تنگه هرمز؛ دروازه جنگ یا اهرم فشار؟

رویداد۲۴| سردار کوثری از جمع‌بندی مجلس برای بستن تنگه هرمز خبر داده، اما عباس عراقچی، وزیر خارجه با لحنی متفاوت به این سوال پاسخ می‌دهد و از گزینه‌های متنوعی که پیش روی ایران است ، سخن گفته است. او پیش از این همه گفته بود که ایران هرگز تهدیدی برای بستن این مسیر نکرده و تنها «توانمندی» آن را دارد. به‌نظر می‌رسد تنگه هرمز همچنان اهرم فشار سیاسی است، نه تصمیم قطعی نظامی.

نظر متفاوت دولت و مجلس

به نظر می‌رسد که بستن تنگه هرمز به عنوان رویای طیف رادیکال در ایران، یکی از گزینه‌های پاسخگویی به حمله دیشب آمریکا باشد. از توییت ترامپ و اعلام این تجاوز کشورش خیلی نگذشته بود که واکنش‌ها شروع شد. از حسین شریعتمداری گرفته تا حمید رسایی و دیگر حامیان بستن تنگه هرمز شروع کردند.

حتی سردار اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم اعلام کرده که «مجلس شورای اسلامی به این جمع‌بندی رسیده است که تنگه هرمز را ببندد، اما تصمیم نهایی در این زمینه بر عهده شورای عالی امنیت ملی است.»

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، اما امروز در پاسخ به خبرنگاری که در درباره احتمال بستن تنگه هرمز از سوی ایران پرسید، گفت: «ایران هیچ‌گاه تهدید به بستن تنگه هرمز نکرده است. اما این را نیز پنهان نمی‌کنیم که توانمندی آن را داریم». او تاکید کرد که سیاست ایران در حال حاضر پرهیز از جنگ است، اما برای همه سناریو‌های ممکن آماده است.

تهدید واقعی یا تاکتیک رسانه‌ای؟

این طور که معلوم است، حداقل بین دولت و مجلس درباره بستن تنگه هرمز همفکری و هم نظری وجود ندارد. ضمن اینکه تهدید به بستن تنگه هرمز اصلا موضوع جدیدی نیست. این تهدید در مقاطع مختلف بار‌ها بیان شده و به دلایل مختلف عملیاتی نشده است. مثلا هزینه‌های بین‌المللی بالا مثل اختلال در بازار جهانی انرژی، اجماع علیه ایران، و بازگشت تحریم‌های شدیدتر یا احتمال مواجه شدن با پاسخ نظامی غب یعنی آمریکا و متحدانش در منطقه که آماده‌اند با هر تهدید نظامی برخورد کنند. عملیاتی نشدن تهدید بستن تنگه هرمز البته به خاطر پیامد‌های اقتصادی آن نیز بوده است. بدیهی است که این اقدام موجب افزایش فشار‌های اقتصادی، تحریم‌های ثانویه و محدود شدن صادرات منطقه‌ای خواهد شد.

تبعات بستن تنگه هرمز چیست؟

حالا که آمریکا و اسرائیل به ایران حمله کرده و رسما وارد یک جنگ شده‌ایم، اما وضعیت قدری تفاوت کرده و برخی عواملی که پیش از این مانع بستن تنگه هرمز بود، دیگر وجود ندارد. این، اما به معنی آن نیست که می‌توان بی‌گدار به آب زد و از دیگر آثار چنین اقدامی غافل شد. مثل گفته می‌شود که بستن تنگه هرمز می‌تواند قیمت جهانی نفت را به بالای ۱۵۰ دلار برساند. این یعنی اقتصاد‌های واردکننده انرژی در آسیا و اروپا با شوک مواجه و بازار جهانی دچار بی‌ثباتی عمیق می‌شود.

بگذریم از اینکه ناوگان پنجم آمریکا در بحرین نیز احتمالاً وارد واکنش نظامی فوری می‌شود و آتش جنگ بیش از حالا شعله‌ور می‌شود.

اینکه تصمیم مقامات مسئول برای واکنش به حمله آمریکا چیست و اینکه تنگه هرمز را بسته یا سناریو‌های دیگر را بررسی می‌کنند، به زودی مشخص خواهد شد. تا اینجای کار، اما معلوم است که موضع رسمی جمهوری اسلامی همچنان برپایه خویشتن‌داری و دفاع مشروع و پرهیز از تشدید درگیری‌ها است. به نظر می‌رسد «تنگه هرمز» بیشتر از آنکه دروازه جنگ باشد، در این مرحله اهرم چانه‌زنی و ابزار بازدارندگی سیاسی است.