مازوت ایران را به مرز خفگی برد؛ چالش آلودگی هوا در سال ۱۴۰۰

رویداد۲۴ آلودگی هوا در سال گذشته مهمان شهر‌های ایران به ویژه کلان شهر‌ها بود و چندین بار شرایط کشور و به ویژه تهران را در شرایط اضطرار قرار داد. این شرایط تا روز‌های پایانی سال با آمدن گرد و غبار در شهر‌های غربی کشور ادامه پیدا کرد تا آلودگی هوا از نخستین روزهای سال در کشور وجود داشته باشد.

بر اساس اعلام شرکت کنترل و کیفیت هوای تهران، امسال دو روز هوای پاک در تهران تجربه شده و ۲۴۵ روز هوا قابل قبول بوده است.

همچنین شهروندان تهرانی ۱۰۵ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز هوای ناسالم را تنفس کرده‌اند. پاییز تهران سراسر آلوده بود و در زمستان نیز وضعیت نه تنها از پاییز بهتر نبود که بدتر بود و در روز ۱۹ دی‌ماه وضعیت تهران نارنجی شد و ۲۰ ایستگاه شاخص آلودگی بالای ۱۵۰ را ثبت کرد.

به گزارش جامعه ۲۴ ، این شرایط در تهران در حالی است که به گفته مقامات شورای شهر تهران، سالیانه ۴ هزار نفر در پایتخت جان خود را به دلیل آلودگی هوا از دست می‌دهند، از سوی دیگر بر اساس اعلام وزارت بهداشت که به صورت مرتب و مداوم هشدار‌های عدم ناسالم بودن هوا در روز‌های مختلف پاییز و زمستان را صادر می‌کرد مجموع تعداد سال‌های عمر از دست رفته در شهر تهران، ۴۵ هزار سال بوده است، از این میان ۲۸ هزار و ۹۰۰ سال تعداد سال‌های عمر مولد‌های از دست‌رفته بر اساس آلودگی هوا بوده است. همچنین ۱۰ درصد مرگ نوزادان زیر یک سال هم منتسب به آلودگی هوا است.

مسئولان شهرداری تهران نبود جریانات جوی مناسب و سرعت کم باد را از علل پایداری هوا و افزایش آلودگی آن عنوان می‌کنند؛ این عوامل سبب می‌شود تا تهویه مناسبی صورت نگیرد. همچنین یکی دیگر از عوامل افزایش آلودگی هوای امسال نسبت به پارسال، افزایش ترافیک است.

آلودگی شهر‌های دیگر

در شهر‌های دیگر نیز وضعیت چندان بهتر از تهران نبود؛ اصفهان، مشهد، تبریز، اراک، قزوین، همدان، اهواز و ... و نیز شهر‌های کوچک‌تر همانند سقز، تبریز، کبودرآهنگ و اردکان نیز هر هفته هشدار‌های مختلفی در مورد آلودگی هوا و ناسالم بودن هوا دریافت می‌کردند و شاخص آلودگی به بالاتر از ۱۸۰ میکرون نیز تجاوز کرد.

شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود؛ بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا قابل قبول (سالم) یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است.

بیشتربخوانید: ۷ میلیارد دلار هزینه مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در ایران

تأثیر آلودگی بر سلامت شهروندان

به گزارش جامعه ۲۴ ، چندی پیش سازمان جهانی بهداشت نسبت به افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان هشدار داد. بر اساس اعلام این سازمان، آلودگی هوا مسئول مرگ سالانه ۷ میلیون نفر در جهان است. از سوی دیگر بر اساس آخرین پژوهشی که موسسه مکس پلانک آلمان کمتر از یک سال پیش منتشر کرد، اعلام شد آلودگی هوا سالانه جان ۹ میلیون نفر را در سراسر جهان می‌گیرد.

آمار‌ها در مورد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران نیز متفاوت است. به گفته شینا انصاری، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران سالانه ۳۰ هزار نفر به دلیل اثرات ناشی آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر شاهسونی رئیس کارگروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت از مرگ زودرس سالانه ۴۱ هزار و ۷۰۰ نفر به دلیل آلودگی هوا خبر داده بود. چندی قبل هم محسن پیرهادی عضو شورای شهر تهران از مرگ سالانه ۴ هزار نفر در پایتخت به دلیل آلودگی هوا خبر داد.

بر اساس اعلام وزارت بهداشت مواجهه طولانی مدت با آلاینده ذرات معلق PM ۲،۵ در کشور سالانه باعث بروز ۴۱ هزار و ۷۰۰ مورد مرگ زودرس می‌شود و مواجهه با ذرات معلق به طور میانگین باعث کاهش ۱،۸ سال از امید به زندگی در مردم دنیا می‌شود.

همچنین آلودگی هوا در سطح جهان، به عنوان چهارمین علت مرگ زودرس پس از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه و دومین علت اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیرواگیر پس از استعمال دخانیات شناخته شده است.

بر اساس آخرین برآورد موسسه معتبر بار بیماری‌ها به ترتیب ۲۶ درصد از مرگ‌های ناشی از سکته مغزی، ۲۰ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی (IHD)، ۱۹ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، ۲۰ درصد از مرگ‌های ناشی از دیابت، ۳۰ درصد از مرگ‌های ناشی از عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی و ۴۰ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی مدت با آلودگی هوای آزاد است.

مازوت سوزی یا خودرو‌های فرسوده

اگرچه تا چند سال قبل بنزین‌های غیر استاندارد و خودرو‌های فرسوده عامل اصلی آلودگی در هوای تهران و شهر‌های دیگر شناخته می‌شد، اما در سال‌های اخیر عامل دیگری به آلاینده‌های هوای تهران و دیگر شهر‌های کشور اضافه شد آن هم چیزی نبود جز مازوت یا نفت کوره، ماده‌ای که مصرف آن در چند سال اخیر به دلیل اثرات آن بر هوا و سلامت انسان‌ها ممنوع اعلام شده بود، اما هر بار مصرف آن در برخی نیروگاه‌ها و صنایع سنگین گزارش شده بود.

در حال حاضر روزانه معادل ۱۹۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی و گاز به نیروگاه‌های کشور تحویل داده می‌شود که حدود ۱۳ میلیون لیتر آن نفت کوره یا همان مازوت است که در فصول سرد مانند شرایط فعلی این عدد به ۳۵ میلیون لیتر می‌رسد و در تابستان ممکن است این عدد به صفر نیز برسد. اگر این عدد را به نسبت ۱۹۰ میلیون لیتر فرآورده توزیعی به نیروگاه‌ها در نظر بگیریم، حدود یک ششم می‌شود و این در شرایطی است که طبق اعلام مسئولان، نفت کوره در کلان شهر‌ها توزیع نمی‌شود. 

کشندگی مازوت

در اثر سوزاندن سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت، ترکیباتی موسوم به Sox منتشر می‌شوند که بخش بیشتر آن را SO۲ تشکیل می‌دهد. SO۲ گازی سمی است که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا دارد و زمانی که غلظت آن در هوا به بیش از ۵۰۰ppb برسد، بوی بدی خواهد داشت که در این سطح، کشنده خواهد بود. این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد. به طور کلی، غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از ۱۰ppb ذکر می‌شود که در این غلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت.

اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوخت‌های گوگردی، تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسول یا ذرات بسیار ریز هوا است که ذرات معلق (Particulate Matter) موجود در هوا را سبب می‌شوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهند.

اگرچه مصرف مازوت به ادعای برخی از مسئولان وجود نداشته، اما سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت آن را تایید کرده بودند و حتی بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت نیز به وزرای مرتبط با انرژی در رابطه با مصرف این سوخت فسیلی تذکر داد. این در حالیست که وزیر نیرو گفته بود که امسال مصرف مازوت ۳۳ درصد کاهش پیدا کرده؛ معنی این سخن این بود که مازوت در نیروگاه‌های کشور مصرف شده است.

تکالیف بر زمین مانده قانون هوای پاک

به گزارش جامعه ۲۴ ، در اوایل پاییز سال گذشته بود که آلودگی به شهر‌های کشور هجوم آورد، در آن زمان وزارت بهداشت خواستار اجرای مفاد قانون پاک شد اما این مفاد سال گذشته نیز همچون سال‌های گذشته کامل اجرا نشد و مدیرکل محیط زیست استان تهران هم نسبت به بر زمین ماندن این تکالیف انتقاد کرد.

سعید محمودی در این رابطه اظهار کرد: طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین) می‌بایست تا پایان سال ۱۴۰۰ در کلیه جایگاه‌های سوخت تهران اجرا شود این در حالی است که در حال حاضر تعداد بسیار محدودی از جایگاه‌ها این طرح را انجام داده‌اند و موضوع به‌صورت کامل از سوی وزارت نفت انجام نشده است و انتظار داریم که در چارچوب قانون هوای پاک این اقدامات با سرعت بیشتری پیگیری شود.

وی افزود: بر اساس آیین‌نامه ماده ۲ قانون هوای پاک از سال ۹۹ می‌بایست تمدید یا صدور مجوز شرکت‌های پیک موتوری مشروط به برقی شدن موتور سیکلت‌ها باشد که متاسفانه این موضوع نیز مغفول مانده و جزو تکالیف قانونی سازمان صمت استان تهران است.

با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه وضعیت آلودگی هوا در سال جاری هم وضعیت ناگواری را سپری خواهد کرد و نباید چندان به اقدامات مسئولان امر دل بست و به آن امیدوار بود.