30 سال دیگر چند نفریم؟
رویداد۲۴ خانواده همواره مهد فرزندآوری و تربیت نیروی انسانی بوده و حفاظت از کیان خانواده همیشه برای دولتهای دنیا حائز اهمیت فراوانی است. عوامل تهدید کنندهی نهاد خانواده نظیر ازدواج دیرهنگام، روابط خارج از چارچوب، طلاق و کاهش نرخ باروری از موضوعات مهم برای حکومتها هستند که درصدد برطرف کردن و خنثی نمودن این عوامل بر میآیند. بخشی از اصلی ترین فعالیت‌های هر دولتی، برنامه ریزی برای تسهیل ازدواج و تشکیل خانواده و همچنین تشویق مردم برای فرزندآوری است.
آمارهای جمعیتی در یک دهه گذشته، وضعیت نگران کنندهای را برای جامعه ایرانی تصویر میکنند. یکی از شاخص‌های جمعیتی میزان ازدواج و طلاق و همچنین میانگین سن ازدواج است. میانگین سن ازدواج در یک دهه گذشته روز به روز افزایش یافته و بر اساس سالنامه آماری سال ۱۳۹۶ میانگین سن ازدواج با دو سال افزایش نسبت به آمار سال ۱۳۸۳ در دختران به ۲۴.۲ و در پسران به رقم ۲۹.۱ رسیده است. از طرفی آمار ازدواج در ایران از اواخر دهه ۸۰ مدام کاهش داشته و در مقابل آمار طلاق ثبت شده عموماً رو به افزایش بوده است. آمارها نشان میدهند در خصوص میزان طلاق در ۱۰ ماه سال ۹۵ به ازای هر ۲.۷ ازدواج یک واقعه طلاق و در همین مدت در سال ۹۶ به ازای هر ۲.۵ ازدواج یک طلاق ثبت شده است.
از دیگر شاخص های جمعیتی، نرخ رشد جمعیت است. طبق آمارها در فاصله سال های ۹۰ تا ۹۵ جمعیت با رشد سالانه ۱,۲۴ درصد همراه بوده که نرخ رشد سالانه جمعیت، نشان از تداوم شیب منفی آغاز شده از سال ۸۵ دارد. ضمن این که در سال ۱۳۹۶ نیز نسبت به ۹۵ میزان تولدها ۰.۷۷ درصد با کاهش مواجه بوده است.
هنگامی که شاخص‌های جمعیتی به وضعیت نامطلوب میرسد و هشدارهای جمعیتی در کشوری افزایش می‌یابد، مسئولین آن با اتخاذ سیاست‌های تشویقی و حمایتی در جهت افزایش آمار ازدواج و فرزندآوری حرکت میکنند. به عنوان مثال بعد از روی کار آمدن پوتین در کشور روسیه، سیاست‌های تشویقی برای افزایش جمعیت قوت گرفت. خانواده‌هایی که دارای فرزند می‌شوند از پرداخت مالیات تا سقف معینی معاف هستند و مورد حمایت‌های مالی برای تربیت و رشد فرزندشان قرار می‌گیرند. دولت برای تولد فرزند سوم یک خانه به پدر و مادر نوزاد هدیه می‌دهد. همچنین مادری که دارای بیش از دو فرزند می‌شود، می‌تواند کمک‌هزینه قابل‌توجهی دریافت کند. استفاده از کودکستان رایگان، حمایت مالی به صورت سبد کالا و پرداخت نقدی به خانواده ها از دیگر موارد حمایتی است. از طرف دیگر نمایندگان مجلس روسیه تلاش کردند قانونی که توسط «جوزف استالین» مبنی بر جریمه مالیاتی خانواده‌های بدون فرزند تصویب شده بود را اجرایی کنند. بر این اساس مردان بدون فرزند 25 تا 50 سال و زنان 20 تا 45 سال باید 6 درصد درآمد خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند.
در کشور سوئد مرخصی والدین ۱۵ ماه است و آن ها اجازه دارند بعد از این مدت تا ۸ سالگی کودکشان به طور متناوب مرخصی گرفته و در زمان مرخصی، ۸۰درصد حقوق خود، معادل ۴۸۰ روز کاری بهره‌مند شوند. در هر کدام از کشورهای فرانسه، نروژ، انگلستان، آلمان، ژاپن و... نیز سیاست های تشویقی مختلفی برای افزایش فرزندآوری اتخاذ شدهاند.
در ایران نیز قوانین حمایتی مختلفی وجود دارند که البته چندان جدی گرفته نشده و عملی نشدهاند. طرح جامع «جمعیت و تعالی خانواده» از جمله طرحهایی است که بالغ بر ۶ سال معطل گذاشته شده و همچنان بحثها بر سر اجرایی شدن آن ادامه دارد. با وجود ابلاغ سیاست های کلی جمعیت توسط رهبری در ۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۳ و گذشت بیش از ۵ سال از آن هنوز اقدام در خور توجهی توسط مسئولان امر صورت نگرفته است.
در آخر باید گفت، بی‌توجهی به سازوکارهای حمایتی و تشویقی برای آسان‌سازی تشکیل خانواده و فرزندآوری، اثرات منفی بر جمعیت کشور گذاشته است. بی‌توجهی به مسئله جمعیت می‌تواند در آیندهای نه چندان دور بحرانهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی برای کشورمان به دنبال داشته باشد.
منبع: الف
