امنیت اروپا در گرو حفظ برجام!/ آیا زمان برای نجات توافق هسته‌ای به پایان رسیده است؟

نشریه این شورا در گزارش خود نوشته که شش ماه از زمانی که آمریکا به طور یک جانبه از توافق هسته‌ای خارج شده گذشته و تقریبا یک ماه از آغاز تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه شرکت‌هایی که با ایران وارد معاملات مالی و نفتی شوند می‌گذرد اما اروپا در ارائه پیشنهاد خود برای حفظ این توافق بین‌المللی ناتوان ظاهر شده است.

از زمان خروح آمریکا از برجام تاکنون، آژانس انرژی اتمی بار‌ها پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کرده است. مقام‌های ایران از جمله حسن روحانی بار‌ها تاکید کرده که ایران تا زمانی که طرف‌های دیگر توافق از جمله چین، روسیه و اتحادیه اروپا به تعهدات خود پایبندند، در برجام بماند. در عین حال ایران از اینکه اروپا برای اولین بار از سیاست‌های آمریکا در قبال خودش پیروی نمی‌کند خوشحال است، اما فشار داخلی برای در پیش گرفتن یک موضع سیاست خارجی قوی‌تر روز به روز بیشتر می‌شود.

همزمان اتحادیه اروپا بار‌ها تاکید کرده و وعده داده که اقداماتی برای حفظ منافع اقتصادی ایران انجام خواهد داد. راه‌اندازی مکانیزم مالی ویژه برای دور زدن تحریم‌های آمریکا یکی از وعده‌های این اتحادیه به ایران است. این ساز و کار به ایران اجازه می‌دهد بدون استفاده از سامانه‌های مالی بین‌المللی امور تراکنش خود را تسهیل کند. بر اساس گفته‌های فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این سازوکار به عوامل اقتصادی این اطمینان را می‌دهد که بتوانند به تجارت قانونی خود با ایران ادامه دهند.

از نظر ایران، ساز وکار ویژه مالی معروف به SPV م‌یتواند به طور بالقوه توافق هسته‌ای را نجات دهد اما اگر این اتفاق رخ ندهد، ممکن است ایران تصمیم به خروج از برجام گرفته و به این توافق برای همیشه پایان دهد. عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در حاشیه نشستی در بروکسل بار دیگر هشدار داد که احتمال فروپاشی توافق هسته‌ای از جانب ایران در صورت عدم دریافت منافع اقتصادی مورد نیاز وجود دارد. بنابراین اتحادیه اروپا باید هرچه زودتر برای حفظ توافق هسته‌ای آستین خود را بالا بزند.

اینکه آمریکا بازار جذاب‌تر و بزرگتری برای شرکت‌های اروپایی در برابر ایران است، بر کسی پوشیده نیست. همین مسئله سبب شد شرکت‌هایی نظیر توتال، زیمنس و پژو قبل از شروع دور دوم تحریم‌ها بازار ایران را ترک کنند. با این حال سران کشور‌های اتحادیه اروپا همواره اصرار داشته‌اند که هدف آن‌ها از حفظ توافق هسته‌ای حفظ صلح و ثبات در منطقه است نه به دست آوردن فرصت‌های اقتصادی. برای اروپا حفظ برجام مساوی است با جلوگیری از بروز درگیری جدید در منطفه و جلوگیری از سیل جدیدی از پناهجویان به سمت این قاره.

از بین رفتن توافق هسته‌ای ایران، آمریکا و شرکای منطقه‌ای و نیابتی آن‌ها را در مقابل هم قرار خواهد داد. چنین تصادمی می‌تواند به بیرون از مرز‌های خاورمیانه نیز کشیده شود؛ به ویژه اینکه اتحادیه اروپا در چند قدمی خاورمیانه است. اگر توافق هسته‌ای از بین برود، ایران غنی سازی اورانیوم را با قدرتی بیش از گذشته از سر خواهد گرفت و جا پای خود را در منطقه تقویت خواهد کرد. گفت‌وگو‌های صلح یمن و سوریه با چنین چشم‌اندازی وارد مرحله چالشی جدیدی خواهد شد.

از این گذشته شکست توافق هسته2ای، حاکمیت و استقلال اتحادیه اروپا و توانایی آن‌ها برای عقد یک توافق بین‌المللی مستقل از آمریکا را تضعیف خواهد کرد. بعد از اخبار نا امیدکننده‌ای که از عدم توانایی پذیرش میزبانی SPV در کشور‌های اروپایی از ترس تحریم‌های آمریکا به گوش رسید، همه به این نتیجه رسیده‌اند که اتحادیه اروپا باید در برابر موضوعات مستقل‌تر عمل کند و قدرت و اختیار خود را در عرصه بین‌المللی به منصه ظهور بگذارد.

اولین و مهمترین قدم انتخاب کشور‌های مختلف اروپایی برای میزبانی SPV به جای انتخاب یک کشور است. این کار تحریم‌های آمریکا را سخت‌تر خواهد کرد. در واقع گزارش‌های روز گذشته نیز نشان می‌دهد اروپا به این گزینه فکر کرده و فرانسه و آلمان هر دو برای میزبانی این مکانیزم داوطلب شده‌اند. دومین قدم می‌تواند تشویق کشور‌های اروپایی به پیوستن به SPV نه تنها برای تسهیل امور تجاری با ایران بلکه برای تقویت نقش یورو در برابر دلار در تجارت بین‌المللی باشد.

در ماه آگوست، اتحادیه اروپا بسته حمایتی ۱۸ میلیون دلاری را در اختیار بخش خصوصی ایران قرار داد. اتحادیه اروپا باید بسته‌های حمایتی خود را از ایران بیشتر کند چرا که ایران با چالش‌های زیادی به دلیل تحریم‌های آمریکا روبروست.

این سرمایه‌گذاری‌ها توسط اتحادیه اروپا می‌تواند مانع از بی ثباتی‌های احتمالی بعد در منطقه شده و از حاکمیت سرزمینی اتحادیه اروپا نیز حفاظت کند.