قتل عام درختان بلوط در سردشت/ چرا جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس تخریب می‌شوند؟
رویداد۲۴ شادی مکی: درخت بلوط در میان زاگرس‌نشینان و به‌ویژه قوم کرد نماد ایستادگی و مقاومت در شرایط سخت، قناعت، پایداری و استواری است. حالا اما، این درختان پربار و پرثمر به راحتی توسط افراد سودجو قتل عام می‌شوند، اکوسیستم منطقه به هم ریخته و نه تنها انسان‌ها آسیب می‌ببیند که حیوانات پناه گرفته در میان جنگل‌های بلوط نیز یا با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند یا به منطقه‌ای دیگر کوچ می‌کنند. هیچ کس هم پاسخگوی این تخریب گسترده جنگل‌های بلوط نیست!
زاگرس وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه درخت بلوط بوده و حدود ۷۰ درصد از گونه‌های جنگلی این کوهستان بزرگ را درختان بلوط تشکیل می‌دهند.
قدمت این جنگل‌ها به ۵۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، ایجاد و گسترش جنگل‌های بلوط به دلیل بارندگی‌های ناشی از استقرار سیستم مدیترانه‌ای و دریای سیاه بوده است. شهرستان سردشت واقع شده در دامنه‌های زاگرس ۹۰ هزار هکتار جنگل و ۳۰ هزار هکتار مرتع دارد که عمده این جنگل‌ها را درختان بلوط تشکیل می‌دهند. جنگل‌هایی که امروز به صورت جدی در معرض نابودی قرار گرفته‌اند.
۲ سال پیش بود که سید کامل حسینی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سردشت، اعلام کرد: «تخریب و تصرف جنگل با هدف ساخت ویلا توسط افراد سودجو به تهدیدی جدی برای جنگل‌های بلوط این شهرستان تبدیل شده است. برخی افراد نیز با مقدار زمینی که در حاشیه جنگل‌ها دارند به مرور بر گسترش باغ‌های خود به سمت جنگل اقدام می‌کنند و با افزایش باغ‌های شخصی در جهت نابودی محیط زیست گام برمی‌دارند.
او تهیه ذغال چوب از درختان بلوط را هم یکی دیگر از علل تخریب جنگل‌های بلوط عنوان کرده بود.
با وجود اذعان حسینی بر شرایط بد جنگل‌های بلوط، اما تا کنون هیچ تغییری در روند نابودی این جنگل‌ها ایجاد نشده و روز به روز و سال به سال از مساحت جنگل‌های بلوط سردشت کاسته می‌شود. خودخواهی و سودجویی برخی متمولین، بی‌توجهی یا کم توجهی به تخریب و حتی در مواردی پیشگامی برخی مسئولان و همراهی آن‌ها با تخریب گران، به علاوه ناآگاهی عده‌ای از مردم که برای چرای دام‌هایشان شاخه‌های بلوط را از تنه جدا می‌کنند، از عواملی است که باعث تخریب گسترده جنگل‌های بلوط شده است.
به گفته افراد محلی در کنار عوامل گفته شده بی‌تفاوتی برخی شهروندان و به ویژه نخبگان و نمایندگان مردمی نیز به تخریب این جنگل‌ها دامن زده است موضوعی که باعث شده فریاد اعتراض فعالان محیط زیست به آسمان بلند شود، اما «گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من، آنچه البته به جایی نرسد، فریاد است.»
بیشتر بخوانید:تیرخلاص به کارون در بهشت/ چرا فعالان محیط زیستی با انتقال آب کارون مخالفند؟
سد سازی باعث مرگ هزاران هکتار جنگل بلوط در سردشت
رئوف آذری کنشگر اجتماعی وفعال محیط زیست، درباره تخریب درختان بلوط به رویداد۲۴ می‌گوید: ارزش اکولوژیکی یک درخت بلوط بیش از ۲۰۰ هزار دلار است، ارزش اکولوژیکی این درخت، اما برای مردم و مسئولان به درستی معنی نشده و آن‌ها درکی از این ارزش ندارند. برای آنانی هم که با الفبای ارزش اکولوژیکی آشنا هستند، صندلی و انتفاع، مانع از دید و اقدام مسئولیت شناسانه می‌شود.
وی با بیان اینکه متاسفانه در مناطق زاگرس شاهد تخریب بی‌امان جنگل‌ها بوده‌ایم، ادامه می‌دهد: این تخریب‌ها به دلایل گوناگون و توسط افراد ناآگاه، سودجو، زیاده‌خواه یا مسئولانی که با استفاده ابزاری از قدرت، در پی منفعت شخصی و گروهی بوده‌اند، رخ می‌دهد. هر جا به نام توسعه و یا دسترسی، جاده‌ای ایجاد شد، ابتدا خود جاده، باعث تخریب جنگل‌ها شد و در مرحله بعد به دلیل ارزشی که زمین‌های حاشیه جاده‌ها پیدا کردند، باز هم تخریب‌های بیشتری رخ داد. اما سازمان جنگل‌ها و ادارات متولی هم در تمام این سال، قدرت و اراده لازم برای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها را نشان ندادند موضوعی که نشان می‌دهد متولیان امر در این حوزه یا موانعی داشتند یا منافعی!
این کنشگر محیط زیست با اشاره به ساخت سد ملی سردشت (سد کولسه) در این شهرستان عنوان می‌کند: ساخت هر سدی آسیب‌های زیست محیطی بسیاری به دنبال دارد. ساخت این سد هم در سردشت باعث شد که طی سال‌های ۹۵ تا ۹۸ صد‌ها هکتار از درختان بلوط، زالزالک و انواع گونه‌های درختی زیر میلیون‌ها متر مکعب آبی که پشت این سد جمع شده بود غرق شوند. بدون اینکه پیش از انجام آبگیری، کف تراشی صورت گیرد و درخت‌ها به جای دیگری منتقل شوند.
وی یادآور می‌شود: ما قبل از آبگیری سد، به عنوان شبکه فعالان مدنی به صورت مکتوب به متولیان سد پیشنهاد کردیم که پیش از خفه شدن هزاران اصله درخت بلوط و ... زیر آب رفتن و از بین رفتن جنگل‌های پربار بلوط با استفاده از دستگاه‌هایی که داخل کشور هم موجود است، این درختان را به نقاط بالادست دریاچه منتقل کنند، اما این اتفاق نیفتاد در حالیکه هزینه زیادی هم نداشت. ما حتی آدرس دستگاه مذکور را در اختیار نماینده آب نیرو قرار داده و اعلام کردیم در بعد نیروی انسانی نیز همکاری خواهیم کرد که متأسفانه با وجود بازید نماینده مذکور از دستگاه‌ها در مرکز استان، پیشنهاد و اصرار ما افاقه‌ای نکرد!
آذری می‌گوید: افرادی که اطراف این سد زمین داشتند و در واقع باغات مرغوب شان در حوضه منطقه آبگیری دریاچه قرار داشت، ناچار شدند زمین‌های خود را با قیمت ناچیزی واگذار کنند. بسیاری صاحبان این باغات، برای جبران از دست دادن زمین‌ها و باغات از دست رفته خود، ما به ازای زمین‌های واگذار شده و بسیار بیشتر را در مناطق بالادست دریاچه سد، تخریب و تبدیل به زمین کشاورزی کردند.
وی با بیان اینکه از دیگر دلایل تخریب جنگل‌های بلوط ساخت ویلا بود، عنوان می‌کند: باعث و بانی تمام این حوادث تلخ، متولیان امر بودند که برنامه‌ریزی مناسبی برای ساخت سد و محافظت از جنگل‌های بلوط نداشتند و خود نیز متأسفانه پیش قدم تخریب‌ها شدند!
جنگل‌های بلوط به بهانه مین‌روبی تبدیل به مزرعه و مسکن شدند
این فعال محیط زیست یادآور می‌شود: سردشت شهری بود در میان جنگل‌ها، که منظره‌ای کم نظیر داشت، ولی به نام توسعه و به کام برخی‌ها، در طول دهه اخیر، بلدوزر، لودر و بیل مکانیکی و دستگاه‌های سنگین در پوشش حمایت از قشر محروم به جان طبیعت بکر اطراف شهر که عموما جنگل بلوط هم بودند، افتاد. دستاورد این موضوع آوار شدن شهرک‌های دلاور، بسیجیان، جانبازان، فدک، فرهنگیان۲ و مسکن مهر و ایثار و منطقه کانی بوگن در حاشیه شهر سردشت بود، بر طبیعت بکر منطقه و مردم سردشت.
وی اظهار می‌کند: آن روزها، فعالان و دغدغده مندان، تنه درختان قطع شده را به علامت اعتراض روی دوش کشیدند و حتی من یک تنه درخت را به برنامه سرزمین ما در شبکه اول سیما هم بردم تا مراتب اعتراض مان را نشان بدهیم، اما کسی پاسخگوی ما نبود و نشد!
آذری با تاکید براینکه هکتار‌ها هکتار زمین جنگلی در این مناطق پاک‌تراشی و به منطقه مسکونی تبدیل شد، اضافه می‌کند: این زمین‌های مسکونی هم توسط افرادی که قدرت داشتند و ارتباطاتی هم با زمین‌خواران برقرار کرده بودند، به افرادی خاص واگذار شد. بعد از مدتی هم مسکن مهر در این زمین‌ها ساخته شد. هکتار‌ها زمین جنگلی به نفع افراد خاص و به ضرر سرزمین‌مان نابود شد.
وی می‌افزاید: از سردشت تا خوزستان که سرشار از جنگل بلوط است همواره مساله تخریب جنگل‌ها مطرح می‌شود. گونه‌های حیوانی ساکن در این جنگل‌ها یا به مناطق دیگر مهاجرت کردند یا اینکه زیر آب تلف شدند یا در ساخت و ساز‌ها و پروسه تخریب جنگل تلف شدند خصوصا خزندگان و لاک‌پشت‌ها که توان زیادی برای فرار هم نداشتند. در جنگل‌های بلوط گونه ارزشمند سنجاب که باعث تکثیر جنگل می‌شود وجود داشت که نابود شدند. گونه خاصی از خرس که در منطقه میرآباد وجود داشت، گراز، خرگوش، روباه و بسیاری پرندگان و خزندگان که روی این درختان و زیراشکوب‌شان، لانه‌سازی می‌کردند از تبعات منفی تخریب جنگل‌ها، تاثیر پذیرفتند.
این کنشگر محیط زیست با تاکید براینکه ما در این منطقه انگور سیاه داشتیم و به گفته متخصصان سیاه شدن انگور در این منطقه و کیفیت بالای آن ناشی از وجود جنگل‌های بلوط و رودخانه زاب بوده است، خاطرنشان می‌کند: بالارفتن قیمت این انگور باعث شد که کشاورزان ترغیب شوند مساحت تاکستان‌های خود را افزایش دهند. برای این کار کشاورزان اقدام به تخریب جنگل‌ها و تبدیل آن‌ها به تاکستان، زمین کشاورزی و گاهی ویلا کردند. به این ترتیب هزاران هکتار جنگل بلوط در نقطه به نقطه شهرستان سردشت تخریب شد.
وی خاطرنشان می‌کند: نوع دیگری از تخریب جنگل‌های بلوط مربوط به پایگاه‌های به جا مانده از دوران جنگ ایران و عراق است. در اطراف این پایگاه‌ها مین‌گذاری شده بود. بعد از تخلیه آن‌ها به بهانه مین‌روبی و با ارتباطاتی که افراد سودجو برقرار کردند هکتار هکتار جنگل بلوط اطراف این پایگاه‌ها را تخریب کردند و بسیاری از این پایگاه‌ها تبدیل به تاکستان و زمین زراعی و حتی مسکونی شد. درحالی که این پایگاه‌ها باید تبدیل به موزه می‌شدند. به عنوان مثال روبروی مسجد جانبازان پایگاهی بود که جنگل‌های اطراف آن مالک خصوصی داشت. این جنگل‌ها تخریب شده و زمین‌های آن به نام مالک خصوصی، سهم الشرکه برخی متولیان وقت شد و سهمی هم به مالک رسید که امروزه، قطعات این منطقه از قرار متری چند ده میلیون تومان معامله می‌شوند. عجیب است اگر زد وبند‌های اداری در پشت پرده این مساله وجود نداشته باشد.
آذری با تاکید براینکه کسی به اعتراضات ما ترتیب اثر نمی‌دهد، اضافه می‌کند: افراد قدرتمند محلی در این اتفاقات نفع دارند. وقتی جنگل‌های بلوط تخریب می‌شوند تنه تعدادی از آن‌ها را به دره‌ها می‌برند و زیر خاک مدفون می‌کنند تا کسی متوجه آن نشود. از سوی دیگر ما هرشب شاهد عبور و مرور کامیون‌هایی هستیم که بار چوب دارند. ما پیگیر این کامیون‌ها شدیم و پی بردیم که چوب‌های روی بار مربوط به باغات هستند. وقتی به سازمان جنگل‌ها مراجعه می‌کنیم آن‌ها نیز می‌گویند همه این کامیون‌ها بارشان چوب درختان باغ است که صاحبان باغ با اره بریدند اینکه درون این بار‌ها آیا چوب درختان جنگلی بلوط هم هست ما نمی‌دانیم و باید سازمان‌های متولی پیگیری کنند.
وی اضافه می‌کند: ما باور نمی‌کنیم که این تعداد کامیون با این حجم چوب همگی مربوط به باغات باشند لذا احتمال می‌دهیم که کامیون‌های حاوی چوب درختان حامل درختان جنگلی بلوط هم باشند که هکتار هکتار تخریب و قاچاق می‌شوند. برای پی بردن به صحت و سقم این ادعا درخواست ما این است که ناظران امر به موضوع رسیدگی کنند.
حفاظت جنگل‌های بلوط از مردم سردشت در بمباران شیمیایی
این کنشگر محیط زیست درباره تبعات منفی تخریب جنگل‌های بلوط توضیح می‌دهد: وقتی سردشت بمباران شیمیایی شد از ۱۸ هزار ساکن سردشت در آن زمان حدود ۱۰۰ نفر شهید شده و ۸ هزار نفر هم مجروح شدند اگر درختان بلوط اطراف سردشت نبودند و گاز‌های شیمیایی توسط آن‌ها کنترل نمی‌شد، هر ۱۸ هزار نفر ساکن این شهر احتمالا شهید می‌شدند. در واقع جنگل‌ها مانند کارخانه‌های اکسیژن سازی عمل کردند و در مقابل هجوم گاز‌ها به روستا‌های اطراف جلوگیری کردند بلوط‌ها خود را قربانی کردند و ایثارگرانه مردم را نجات دادند. وقتی این حجم درخت از اطراف شهر برداشته می‌شود در صورت بروز هر بلایی مانند سیل، زلزله یا همین بمباران شیمیایی و... قطعا آسیب بیشتری به دنبال خواهد داشت.
وی می‌گوید: وقتی اکوسیستم یک منطقه را دستکاری می‌کنند قطعا تبعات منفی به دنبال دارد. این تبعات می‌تواند روی کشاورزی و مزارع تاتیرگذار باشد مثلا کاهش کود حیوانی در منطقه که ناشی از بین رفتن گونه‌های جانوری حاضر در این مناطق است می‌تواند باعث افزایش آفات و به دنبال آن افزایش استفاده از سموم شیمیایی شود. در گذشته در سردشت هیچ مزرعه‌ای وجود نداشت که به سموم شیمیایی آغشته باشد، اما امروز ما از ارگانیک بودن حتی انگور سیاه هم در شک هستیم!
آذری با اشاره به تقدس بلوط در میان زاگرس‌نشینان عنوان می‌کند: درگذشته و در زمان قحطی مردم این منطقه به دلیل نبود گندم میوه بلوط را آرد کرده و نان می‌پختند، در واقع این تقدس و احترام باعث حفظ بلوط‌ها می‌شد. مردم قدیم حتی شاخه خشکیده درخت بلوط اطراف آرامستان را استفاده نمی‌کردند، چون باور داشتند که این کار عواقب تلخی دارد و حتی بسیاری از جنگل ها، توسط ساکنان قرق و حفاظت می‌شد، اما امروز متأثر از رسانه و برخی متولیان مسئولیت نشناس و‌زیاده خواه، این تقدس و مبارکی، حرمت زدایی شده و باعث شده به راحتی جنگل‌های بلوط را تخریب و تبدیل به زمین زراعی و ویلا کنند به نحوی که امروز میزان جنگل‌های بلوط نسبت به گذشته به یک سوم کاهش یافته است و این بسیار دردناک، وحشت زا و فاجعه است.
