ناگفته‌هایی از اولین عرضه نفت در بورس

رویداد۲۴ محمود غفاری، مدیرعامل یک شرکت فعال در حوزه انرژی با تاکید بر ضرورت راه اندازی بورس نفت گفت: متاسفانه در شرایط غیرتحریمی که فروش نفت در شرایط مطلوبی قرار دارد، هیچ زمینه‌ای برای مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت از طریق سازوکار بورس فراهم نمی‌شود و در زمان اعمال تحریم‌ها تازه به فکر می‌افتیم که از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم.

غفاری افزود: برای موفقیت این مدل، وزارت نفت باید در شرایط غیرتحریمی که نقل و انتقال پول به آسانی صورت می‌گیرد عرصه را برای ورود بخش خصوصی باز کند تا این بخش فرصت داشته باشد برای انجام مبادلات نفتی شبکه سازی کرده و توانمندی و تجربه لازم را کسب کند و در زمان تحریم‌ها بتواند به دولت کمک کند.

دولت بخش خصوصی را رقیب خود نبیند و به این بخش فرصت دهد

مدیرعامل شرکت هرمز انرژی با اشاره به لزوم تغییر نگاه دولت به بخش خصوصی گفت: در شرایط غیرتحریمی، دولت بخش خصوصی را رقیب نبیند. سیاست‌های ما همواره سیاست‌هایی است که با دنیا چالش داریم. اما در اوضاعی که شرایط بر وفق مراد است، لازم است که دولت از بورس بخواهد وارد عمل شود. ولی مساله این است که هر زمان دولت گرفتار می‌شود می‌خواهد نفت را وارد بورس کند.

غفاری اضافه کرد: با این حال راهکار این است که دولت الان اعلام کند من پنج سال فرصت می‌دهم که بخش خصوصی در زمینه فروش نفت ایران سازوکار ایجاد کند. اگر بعد از این مدت نتوانست، آن وقت اعلام می‌کند بخش خصوصی ناتوان از انجام این کار است. ولی اراده این کار هم در دولت نیست. علت عدم وجود اراده هم ترس است.

دولت به جای واسطه‌های خارجی روی بخش خصوصی ریسک کند

مدیرعامل این شرکت فعال حوزه انرژی درباره موانع وزارت نفت برای همکاری با بخش خصوصی در زمینه فروش نفت گفت: در بدنه وزارت نفت این مساله هست که اگر با بخش خصوصی کار کنند باید منتظر پیامد‌های آن و پاسخگویی به سازمان بازرسی، وزارت اطلاعات و چند نهاد دیگر باشند که چرا چنین قراردادی امضا شد؛ لذا برای جلوگیری از ورود به این دردسرها، وزارت نفت وارد چنین مرحله‌ای نمی‌شود.

غفاری افزود: برای مثال، سال 90 که آقای علی آبادی سرپرست وزارت نفت بود و من هم مدیر تالار بورس بودم، مازوت را وارد بورس کردیم. در آنجا آقای سیدی به عنوان خریدار مایل بود 25 سنت کمتر از قیمت اصلی، مازوت را بخرد. اما پس از کلی ردوبدل شدن نگاه بین رحیمی معاون اول دولت وقت، علی آبادی، قهرمانی و ضرابی، نهایتا گفتند نه و امکانش نیست.

وی در ادامه توضیح داد: پس از اینکه به بخش خصوصی برای ورود به سازوکار بورس، این پاسخ منفی داده شد؛ من به آقای رحیمی گفتم مگر نگفتی که اگر نفت وارد بورس شود، این ملی شدن نفت است نه آن کاری که مرحوم مصدق کرد. خب اگر قرار است این ملی شدن نفت باشد 25 سنت کمتر بفروشیم.

غفاری افزود: آقای رحیمی در جواب گفت: بخدا گرفتارم می‌کنند. ضرابی هم گفت: من اگر قبول کنم خزانه با من برخورد می‌کند. گفتم آقا تو الان داری برای اینکه پول نفت را منتقل بکنند 13 درصد پول می‌دهی. خب این 25 سنت مگر چند درصد بود که پایین نیاوردی؟ گفت: اگر 25 سنت کمتر می‌فروختم من را به صلابه می‌کشیدند، ولی آن 13 درصد را، چون خزانه پایین می‌آورد، کسی کاری به کار من ندارد. خلاصه آنکه به دلیل ترس از همدیگر، این قضیه محقق نشد و هیچ نگاه ملی درباره آن وجود ندارد.

وی خاطرنشان کرد: از حالا به بعد اگر بخواهیم جلو برویم دولت و نظام به جای اینکه ریسک کند و به چینی‌ها و واسطه‌های آن طرفی بدهد که بخورند، باید روی ملت ریسک کند.

برای میدان دادن به بخش خصوصی دیر نیست

غفاری با بیان اینکه بخش خصوصی برای به فعلیت رساندن ظرفیت‌های خود نیازمند زمان است، اضافه کرد: حال راه کار این است که دولت به بخش خصوصی و بورس پنج سال وقت بدهد و وزارت نفت هم مشکلاتش را مطرح کنند. اگر این کار در شرایط خوب و غیر تحریمی صورت می‌گرفت زودتر به نتیجه می‌رسید. الان هم که اوضاع بد شده است دولت بگوید ما این بازه زمانی را به بخش خصوصی فرصت می‌دهیم تا مثلا 5 سال بعد چنین چالش‌هایی نداشته باشیم. اما دولت بد موقعی سراغ بخش خصوصی می‌آید که باعث می‌شود جوابی نگیرد.

وی درباره سایر راهکار‌های بی اثر کردن تحریم‌های فروش نفت ایران گفت: کشور‌های عربی پالایشگاه‌های شمال اروپا را خریدند. در حال حاضر، عربستان یکی از مزیت هایش این است که هر تکانی به نفت بخورد می‌داند مالک بسیاری از پالایشگاه‌های دنیا است. نفتش را آنجا فرآورده می‌کند و میفروشد؛ لذا یک راهکار این بود که دولت به بخش خصوصی بگوید بروید در پاکستان یا ویتنام پالایشگاه بزنید؛ بعد نفت را از بورس بخرید و آنجا عمل کنید.

غفاری افزود: وقتی از مهلت پنج ساله به بخش خصوصی صحبت می‌شود منظور فرصت انجام دادن چنین کار‌هایی به این بخش است. اگر تصمیم و اراده دولت این شد که ما به بخش خصوصی می‌خواهیم میدان بدهیم، بخش خصوصی هم پیگیر کار می‌شود و می‌تواند مثلا بعد از دوسال کار مطالعاتی وارد عمل شود.

وی با اشاره به تمایل شرکت‌های خارجی برای خرید نفت کشورمان اظهار داشت: فرضا گازپروم اعلام آمادگی کرده که با داشتن پالایشگاه، می‌خواهد با بخش خصوصی وارد کار شود. من نمی‌گویم شدنی است، اما منظورم این است که بخش خصوصی دنیا مایل است از شرایط تحریمی ما سود ببرد که ما هم می‌توانیم از آن منتفع شویم، ولی باید در شرایط عادی اجازه این مراودات داده می‌شد تا امروز از آن بهره ببریم. البته امروز هم دیر نیست.

غفاری در پاسخ به پرسشی درباره احتمال شکل گیری رانت با ورود بخش خصوصی به نفت گفت: باید اجازه داد کمک صورت گیرد، بخش خصوصی به تدریج راه بیفتد و سپس آرام آرام این کمک را کم کنیم.

وی در پایان اضافه کرد: من حتی با این مخالف هم نیستم. به نظرم دولت می‌تواند امتیازاتی قائل شود تا بخش خصوصی راه بیفتد. مثل بچه‌ای که دارد تاتی تاتی می‌کند یک دفعه نمی‌گویند بدو برو، دست او را می‌گیرند، او را راه می‌اندازند، می‌گویند آرام آرام خودت برو. فلذا با تسهیل شرایط و کمک به بخش خصوصی میتوان گام به گام زمینه را برای ورود مردم به بازار نفت از طریق سازوکار بورس نفت فراهم کنیم.