همه چیز درباره طاق کسری بغداد| میراث باشکوه ایران باستان در دل عراق
رویداد۲۴ | شاید عجیب به نظر برسد که یکی از باشکوهترین بناهای ایران باستان، امروزه در کشور عراق قرار دارد. اما طاق کسری یا ایوان مدائن، یادگار درخشان دوران ساسانیان، درست در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد و در شهر سلمان پاک واقع شده است. این سازه باستانی که روزگاری بخشی از کاخ خسروپرویز بود، امروز همچنان نمادی از هنر، قدرت و معماری شگفتانگیز ایرانی به شمار میرود.
تاریخچه ساخت طاق کسری
طاق کسری در روزگار ساسانیان و در پایتخت آن زمان، یعنی تیسفون ساخته شد. درباره زمان دقیق ساخت آن روایتهای مختلفی وجود دارد. برخی منابع، آغاز ساخت را به دوران شاپور اول نسبت میدهند، گروهی دیگر آن را مربوط به پادشاهی خسرو انوشیروان میدانند و روایتی سوم نیز ساخت نهایی را در زمان خسرو پرویز ذکر میکند.
بر اساس داستانهای تاریخی، خسروپرویز برای ساخت این کاخ، بهترین معماران را فراخواند و سرپرستی پروژه را به معمار نامداری به نام فرقان سپرد. پس از توقف سهسالهای که برای سنجش استحکام دیوارها انجام شد، ساخت کاخ ادامه یافت و پس از هفت سال به پایان رسید.
اطلاعاتی درباره طاق کسری
- نام دیگر: ایوان مدائن
- دوره تاریخی: ساسانیان
- موقعیت: ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد، شهر سلمان پاک، عراق
- ابعاد طاق: ۲۵ متر عرض، ۳۷ متر ارتفاع
- زمان ساخت: حدود سال ۵۷۰ میلادی
- مصالح: آجر و گچ
- معماری طاق کسری؛ جلوهای از مهندسی ساسانی
طاق کسری بخشی از کاخی عظیم بوده که متشکل از تالارها و ایوانهای متعدد بوده است. امروز تنها بخشی از طاق اصلی باقی مانده؛ طاقی خشتی با ارتفاع ۳۷ متر که بدون هیچ قالببندی چوبی و تنها با قوسهای آجری ساخته شده است. این ویژگی، آن را به یکی از بلندترین و مقاومترین طاقهای خشتی جهان باستان تبدیل کرده است.
بیشتر بخوانید: انوشیروان دادگر؛ پادشاه معتقد به نظم طبقاتی / میراث سیاسی انوشیروان در تاریخ ایران چه بود؟
در معماری ساسانی بهدلیل کمبود چوب، معماران از حلقههای قوسدار آجری استفاده میکردند تا بدون نیاز به داربست، قوسهای مستحکم بسازند؛ روشی که در طاق کسری به کمال رسیده است.
راز نامگذاری طاق کسری
نام اصلی بنا ایوان مدائن است، اما عربها شاهان ساسانی را "کسری" مینامیدند؛ واژهای برگرفته از نام "خسرو" در زبان فارسی. از همینرو این کاخ در میان مردم به نام طاق کسری یا کاخ خسرو شهرت یافته است.
داستان کج بودن دیوار طاق کسری
یکی از روایتهای جذاب درباره این بنا، به عدالت و انساندوستی انوشیروان ساسانی اشاره دارد. گفته میشود هنگام ساخت دیوار کاخ، خانه پیرزنی در مسیر بنا قرار داشت و او حاضر به فروش خانهاش نشد. انوشیروان دستور داد دیوار بهصورت کج ساخته شود تا حریم خانه پیرزن حفظ شود. به همین دلیل بخشی از دیواره کاخ امروز نیز به شکلی نامعمول، انحراف دارد.
شکاف در طاق کسری؛ نشانهای از بیتوجهی تاریخی
در بالای ایوان، شکافی عمیق دیده میشود که علت آن مشخص نیست، اما عوامل متعددی در تخریب بنا نقش داشتهاند؛ از جمله جنگهای پیدرپی عراق، فرسودگی مصالح، زلزله و بارندگی. در سال ۲۰۲۱ بخش دیگری از بنا نیز فرو ریخت. با وجود تلاشهایی برای مرمت از سوی دولت عراق، استفاده از مصالح نامرغوب باعث شد این اقدامات بینتیجه بماند. تاکنون نیز هیچ درخواست رسمی برای ثبت طاق کسری در فهرست جهانی یونسکو ارائه نشده است.
مسیر دسترسی به طاق کسری از تهران
برای رسیدن به طاق کسری، دو مسیر در دسترس است:
- اگر قصد سفر زمینی دارید، از مرز مهران در استان ایلام وارد عراق شوید و با خودرو به سمت سلمان پاک حرکت کنید.
- در مسیر هوایی، پروازهای مستقیم از فرودگاه مهرآباد تهران به فرودگاه بینالمللی بغداد انجام میشود و پس از حدود دو ساعت پرواز، میتوانید با تاکسی یا اتوبوس به محل طاق بروید.
بهترین زمان سفر به طاق کسری
آبوهوای عراق گرم و خشک است، بنابراین پاییز و زمستان بهترین فصلها برای بازدید از طاق کسری هستند. در ماههای محرم و صفر نیز بهدلیل برگزاری مراسم مذهبی، جمعیت زائران زیاد است و مسیرها ممکن است شلوغ باشند.
جاذبههای نزدیک به طاق کسری
در اطراف ایوان مدائن، دو جاذبه مهم تاریخی وجود دارد که دیدنشان خالی از لطف نیست:
رود دجله: رودخانهای تاریخی در شرق کاخ که از دیرباز نقشی حیاتی در تمدن منطقه داشته است.
آرامگاه سلمان فارسی: در دو کیلومتری کاخ واقع شده و یکی از زیارتگاههای مهم مذهبی عراق به شمار میرود.
نکاتی برای بازدید از طاق کسری
از آنجا که این مکان در خارج از شهر واقع شده، امکانات رفاهی محدودی دارد؛ بنابراین آب، خوراکی، کرم ضدآفتاب و کلاه همراه داشته باشید. همچنین بهدلیل نبود پناهگاه، از سفر در روزهای بارانی خودداری کنید. طاق کسری یک میراث تاریخی ارزشمند است؛ پس از آسیبزدن یا نوشتن یادگاری روی دیوارهای آن خودداری کنید تا این اثر شگفتانگیز برای آیندگان باقی بماند.
مذاکرات ایران و عراق برای حفاظت از طاق کسری
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد که ایران برای حفاظت و مرمت اثر تاریخی «طاق کسری» با مسئولان عراق وارد گفتوگو شده است. او تأکید کرد حفاظت از آثار بهجامانده از دوران ساسانی از اولویتهای این وزارتخانه است و مذاکرات انجامشده با طرف عراقی در فضایی سازنده صورت گرفته است.
ایوان خسرو یا طاق کسری از مهمترین یادگارهای دوران پادشاهی ساسانیان به شمار میرود که امروزه در منطقه تیسفون عراق قرار دارد. وزیر میراث فرهنگی همچنین گفت در حریم «تخت جمشید» نیز اتفاق تازهای رخ نداده و وضعیت این مجموعه تاریخی در حال پایش و کنترل مداوم است.
