هفت سین نماد چیست؟
رویداد۲۴ هدی کاشانیان: ایرانیان از باستان تا امروز، در آخر سال کهنه به یمن ورود به سال جدید، جشنی به نام نوروز برپا می‌کنند. از این‌رو، در زمان هخامنشیان، سفره هفت سین نیز وجود داشته است. در عصر پادشاهی ساسانی، جشن نوروز بسیار بااهمیت بود تا جایی که موسیقی خاصی در آن روزگاران داشت و برای این روز، نام‌های مختلف به کار می‌برند. برخی از این نام‌ها عبارت بودند از: نوروز، نوروز بزرگ، نوروز قباد، نوروز خارا، و نوروز خردک و آواهایی هم با نام آفرین، خسروانی و مدارستانی، ویژه و خاص این ایام وجود داشته است که آن‌ها را می‌خواندند.
افراد، هنگام شروع نوروز برای دریافت برکات به زندگی‌شان، سفره بزرگ و با مفهومی می‌چینند به نام هفت سین. نمادهای سفره هفت سین هر کدام ریشه در گذشته و تاریخ اصیل و باستانی ما دارند. همچنین هر کدام از این سین‌ها که به هنگامه نوروز روی سفره می‌چینیم، فلسفه‌ای تاریخی دارد.
قدیمی‌ترین شعر در ادبیات فارسی که در آن به هفت سین اشاره شده، دیوان امیر بهاءالدین برندق خجندی است با این دو بیت:
چون به میدان طرب رانی براق عیش را
هم ز عین مردمی باید که چینی هفت سین
سبزه سیراب و سنبل، سوسن و سرو و سمن
ساغر می در میان بزم و ساقی هفتمین
چرا عدد هفت برای هفت سین
در فرهنگ کهن فارسی، عدد هفت بسیار ارزشمند است و به امرداد نسبت داده شده و به معنی زندگی و جاودانگی است. همچنین بیان‌کننده شگون و فال نیک بوده است. به همین دلیل هفت وسیله با شرایطی که گفته شد در یک سفره جمع می‌شوند و افراد منتظر بودند تا سال کهنه را با سالی نو تغییر دهند. جالب‌ترین نکته اینکه در میان، کلمات فارسی که وجود دارد، سین هشتم یا سین جایگزینی وجود ندارد!
اجزای سفره هفت سین
ایرانیان باستان هفت سین را با آب، آتشدان، شیر، تخم‌مرغ، آینه، انار، سیب، سنجد، نارنج و... تزیین می‌کردند که هر یک نماد خاص خود را داشتند. هفت سین سفره‌ای شامل هفت برکت نمادین است که نام آن‌ها با حرف سین آغاز شده و به طور سنتی در نوروز، پهن میشود. این نمادها شامل:
سیب: «سیب» نمادی از سلامتی است. اکثریت مردم از سیب سرخ برای سفره هفت سین استفاده می‌کنند. در فرهنگ ایرانی، سیب را به عنوان مظهر و نماد سلامتی می‌دانستند، به همین دلیل، سیب جای خود را در سفره هفت سین باز کرد و در واقع وجود آن در این سفره، سلامتی و تندرستی اعضای خانواده را تا آخر سال به همراه دارد و آن‌ها را از بیماری دور می‌کند. طبق سنت قدیمی، رسم است که سیب را بزرگ‌تر خانواده، پدربزرگ یا مادربزرگ خانواده سر سفره بگذارند و نشان‌دهنده این است که همیشه بزرگ‌ترهای یک خانواده نگران سلامتی اعضای خانواده خود هستند. همچنین سیب قرمز نماد عشق بوده است. گذشتگان ما سیب را در یک ظرف پر از آب زلال می‌گذاشتند و روی سفره هفت سین قرار می‌دادند و از خداوند متعال بابت برکت سیب تشکر کرده و طلب عشق و باروری می‌داشتند.
سیر: براساس باور زرتشتیان، بوی «سیر» دیوها را گریان می‌کند و سیر سمبل اهورامزدا است. همچنین سیر خواص دارویی زیادی دارد. سیر یک میکروب‌کش و گندزدای عالی محسوب میشود و می‌توان گفت که سیر هم مثل سیب، نماد و نشانه‌ای از سلامت است. هنگامی که آن را مصرف می‌کنیم، باید فاصله خود را با دیگران رعایت کنیم تا از بوی بد سیر آزار نبینند. در حقیقت با دیدن سیر باید یادمان باشد که در زندگی دیگران سرک نکشیم.
در آیین زرتشت، سیر نماد دوری از گناه است. حتی هنوز هم عنصر مهمی در اعیاد زرتشت به حساب می‌آیند. قابل ذکر است براساس ادبیات فارسی، سیر نشانه‌ای از مناعت طبع و قناعت هم محسوب میشود. از این‌رو، عده‌ای چنین تصور می‌کنند که سیر بر قناعت‌پیشگی دلالت دارد.
سماق: در ادبیات پارسی، «سماق» نمادی از صبر و بردباری است. جالب اینکه بدانید صبوری بیش از حد را با مثل سماق مکیدن مقایسه می‌کنند. به همین خاطر بسیاری سماق را نماد صبوری می‌دانند. وجود سماق در سفره هفت سین این موضوع را به ما یادآوری می‌کند که باید سال پیشرو را با صبر و بردباری سپری کنیم. از نظر سلامتی، سماق به نابودی چربی‌های مضر بدن کمک می‌کند. پس سماق را می‌توان نمادی از سلامتی و دوری از عادت‌های بد غذایی دانست. موضوع مهم دیگر درباره سماق این است که رنگ سماق را با رنگ آتش و خورشید مقایسه می‌کنند.
سرکه: در افسانه‌های باستانی، «سرکه» نمادی از جاودانگی است و حضور آن در سفره هفت سین به عنوان دورکننده نا‌ملایمات زندگی شناخته میشود. همچنین براساس ادبیات فارسی، سرکه در وصف اشک، اضطراب و گریه استفاده می‌شده است. مثلاً مولانا از گریه با عنوان سرکه‌فشانی یاد می‌کند. بعضی افراد معتقدند، سرکه نماد رضایت‌مندی است و ما را به پذیرش نا‌ملایمات زندگی دعوت می‌کند.
سبزه: «سبزه» نماد حیات دوباره، زایش، طراوت و سبزی است. از این‌رو برای آنکه تمام اعضای خانواده در سال جاری سلامت و بانشاط باشند، سبزه را روی سفره هفت سین قرار می‌دهند. از طرف دیگر رویش سبزه یکی از بخش‌های جذاب نوروز به حساب می‌آید. از حدود 10 روز مانده به عید نوروز، هر خانواده سبزه می‌اندازند. برخی خانواده‌ها خلاقیت بیشتری دارند و سبزه را در اشکال مختلف تهیه می‌کنند. برای تهیه سبزه، می‌توان از حبوبات مختلف استفاده کرد. البته رایج‌ترین نوع سبزه، سبزه گندم یا ماش است. در حقیقت از نظر معنایی تفاوتی بین انواع مختلف سبزه وجود ندارد. سبزه، نماد شادی، سر‌زندگی، آرامش، ایثار و حیات است و بودن آن در سفره هفت سین، موجبات شادی و طراوت اعضای خانواده را فراهم می‌کند. عده‌ای نیز سبزه را نماد فرشته اردیبهشت می‌دانند.
سمنو: «سمنو» نماد قدرت و خیر و برکت و عضو عدالت و قدرت محسوب میشود. سمنو را از گندم درست می‌کنند و چون مقوی است، به آن غذای مرد آفرین نیز می‌گویند. وجود آن در سفره هفت سین، قدرت، صبر و عدالت را برای اعضای خانواده به ارمغان می‌آورد. همچنین نماد فراوانی خوراک و غذاهای خوب و پر نیرو است و نیز نمادی برای زایش گیاهی و بارور شدن گیاهان است.
سنجد: «سنجد» نماد سنجیده عمل کردن است. سنجد نشانه گرایش به عقل است. اولین چیزی که خداوند آفرید، عقل بود پس عقلانیت را ارج می‌نهیم و خردمندی را بزرگ می‌داریم. سنجد را بر این باور بر سفره می‌گذارند تا هرکس با خویشتن عهد کند که در آغاز سال، هر کاری را سنجیده انجام دهد. برخی دیگر سنجد را نماد عشق و دلدادگی می‌دانند و معتقدند وجود آن سر سفره هفت سین، عشق و محبت بین اعضای خانواده را بیشتر می‌کند.
ساير وسايل سفره هفت سین
در سفره هفت سین به جزء موارد گفته شده، موارد دیگری نیز وجود دارند. که در ذیل به آن‌ها می‌پردازیم:
- قرآن، شاهنامه یا کتاب اشعار حافظ
- سکه
- آینه
- ماهی قرمز
- شمع
- تخم مرغ رنگی
