته کورش جدي ثاني در اين بين، براي کنترل و بهبود ترافيک شهرها از چهار عامل مهندسي ترافيک، وضع قوانين و اجراي آن، آموزش ترافيک و به‌کارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات (در جهت حرکت به سمت شهر هوشمند) استفاده مي‌شود. مهندسي ترافيک با ايجاد، نگهداشت و بازسازي راه‌ها و زيرساخت‌ها سعي در کاهش ميزان ترافيک شهري دارد. قوانين و مقررات باعث مي‌شود افراد از انجام بسياري از رفتارهايي که موجب ترافيک مي‌شود، خودداري کنند و به همين دليل قوانين مي‌توانند در کاهش ميزان ترافيک نقش داشته باشد.
بیشتر بخوانید: چند هزار خودرو جریمه کرونایی شدند؟
او معتقد است ايجاد فرهنگ رانندگي و عبور و مرور صحيح از مهم‌ترين عواملي هستند که مي‌توانند در کاهش ميزان ترافيک شهري نقش بسيار مهم و مؤثري ايفا کنند. همچنين ايجاد و به‌کارگيري بسترهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز مي‌تواند در مديريت تقاضاي سفر به‌ويژه جلوگيري از سفرهاي غير ضرور، سفر به قصد انجام امور کاري، تحصيلي، بهداشتي، آموزشي، بانکي و ... نقش بسزايي داشته باشد.
هم‌اکنون با همه‌گيري بيماري کرونا نقش فاوا (فناوري اطلاعات و ارتباطات) در مديريت تقاضاي سفر پررنگ‌تر از قبل شده و نياز است در اين بخش سرمايه‌گذاري بيشتري داشته باشيم. کوروش جدي‌ثاني، مديرعامل شرکت کنترل ترافيک تهران، در اين باره مي‌گويد: «با توجه به اين که شرکت کنترل ترافيک تهران متولي پياده‌سازي و راهبري سيستم‌هاي حمل‌ونقل هوشمند يا همان ITS است، براي مديريت، ساماندهي و نظم‌بخشيدن به ترافيک شهري هر سال در قالب برنامه‌هاي عملياتي و بر اساس بودجه، اعتبارات تخصيصي و ماموريت‌هاي محوله در حوزه حمل‌ونقل و ترافيک، برنامه‌هايي براي مديريت و کنترل تقاضاي سفر، با استفاده از فناوري‌هاي روز را در دستور کار خود دارد.
هوشمندسازي معابر و حمل‌ونقل بار و مسافر از مبدأ حرکت تا رسيدن به مقصد و برگشت به خانه مي‌تواند نقش مهمي در کاهش ميزان ترافيک شهري داشته باشد. به طور مثال روزانه معابر مهمي در شهر تهران وجود دارد که با ازدحام ساعتي روبه‌رو هستند؛ بزرگراهايي همچون شهيد همت، شهيد نواب محدوده پل امام خميني(ره) تا انتهاي تونل توحيد، امام علي (ع)، شهيد حکيم، شهيد حاج‌قاسم سليماني و معابر شرياني اصلي و فرعي. نکته قابل توجه اين که تمامي اين ازدحام‌ها در ساعتي است که نشان از توزيع نامناسب حجم ترافيک در معابر در بازه‌هاي زماني روزانه دارد.»
مديرعامل شرکت کنترل ترافيک تهران نوع رفتار برخي از رانندگان در تهران را که با رعايت‌نکردن حقوق ديگر شهروندان همراه است عامل تشديد ترافيک مي‌داند و مي‌گويد: «متأسفانه تعداد اين دست رانندگان کم نيست. مواردي همچون رعايت‌نکردن رانندگي بين خطوط و رعايت فاصله قانوني بين دو خودرو، سرعت غير مجاز، سبقت‌هاي خطرناک، استفاده‌نکردن از چراغ راهنما، تغيير ناگهاني مسير، رعايت‌نکردن حق تقدم و احترام به خطوط عابرپياده و به طور کلي قانون‌گريزي در عبور و مرور، از عوامل اصلي ايجاد صف و ازدحام‌هاي طولاني در سطح معابر تهران شده که خود باعث هدررفت زمان مي‌شود. لازم به ذکر است تبديل زمان تلف‌شده به معادل ريالي به اين سادگي قابل محاسبه نيست؛ چرا که زمان براي هر يک از افراد جامعه هزينه‌اي خاص دارد. به طور مثال هزينه وقت تلف‌شده يک مامور آتش‌نشان يا اورژانس در زمان ماموريت قابل اندازه‌گيري نيست چون پاي جان انسان‌ها در ميان است.»
تجهيز ۱۰۰ تقاطع به چراغ‌هاي UPS تا پايان آبان
جدي‌ثاني در عين حال ماموريت‌هاي شرکت کنترل ترافيک را کنترل، پيشگيري و کاهش ترافيک با استفاده از فناوري‌هاي هوشمند عنوان مي‌کند و مي‌گويد: «مديريت تمامي چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي در تقاطع‌ها و معابر شهر تهران اعم از هوشمند، برنامه‌پذير و چشمک‌زن به عهده اين شرکت است. بنابراين درست عمل‌کردن اين تجهيزات مي‌تواند تا حد زيادي از رفتارهاي غير مسئولانه و قانون‌گريزي برخي از رانندگان در ناديده گرفتن قوانين مرتبط با رعايت حق تقدم در عبور از تقاطعات و معابر شهري و ايجاد گره‌هاي کور ترافيکي مؤثر واقع شود.
از اين رو يکي از سياست‌هايي که به جد پيگير آن هستيم تامين اعتبارات لازم براي اين موضوع است که در آينده نه‌چندان دور انجام خواهد شد. تبديل چراغ‌هاي چشمک‌زن به هوشمند و همچنين مجهزکردن اين چراغ‌ها به دستگاه‌هاي UPS براي جلوگيري از اثرات نامطلوب قطع برق بر عبور و مرور وسايل نقليه يکي از اقدامات در دستور اقدام به حساب مي‌آيد. البته با دستور مستقيم معاون حمل‌ونقل وترافيک شهرداري تهران، شرکت کنترل ترافيک تهران از ابتداي سال ۴۰ تقاطع مهم را که از سوي پليس محترم راهور تهران بزرگ اعلام شده بود، به اين دستگاه‌ها مجهز کرده و در فاز بعدي، ۱۰۰ تقاطع اعلامي ديگر تا پايان آبان‌ماه مجهز خواهد شد.»
اقداماتي براي به حداقل رساندن ترافيک مهرماه
مديرعامل شرکت کنترل ترافيک تهران به مسئوليت نگهداري، هوشمندسازي، رصد دائم و راهبري به‌ويژه در معابر خاصي مثل تونل‌هاي اصلي شهر تهران (رسالت، توحيد، نيايش، اميرکبير و غزه) و بزرگراه طبقاتي صدر اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «فرض کنيد چراغ‌هاي چند تقاطع در طول خيابان طالقاني براي مدت کوتاهي از کار بيفتند يا تصادفي در داخل تونل توحيد رخ دهد يا مشکلي در بزرگراه طبقاتي صدر ايجاد شود. حتما مي‌توانيد به‌هم‌ريختگي عبور و مرور در اين معابر را تصور کنيد. پس مسئوليت ما در شرکت کنترل ترافيک براي هر ساعت از روز است و همه ايام براي ما همانند ابتداي مهر و بازگشايي مدارس اهميت دارد.»
جدي‌ثاني مي‌گويد با توجه به شيوع کرونا رصدها امسال ويژه‌تر صورت مي‌گيرد: «با توجه به مشکلاتي که همه‌گيري بيماري کرونا در سال گذشته و امسال ايجاد کرده، الگوي سفرهاي شهري دستخوش تغييرات ملموسي شده است. يکي از اين تغييرات، جابه‌جايي ساعات اوج ترافيک در طول روز و تغييرات در مقاصد سفر است.
به طور مثال با حذف سفرها به قصد امور آموزشي يا کاري در عوض شاهد افزايش سفرها به قصد سفرهاي تفريحي و درماني هستيم. بنابراين براي پاييز امسال که فعاليت‌هاي آموزشي هم احتمالا بيشتر از سال گذشته است، مجموعه‌هاي تحت امر معاونت حمل‌ونقل و ترافيک شهرداري تهران با ايجاد خطوط اتوبوس مدرسه، افزايش ناوگان تاکسي و اتوبوس در خطوط مختلف، کاهش سر فاصله اعزام ناوگان حمل‌ونقل عمومي اعم از اتوبوس و مترو، اجراي طرح شناوري شروع کار در ادارات دولتي و ممنوعيت تردد ناوگان حمل مواد غذايي در پيک ازدحام صبحگاهي، به استقبال اين ايام مي‌روند.»
او اضافه مي‌کند: «از شهروندان نيز انتظار مي‌رود در راستاي کاهش ازدحام در ايام پيش رو، از وسايل نقليه شخصي در ساعات اوج ترافيک کمتر استفاده کنند و از سفرهاي غير ضرور خود به‌خصوص در ساعات اوج ترافيک صرف نظر کرده و امور خود را با اپليکشن‌هاي موجود در بستر IT انجام دهند تا از بار ترافيک در ساعات اوج ترافيک کاسته شود و در صورتي که مجبور به حرکت در سطح معابر هستند، قبل از حرکت و جابه‌جايي، مقصد و وسايل نقليه مورد استفاده خود را بر اساس اطلاعات کسب‌شده از سامانه‌هاي موجود مشخص کنند و سپس تصميم به حرکت بگيرند.»
آسيب ترافيک بيش از آسيب‌هاي سيگارکشيدن است
سولماز حسينيون، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه تاب‌آوري شهري: ترافيک با همه دردسرهايش صبر ايوب مي‌خواهد و بس. محاصره‌شدن در ترافيک‌هاي طولاني براي هيچ شهروندي خوشايند نيست. آسيب‌هاي اجتماعي، اقتصادي، سلامتي و زيست‌محيطي از جمله عايدي‌هاي ترافيک براي شهر و شهروندانش است. با توجه به آن که حدود ۹ ميليون خودروي شخصي به طور روزانه در خيابان‌هاي تهران در حال تردد هستند، بايد بگوييم خيابان‌هاي تهران در وضعيت انفجار به سر مي‌برند اما فقط زبان حرف‌زدن ندارند.
مديريت چنين وضعيتي به طور حتم نياز به همکاري يکپارچه‌اي دارد که امروز در حوزه حمل‌ونقل و کنترل ترافيک به‌خوبي در حال کنترل و هدايت است. اما براي کاهش ترافيک جدا از اقدامات مديران، نياز به مشارکت همه‌جانبه شهروندان داريم تا براي جابه‌جايي‌هايشان در شهر به جاي خودروهاي شخصي از ساير وسايل حمل‌ونقل استفاده کنند. امروزه ترددهاي بي‌هدف و طولاني براي شهر آسيب به کالبد شهر، کالبد انسان‌ها و روح لطيف آنهاست. ترافيک شهرهاي بزرگ به دو ترافيک داخل شهرها و ترافيک مبادي ورودي به شهرهاي بزرگ تقسيم مي‌شود.
طبق تحقيقات علمي، تلف‌شدن زمان در ترافيک و نشستن طولاني‌مدت در وسايل حمل‌ونقل مي‌تواند بيش از سيگار کشيدن آسيب به همراه داشته باشد و پنجمين علت مرگ‌وميرها معرفي شده است. اين روزها سبک زندگي‌ها تغيير کرده و ترافيک جاي خودش را در ميان زندگي شهرنشينان به خوبي باز کرده است؛ در حالي که اين نوع سبک زندگي اشتباه است.
بسياري از کشورها آسيب‌هاي ناشي از ترافيک در زندگي شهرنشينان را مورد مطالعه و بررسي قرار داده‌اند و براي پيشگيري، کنترل و افزايش تاب‌آوري در شهر برنامه‌هاي جامعي در نظر گرفته‌اند. به نظر مي‌آيد شهرهاي بزرگي مانند تهران که با ترافيک درگير هستند به چنين مطالعاتي نياز دارند. بحث سلامت از لحاظ شهرسازي موضوع مهمي است و کشوري که مردم آن سالم باشند، آن کشور بالطبع ثروتمند محسوب مي‌شود. اما کشوري که مردمانش هزينه‌هاي هنگفت صرف درمان کنند براي جامعه ضرر است. ترافيک همچنين کيفيت خواب، کيفيت فعاليت‌هاي اجتماعي افراد و موارد ديگر را تحت تأثير قرار مي‌دهد. آمارهاي بين‌المللي درباره کشور ما نشان مي‌دهد به لحاظ مشکلات روحي و رواني از پرآسيب‌ترين کشورها هستيم و به طور حتم بخشي از آن به ترافيک ارتباط دارد.»
