حصر تولید در مناطق آزاد/ تهدیدهای خارجی یا تحریم‌های داخلی؟

رویداد۲۴اواخر هفته گذشته جمعی از مدیران، سردبیران، دبیران و فعالان رسانه به دعوت دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و شورای عالی اطلاع‌رسانی دولت برای بازدید از شهرک صنعتی این منطقه و آشنایی با صنایع شاغل در آن، به این منطقه سفر کردند.
 
آنچه در این سفر بیش از پیش خود را نمایان می‌کرد و صاحبان مشاغل تولیدی نیز بر آن تأکید می‌کردند، تبعیض‌ها در تخصیص تسهیلات و درگیری با قوانین دست‌وپاگیری بود که توان آنها را کاسته و موجب خستگی‌شان شده است.
 
مناطق آزاد تجاری و صنعتی اگرچه با هدف صادرات، اشتغال، سرمایه‌گذاری و تجارت شکل گرفته‌اند اما به دلیل مشکلاتی نظیر کامل نبودن زیرساخت‌ها و پیچ‌و‌خم‌های اداری برای کسب مجوزهای لازم برای تولید، نتوانسته‌اند به اهداف مورد نظر دست یابند.
 
از جمله مشکلات صاحبان مشاغل و واحدهای تولیدی در منطقه آزاد ارس که البته 6 منطقه آزاد دیگر نیز از این مشکل بی‌بهره نیستند، حاکمیت چندگانه در سطح این منطقه است، به طوری که یک واحد تولیدکننده اسپری‌های خوشبو به دلیل عدم کسب مجوزهای لازم از اداره ارشاد، تعطیل و کارگران آن نیز بیکار شده‌اند در حالی که طبق ماده 6 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران «مدیر عامل سازمان که ریاست هیات‌مدیره را به عهده خواهد داشت، به موجب حکم ریاست جمهوری و از میان اعضا هیات مدیره منصوب و بالاترین مقام اجرایی در زمینه‌های اقتصادی و زیربنایی منطقه می‌باشد» لذا دخالت سایر ارگان‌ها در اعطای مجوزهای لازم برای تولید در سطح مناطق آزاد، مشکل‌ساز شده است، هرچند که پس از گذشت ساعتی از بازدید خبرنگاران از این واحد تولیدی، اعلام شد که مشکل مجوز این واحد نیز حل شده و می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
 
همزمانی انتشار این گزارش میدانی با درخواست تجمع صبح امروز بسیج‌های دانشجویی 40 دانشگاه شهر تهران، در مخالفت با افزایش تعداد مناطق آزاد را می‌توان به فال نیک‌ گرفت تا مسئولان با بررسی شرایط نسبت به رویه افزایش تعداد مناطق آزاد تأمل بیش‌تری داشته باشند.
همچنین، اتحادیه صنف تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک پیش از این، در اعتراض به افزایش تعداد مناطق آزاد و اثرات مخرب آن بر تولیدملی و ضربه‌های مهلک آن بر پیکره کارگاه‌های تولید لباس در کشور درخواست تجمع داده بودند.

بسیج دانشجویی در حمایت از این حرکت و در راستای جلوگیری از ضربات مهلک بر پیکره تولید ملی و اقتصاد کشور، از فرمانداری تهران، خواستار صدور مجوز برای تجمعی در روز سه شنبه 9 مرداد ماه در برابر مجلس شد.
 
*حاکمیت چندگانه در مناطق آزاد
 
مشکل حاکمیت چندگانه در مناطق آزاد از جمله مشکلاتی است که محسن نریمان مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس نیز در جمع سردبیران و دبیران رسانه‌ها بر آن مهر تایید زد و گفت: «بر اساس قانون، همه امکانات مدیریتی در مناطق آزاد در اختیار مدیرعامل منطقه است اما متاسفانه دخالت‌های سرزمین اصلی در مناطق آزاد همچنان ادامه دارد. مدیران مناطق آزاد حکم خود را به پیشنهاد شورای عالی مناطق آزاد و با موافقت و تایید رئیس جمهوری و 14 وزیر کابینه می‌گیرند و در واقع نمایندگان دولت و وزرا در منطقه هستند اما با این حال باز هم شاهد دخالت‌های خارج سرزمین اصلی هستیم.»
 
عدم اعتنا به محصول داخلی و یکسان نبودن مسائل گمرکی میان تولیدکننده داخلی و خارجی نیز از دیگر گلایه‌های صاحبان صنایع در منطقه آزاد ارس بود به طوری که در جریان بازدید اهالی رسانه از کارخانه «آمیکو»، یکی از مدیران این کارخانه اعلام کرد که خودروی جدید این شرکت به نام «آسنا» که می‌تواند این واحد تولیدی را از رکود اقتصادی خارج کند مشتری داخلی ندارد، این در حالی است که نمونه خارجی این محصول با قیمت بالاتری در سطح بازار به فروش می‌رسد و سازمان‌ها و اداره‌های دولتی تمایل به استفاده از آنها دارند.
 
این مدیر «آمیکو» با بیان اینکه این کارخانه در حال حاضر توجیه اقتصادی ندارد و با ظرفیت 20 درصدی به کار خود ادامه می‌دهد، تاکید کرد که در حال حاضر هیچ انگیزه‌ای در داخلی‌سازی محصولات به خصوص در حوزه خودرو در مناطق آزاد وجود ندارد. وی همچنین از یکسان نبودن مسائل گمرکی میان تولیدکننده ایرانی و وارد کننده خارجی گلایه کرد و این مسئله را از مسائل تبعیض‌آمیز در سطح منطقه آزاد ارس عنوان کرد.
 
کارخانه نساجی «جلفاکاران ارس» نیز از دیگر واحدهای تولیدی بود که اهالی رسانه در جریان سفر خود به منطقه آزاد ارس از آن بازدید کردند. این کارخانه برخلاف ادعای یک نماینده مجلس که در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما چهارشنبه شب گذشته مدعی ورشکستگی و تعطیلی این کارخانه شده بود، از دیگر واحدهای تولیدی فعال در منطقه آزاد ارس است که از سال 1388 کار خود را آغاز و روزانه 30 تن نخ در این کارخانه تولید می‌شود. در این کارخانه 514 نفر به صورت مستقیم مشغول به فعالیت هستند و به گفته مدیر این کارخانه، اشتغال غیرمستقیم آن نیز به 20 هزار نفر می‌رسد.
 
از جمله مشکلاتی که مدیر این کارخانه آن را با اهالی رسانه مطرح کرد عدم تخصیص کافی ارز دولتی به این کارخانه بود و تاکید کرد به جای تخصیص این ارز به موبایل و خودرو، اینگونه تسهیلات باید به واحدهای تولیدی همچون جلفاکاران ارس اختصاص یابد که بتوانند تولیدات داخلی و اشتغال را افزایش دهند و بتوانند با شرکت‌های خارجی به رقابت بپردازند.
 
مدیر «جلفاکاران ارس» معتقد است واحدهای تولیدی در ایران پیش از آنکه از تحریم‌های خارجی آسیب ببینند از تحریم‌های داخلی متضرر می‌شوند و باید این رویه را اصلاح کرد تا واحدهای تولیدی با اطمینان خاطر بیشتری به کار و فعالیت بپردازند.
 
قطعی برق نیز از جمله مشکلات واحدهای تولیدی در منطقه آزاد ارس بود که آسیب‌های فراوانی را به تاسیسات و ماشین‌آلات آنها وارد کرده است که این مسئله در جریان بازدید از کارخانه تولید کفش «دنیلی» مطرح شد.
 
نبود سرمایه در گردش و مشکلات بانکی هم از دیگر مشکلات واحدهای تولیدی منطقه آزاد ارس است که به طور مثال کارخانه «پانا چوب ارس»، تولیدکننده درب‌های MDF با آن درگیر است و همین مسئله موجب تعطیلی 18 ماهه این کارخانه شده است. این کارخانه که در اثر مشکلات بانکی روزانه مبلغ 30 میلیون تومان ضرردهی دارد، قابلیت اشتغالزایی 200 نفر به صورت مستقیم را دارد و مدیران آن امیدوارند با رفع این مشکل بتوانند بخش کوچکی از اشتغال در کشور را رفع کنند.
 
در پایان سفر هیات رسانه‌ای به منطقه آزاد ارس، سردبیران و دبیران اقتصادی رسانه‌ها در یک نشست غیرخبری با مدیرعامل منطقه، به طرح دیدگاه‌های خود درباره این منطقه و مشکلات واحدهای صنعتی و تولیدی آن پرداختند. محسن نریمان مدیرعامل منطقه آزاد ارس در این دیدار با تأکید بر اینکه میزان صادرات در این منطقه بیش از واردات است، گفت: 22 درصد سرمایه‌گذاران ما در منطقه، خارجی هستند و در حال حاضر نیز 30 شرکت خارجی در منطقه مشغول به فعالیت هستند که از کار آنها نیز رضایت داریم.
 
وی با ابراز خوشحالی از اینکه نمایندگان رسانه‌ها در جریان این بازدید، نیمه خالی لیوان را دیده و به طرح مشکلات منطقه آزاد ارس در این نشست صمیمانه پرداختند، گفت که در شرایط فعلی کشور رسانه‌ها بیش از تمجید و تعریف از کارها باید به بازگویی مشکلات بپردازند تا مشکلات، دیده و رفع شوند.
 
بازدید از مناطق گردشگری منطقه آزاد ارس نیز از دیگر برنامه‌‌های هیات رسانه‌ای بود.
 
در یک نگاه کلی به منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس باید گفت که با وجود مشکلات برخی واحدهای تولیدی در سطح این منطقه، ارس در آینده می‌تواند با راه‌اندازی فرودگاه و نیز تقویت زیرساخت‌های حمل و نقلی از جمله ریلی و جاده‌ای، به یکی از قطب‌های تجاری، صنعتی و گردشگری تبدیل شود.
 
همچنین مسئولان اقتصادی با توجه به تعداد زیاد مناطق آزاد باید سیاست‌گذاری صحیحی برای جلوگیری از واردات بی‌رویه و به ادعای آگاهان قاچاق کالا اتخاذ کنند تا مسیر برای تولیدکنندگان و فعالان بخش‌های مولد هموار شود.