«مرد آرام» زندگی یک زوج افغانی به روایت زوج جنجالی سینما
رویداد ۲۴ | فاطمه کریمخان: آنچه این فیلم را از اغلب فیلم‌های نمایش داده شده در جشنواره فجر امسال جدا می‌کند اولا این است که فیلم «مرد آرام» تنها فیلم ساخته شده توسط یک کارگردان زن است که وارد بخش مسابقه جشنواره شده است و دوم اینکه عوامل فیلم اصرار دارند که این فیلم با بودجه حدود ده میلیارد تومانی فیلم ارزان قیمتی محسوب می‌شود و تولید خانوادگی آن به این مناسبت است که بسیاری از عوامل فیلم پولی دریافت نکرده‌اند. فیلم اشاره بسیار مختصری به مساله ازدواج کودکان در بستر یک خانواده افغان دارد.
مهنوش صادقی کارگردان «مرد آرام» در نشست خبری فیلم خودش را با جمله «فمنیست نیستم» معرفی کرد و مهدی هاشمی بازیگر نقش اول و تهیه کننده فیلم آن را فیلمی «متعهد» و «از معدود فیلم‌های اجتماعی سال جاری» نامیده است.
اما فیلم مرد آرام چه نسبتی با فضای اخیرا مهاجر ستیز شده جامعه ایران دارد٬ و چرا توصیف این فیلم به عنوان «فیلم متعهد» توصیفی نادقیق است.
در تمام طول بیش از صد و بیست دقیقه فیلم مرد آرام تنها دو سکانس معرف تهران دیده می‌شود. یک سکانس در مترو و دیگری در یک مجتمع تجاری. از این نظر رابطه فیلم مرد آرام نه تنها با تهران معاصر بلکه و علاوه بر آن با ایران معاصر هم قطع است. فیلم هیچ تلاشی برای محکوم کردن یا حتی به تصویر کشیدن اصطکاک بین شهروندان ایرانی و افغان انجام نمی‌دهد.
نمونه فیلم‌هایی که در گتو‌های مهاجران ساخته می‌شود و تنها به روابط داخلی آنها محدود می‌ماند کم نیست، اما در تمام آن فیلم‌ها جامعه بیرون از گتو اغلب حضوری همه جا ناظر دارد همچنین مسائلی مانند احساس غربت یا بیرون ماندن از جامعه میزبان را می‌توان به عنوان موضوعات محوری این قبیل فیلم‌ها مشاهده کرد، اما در فیلم مرد آرام، جامعه غیر از روابط بسته خانواده مهاجر به کلی غایب است که باعث می‌شود مجبور باشیم به ادعای فیلم یعنی «تعهد» آن با تردید بیشتری نگاه کنیم.
درواقع پرسش اساسی از تهیه کننده فیلم این است که اثر دقیقا به چه چیزی متعهد مانده و بر چه اساسی فیلم را برترین نسخه آثار اجتماعی سال جاری می‌داند؟
تنها نشانی که از جامعه ایران در این فیلم دیده می‌شود یک تک سکانس مدرسه است که مرد افغانی ظاهرا در آنجا کار می‌کند. محله‌ای که نمایش داده می‌شود به نظر «لب خط» تهران است که تعداد افغان‌هایی که در آنجا مقیم شده‌اند کم نیست و با این حال باز هم حتی خود جامعه مهاجران افغان خارج از تصویر فیلم هستند. اگر عبارت فیلمسازی آپارتمانی را بتوان در مورد هر فیلمی که از فضای بسته داستان خود بیرون نمی‌رود به کار برد٬ فیلم اخیر قطعا یک فیلم آپارتمانی است هرچند که آپارتمان آن آلونکی روی سقف یک حمام باشد.
موضوع دیگری که در مورد فیلم «مرد آرام» پرسش برانگیز می‌شود یک گفت‌و‌گو در جریان نشست خبری این فیلم است. جایی که خبرنگاری از بهنوش صادقی کارگردان فیلم پرسید چرا به مساله ازدواج کودکان دقیق‌تر نپرداخته‌اید و کارگردان فیلم با گفتن این که «من البته فمینیست نیستم» از خودش سلب مسئولیت کرد!
ظاهرا تنها کارگردان زن فجر امسال که تمام فرصت داستان را برای پرداختن به موضوعات اجتماعی روز جامعه مهاجر از دست داده اینک قرار است به مدد نام آشنای تهیه کننده و بازیگر فیلم ابراز برائت خود از فمینیسم را دستاوردی ارزشمندتر از پرداختن به زوایای زندگی اجتماعی یک دختر مهاجر در ایران امروز اعلام کند.
