هشدار قطعی درباره مرگ یک پهنه ملی | دریاچه ارومیه میمیرد، چون مدیریت زنده نیست!
رویداد۲۴| آخرین دادهها و هشدارها از سوی مقامات و کارشناسان محیط زیست حاکی از آن است که دریاچه ارومیه در آستانه خشکی کامل قرار دارد و به گفته کارشناسان، شاید تا پایان تابستان باید با «دریاچه ارومیه» خداحافظی کرد. گزارش تفصیلی روزنامه خراسان با عنوان «چند روز تا پایان دریاچه ارومیه!» تصویری تکاندهنده از یکی از مهمترین بحرانهای زیستمحیطی کشور ترسیم میکند.
آمارها چه میگویند؟
بر اساس اعلام احمدرضا لاهیجانزاده، معاون محیط زیست دریایی و تالابهای سازمان محیط زیست، در ۱۱ مردادماه جاری «تراز دریاچه ۱۲۶۹.۷۴ متر، وسعت آن ۵۸۱ کیلومتر و حجم آب آن تنها نیم میلیارد مترمکعب است؛ در حالی که همین شاخصها در سال گذشته ۲ میلیارد مترمکعب بود.»
او هشدار داده: «تراز به پایینترین حد ممکن رسیده است و اگر از این هم پایینتر برود، دیگر عددی اعلام نخواهد شد... پیشبینی خشکی کامل تا پایان تابستان کاملاً درست است.»
۴ دهه هشدار، بیثمر ماند
روزنامه خراسان یادآوری میکند که بحران دریاچه ارومیه دههها پیش قابل پیشبینی بود. زندهیاد پروفسور کردوانی، پدر علم کویرشناسی، در دهه ۶۰ هشدار داده بود که مرگ دریاچه قطعی است و گفته بود: «همه میگویند ارومیه قابل احیاست، من میگویم امکان ندارد. باید برای مدیریت بعد از مرگ آن فکری کرد.»
اکنون پس از گذشت چهل سال، همان سناریوی ترسناک، رنگ واقعیت به خود گرفته است.
حقابهای که هرگز نرسید
روزنامه خراسان مینویسد: «هزاران دلیل برای این وضعیت وجود دارد، اما همه را میتوان در یک جمله خلاصه کرد: حقابه دریاچه ارومیه هیچگاه درست نرسید.»
عیسی کلانتری، رئیس اسبق سازمان محیط زیست، در گفتوگویی تاکید کرده: «دولت روحانی دریاچهای با ۳.۸ میلیارد مترمکعب آب تحویل داد، اما در دولت رئیسی همان مسیر احیا رها شد و اکنون خطر تبدیل دریاچه به پلایا جدی است.» او هشدار داده: «اگر عمق نگیرد، دریاچه مرده است.»
دخالت انسانی، نه فقط تغییرات اقلیمی
محمد درویش، فعال برجسته محیط زیست، نیز از نقش سیاستگذاریهای نادرست در این بحران میگوید: «تعداد چاههای حفرشده از ۳۰ هزار حلقه در سال ۱۳۷۱ به ۱۲۰ هزار حلقه در سال ۱۴۰۱ رسیده است. همچنین ۹۹ سد روی رودخانههای منتهی به دریاچه ساخته شده است.»
عواقب خشکی دریاچه ارومیه چیست؟
بر اساس مقالهای از زهره فنی از دانشگاه شهید بهشتی، پیامدهای انسانی و محیطزیستی خشکی دریاچه بهمراتب فراتر از تصور عمومی است. او به کاهش جمعیت و تغییر الگوی سکونت، توفانهای نمکی، نابودی کشاورزی و مراتع، افزایش بیماریهای صعبالعلاج وتنشهای قومی و مهاجرتهای تودهای اشاره کرده است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت پیشین، نیز هشدار داده بود: «خشکی دریاچه ارومیه زندگی دستکم ۱۰ میلیون نفر را در شمال غرب کشور تحت تأثیر قرار میدهد.»
بحران آب یا بحران مدیریت؟
در کنار بحران محیطزیستی، یادداشت دوم این پرونده به قلم مسعود حمیدی، با عنوان مدیریت ضد آمایشی؛ عامل بحران کنونی، با لحنی تند از ضعف حکمرانی در حوزه آب و محیطزیست انتقاد میکند و میگوید: «ما بیش از آنکه با بحران طبیعی روبهرو باشیم، با بحران مدیریت روبهرو هستیم.»
حمیدی اضافه میکند: «از دهه ۴۰ که دشت مشهد ممنوعه اعلام شد، توسعه شهرنشینی، کشاورزی و صنایع آببر ادامه یافت. این اتفاق خلاف آمایش سرزمینی بود و مدیریت کشور را به لبه پرتگاه رساند.»
او هشدار داده که اگر رویه پاسخگو نبودن مدیران و توسعه ناپایدار ادامه یابد، «این در همچنان بر همان پاشنه خواهد چرخید.»
همه چیز مرده به جز ... 
