سقاب اصفهانی و لحافی که در دولت پهن کرد | ماجرای انفعال دولت پزشکیان و تکثیر مدیران احمدی نژادی در نظام اداری کشور چیست؟

رویداد۲۴| روح انگیز درّی: اسماعیل سقاب اصفهانی که حکم انتصابش به‌عنوان ریاست سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی با واکنش‌های زیادی مواجه شده و حتی منجر به انتقاد و استعفای یکی از اعضای شورای اطلاع‌رسانی دولت شد، ید طولایی در بیان اظهارات شاذ دارد.

ویدئو‌های کوتاهی از اظهارات سقاب اصفهانی در قامت دبیر «ستاد راهبردی تحول دولت» بارها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده است. در یکی از این ویدئوها او در پاسخ به مجری صداوسیما می‌گوید: «به قول مشهدی‌ها من حاضر هستم لحاف و تشکم را اینجا بیندازم و تا صبح به سوالات شما جواب بدهم.» به نظر می‌رسد سقاب اصفهانی با همین استراتژی لحاف‌ و تشک خود را در نهاد ریاست‌جمهوری نیز پهن کرده که علی‌رغم تغییر دولت از سیزدهم به چهاردهم، همچنان در دولت پزشکیان هم ماندگار شده است.

بیشتر بخوانید: حضرتی: برنامه‌های سقاب اصفهانی منطبق با رویکرد پزشکیان است

در ویدئوی کوتاه دیگری که از سخنان سقاب اصفهانی بازنشر شده، او درباره جلسات شبانه با شهید رئیسی و قالیباف می‌گوید: «به خانمم می‌گم ساعت ۳ صبح با قالیباف جلسه دارم، اما باورش نمی‌شه!»

سقاب اصفهانی در دولت سیزدهم مدیر ستادی به نام «ستاد راهبردی تحول دولت» بود ـ ستادی که مسئولیت تدوین سندی را بر عهده داشت که قرار بود برنامه‌های اجرایی دولت را در حوزه‌های مختلف تنظیم کند. او حالا رئیس یکی از شاهرگ‌های حیاتی انرژی در دولت چهاردهم شده، اما حتی یک روز هم سابقه تخصصی در حوزه مهم «انرژی» ندارد.

از این گذشته، مدرک تحصیلی او نیز با ابهاماتی از سوی برخی فعالان دانشگاهی مواجه شده است. حتی برخی کاربران اصولگرا تأکید کرده‌اند که او در حالی سال‌هاست خود را «دکتر» می‌نامد که حتی یک مقاله علمی ندارد؛ دکتری ندارد؛ و هیچ رد و نشانی از پایان‌نامه کارشناسی ارشدش موجود نیست.

مدیر بی‌مدرک

بیشتر بخوانید: اسماعیل سقاب اصفهانی کیست و چرا انتصابش صدای حامیان پزشکیان را درآورد؟

علی شریفی‌زارچی، استاد دانشگاه شریف، تصاویری از جست‌وجوی نام سقاب اصفهانی در سامانه‌های اطلاعات وزارت علوم منتشر کرده است. او در دو پست جداگانه نوشت: «اسماعیل سقاب‌اصفهانی که دیروز معاون رئیس‌جمهور شد، حداقل از ۶ سال پیش خود را دکتر می‌نامیده. او نه‌تنها هیچ مقاله‌ای (جز یک مقاله با اسم سوم فارسی) ندارد، بلکه حتی پایان‌نامه کارشناسی ارشد او هم وجود ندارد. دولت فوراً مدارک تحصیلی او را منتشر کند، وگرنه او یک متخلف بزرگ علمی است.»

او در پست دیگری نوشت: «جست‌وجوی نام سقاب اصفهانی، معاون رئیس‌جمهور که از سال ۹۸ خود را دکتر می‌نامد، در مرجع پایان‌نامه‌های وزارت علوم، صفر پایان‌نامه دکتری و کارشناسی ارشد برمی‌گرداند. دولت مدارک علمی او را منتشر کند، یا او را به‌دلیل دروغ و سوءاستفاده از عنوان علمی اخراج کند.» این ادعاهای زارچی با واکنش‌هایی از سوی موافقان و حامیان سقاب روبه‌رو شد.

عمر کوتاه فعالیت و مناصب کلیدی

اسماعیل سقاب اصفهانی در سال‌های گذشته در بخش‌های مختلف حاکمیتی حضور داشته است؛ مسیر کاری او از قوه قضاییه آغاز شد و بعدها به دولت رسید. او با تعابیر عجیبی از سند تحول قوه قضاییه یاد کرده است. سقاب اصفهانی در یک نشست در توضیح این سند از عباراتی مانند «این آخرین باره من میام»، «دارم بالا میارم این سند رو»، «من دیگه حالم بهم می‌خوره»، «آقای رئیسی هرچی می‌گه من گوش نمی‌کنم» استفاده می‌کند.

شهرت او بیش از هر چیز به دوره ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی بازمی‌گردد؛ دوره‌ای که سقاب اصفهانی به‌عنوان دبیر ستاد راهبردی تحول و مسئول رصد و پایش «سند تحول دولت مردمی» منصوب شد. همین نزدیکی فکری و سازمانی به رئیس‌جمهور سابق باعث شده برخی تحلیلگران او را در زمره چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری ارزیابی کنند. حضور احساسی او در یک برنامه تلویزیونی و گریه برای رئیسی نیز در این برداشت افکار عمومی بی تاثیر نیست.

او از اعضای مؤثر اندیشکده راهبردی «بسامد گام دوم» است؛ اندیشکده‌ای متشکل از گروهی از جوانان آکادمیک و مدیران اجرایی که مأموریت خود را بازطراحی سازوکارهای حکمرانی در دهه‌های آینده، با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب تعریف کرده‌اند. این اندیشکده نخستین بار در سال ۱۴۰۰ توسط سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی ـ نایب‌رئیس وقت مجلس ـ معرفی شد. قاضی‌زاده اعلام کرد که «مدل اجرایی بیانیه گام دوم» در همین اندیشکده تدوین شده است؛ مدلی که به گفته او ۲۰ سال زمان خواهد برد تا کشور را به «تمدن ایرانی ـ اسلامی» نزدیک کند.

دفاع رسانه‌های اصولگرا از سقاب اصفهانی

رسانه‌های اصولگرا پس از این انتصاب، به‌شدت از سقاب اصفهانی دفاع کردند و اصلاح‌طلبان را بابت انتقادهایشان به سخره گرفتند.

برای مثال روزنامه قدس نوشت: «انتصاب سقاب اصفهانی آزمون مهمی برای اصلاح‌طلبان است. تن دادن گروه‌های سیاسی به معیارهای مشترک، اصل مهم تداوم سیاست و حکمرانی است. اصلاح‌طلبان به‌طور سنتی متهم‌اند که از دولت‌های برخاسته از خودشان حمایت حداکثری ندارند.»

همشهری آنلاین نیز در گفت‌وگویی با علیرضا شاه‌میرزایی، معاون پیشین وزارت صمت، از انتخاب او دفاع کرده و گفته است: «تجربه سقاب اصفهانی در یکپارچه‌سازی تصمیمات میان نهادهای متعدد، او را بهترین گزینه برای هدایت این سازمان کرده است.»

جریان اصولگرا تلاش دارد از این انتخاب دولت پزشکیان برای فشار سیاسی و تسویه‌حساب با اصلاح‌طلبان استفاده کند. علاوه بر این، انتخاب سقاب به نوعی کاهش «خلوص» کابینه به سود اصولگرایان تلقی می‌شود.

ادبیات احمدی‌نژادی و الگوی مدیریتی دولت سیزدهمی

سقاب اصفهانی نمونه‌ای از تکرار الگوی مدیریتی محمود احمدی‌نژاد است: ادبیات پوپولیستی، ژست نزدیکی به مردم، حضور در مناصب غیرتخصصی و طرح ادعاهای عجیب به‌جای ارائه استراتژی.

سقاب اصفهانی متولد دهه ۶۰ است، اما برآمده از نحله فکری‌ای است که چهره‌هایی مانند یامین‌پور، جبرائیلی و عبدالملکی نیز از آن بیرون آمده‌اند؛ جوانانی با کت‌وشلوارهای مشابه، ادبیات مشابه و مسیر شغلی مشابه: از ستادها و اندیشکده‌ها به قلب مدیریت اجرایی کشور. آن هم در حالی که درباره مدارک تحصیلی برخی از آنها اساساً تردیدهای جدی وجود دارد.

الگوی مدیریتی سقاب اصفهانی، الگویی است که در دهه ۸۰ تولید شد و نظام اداری کشور را درگیر خود کرده است؛ الگویی که می‌تواند به کمک اتاق‌های فکر اصولگرا، بر دولت منفعل پزشکیان مسلط شود و تصمیمات کلیدی کشور را تغییر دهد.