دوئل آماری پزشکیان و پوتین ؛ واقعیت پروژه رشت – آستارا چیست؟
رویداد۲۴| یک گفتوگوی کوتاه در حاشیه اجلاس «صلح و اعتماد» در ترکمنستان، ناگهان به یکی از پربحثترین سوژههای سیاسی ـ اقتصادی فضای مجازی تبدیل شد. ویدئویی از دیدار مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین که در آن، اختلافی ظاهری بر سر یک عدد، دستاویز طعنهها و کنایههایی به رئیس جمهور کشورمان شد. ادعای عاشقان روسیه این بود که پوتین از پروژههای ایران دقیقتر خبر دارد و پزشکیان اشراف کافی به موضوع ندارد؛ واقعیت، اما چه بود؟
در این ویدئو، رئیسجمهور ایران با اشاره به پروژه راهآهن رشت–آستارا میگوید تا امروز تملک ۱۱۰ کیلومتر از اراضی مسیر انجام شده و دولت مصمم است تا پایان سال کل اراضی باقیمانده را نیز آزادسازی کند. هنوز جمله پزشکیان تمام نشده که پوتین با لحنی متعجب میگوید: «مسیر ۹۳ کیلومتر است.» همین مکالمه کوتاه کافی بود تا روایتهای مجازی، واقعیت فنی پروژه را به حاشیه برانند.
اختلاف آمار یا اختلاف برداشت؟
آنچه در فضای مجازی کمتر به آن توجه شد، تفاوت میان «طول مسیر» و «طول اراضی تملکشده» بود؛ دو مفهومی که در پروژههای زیربنایی الزاماً یکسان نیستند. پروژه راهآهن رشت–آستارا در مجموع ۱۶۲ کیلومتر طول دارد و آنچه پزشکیان به آن اشاره کرده، نه طول یک قطعه خاص از مسیر، بلکه میزان اراضیای است که تاکنون برای اجرای این خط آهن تملک و آزادسازی شده است.
بررسی دادههای فنی و گزارشهای میدانی نیز نشان میدهد عدد اعلامی رئیسجمهور، نه اغراقآمیز بوده و نه نادرست. منابع رسمی استانی تأیید کردهاند که روند تملک اراضی از مرز ۱۰۰ کیلومتر عبور کرده و عملاً به بازه ۱۰۶ تا ۱۱۰ کیلومتر رسیده است. به بیان دیگر، اختلاف مطرحشده نه از خطای آماری، بلکه از اختلاط دو شاخص متفاوت ناشی شده است.
تأیید رسمی؛ روایت فضای مجازی فرو میریزد
اندکی پس از داغ شدن این بحث، هادی حقشناس استاندار گیلان با ارائه آمار دقیق، تأکید کرد که بیش از ۱۰۶ کیلومتر از مسیر ۱۶۲ کیلومتری پروژه آزادسازی شده و این روند با شتاب بیشتری نسبت به سالهای گذشته ادامه دارد. به گفته او، پروژهای که مدتها درگیر توقف و تعلل بود، حالا با پیگیری مستقیم دولت چهاردهم وارد مرحلهای شده که نظارت هفتگی رئیسجمهور را نیز به همراه دارد.
این توضیحات، عملاً روایتهایی را که سعی داشتند از یک مکالمه کوتاه، تصویری از بیاطلاعی رئیسجمهور بسازند، خنثی کرد؛ هرچند در فضای مجازی، اصلاح خبر معمولاً هرگز به اندازه خبر اولیه دیده نمیشود.
پروژهای فراتر از یک عدد
راهآهن رشت–آستارا صرفاً یک پروژه عمرانی نیست، بلکه یکی از گلوگاههای اصلی کریدور بینالمللی شمال–جنوب به شمار میرود؛ مسیری که میتواند ایران را به حلقه اتصال ریلی میان آسیای جنوبی، قفقاز و روسیه تبدیل کند. به همین دلیل، تهران و مسکو اخیراً وارد فاز اجرایی توافقی شدهاند که بر اساس آن، یک شرکت روسی مسئول ساخت این خط آهن خواهد بود و تأمین مالی پروژه نیز از محل وام دولتی روسیه انجام میشود؛ وامی که بازپرداخت آن بر عهده ایران است.
حاشیهای که از متن جلو زد
آنچه در این ماجرا بیش از پیش جلب توجه میکند، سرعت شکلگیری قضاوتها در برابر کندی بررسی واقعیت است. یک جمله کنایهآمیز، یک عدد بریدهشده از متن و انبوهی از تحلیلهای شتابزده، تصویری ساخت که با واقعیت پروژه همخوانی نداشت. ماجرای «۹۳ یا ۱۱۰ کیلومتر» بیش از آنکه نشانه اختلاف یا بیاطلاعی باشد، نمونهای کلاسیک از حاشیهسازی در عصر شبکههای اجتماعی است.
در نهایت، عددها هرچه باشند، یک واقعیت تغییر نکرده است: پروژهای که سالها روی کاغذ مانده بود، حالا وارد فاز جدی اجرا شده؛ و شاید مهمتر از هر آماری، همین بازگشت پروژه رشت–آستارا به ریل اجرا باشد.
