اوج گیری مجدد تنش‌ها بین ایران و باکو

رویداد۲۴ جاشوآ کاسورا در یورآسیانت نوشت: جنگ لفظی بین آذربایجان و ایران دوباره اوج گرفته و منابع نیمه رسمی در حمهوری آذربایجان آشکارا خواستار جدایی آذری‌ها در ایران شدند. تیتر ۲۶ اوت در وب سایت کالیبر آذ، مرتبط با ریاست جمهوری آذربایجان، این بود: «زمان آن فرا رسیده است که آذربایجان جنوبی از ایران جدا شود». ("آذربایجان جنوبی" اصطلاح جدایی‌طلبان برای استان‌های آذربایجان ایران است.)

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: مقاله‌ای در روز بعد در سایت حققین منتشر شد که به سرویس‌های امنیتی آذربایجان متصل است، با عنوان "آذربایجان جنوبی برای استقلال تلاش می‌کند! " این نویسنده ناشناس آن مقاله با اشاره به آذربایجانی‌های ایران نوشت: "دولت آذربایجان نیروی بسیج کننده کافی برای دفاع از حقوق هموطنان خود را دارد. " و دولت آذربایجان منابع کافی برای حمایت از موج جدید جنبش آزادیبخش ملی را دارد.

روابط بین باکو و تهران از زمان جنگ ۲۰۲۰ بین آذربایجان و ارمنستان تیره و تار بوده است. در حالی که ایران بار‌ها حمایت خود را از کنترل آذربایجان بر بسیاری از مناطقی که در جنگ اول بین دو طرف در دهه ۱۹۹۰ از دست داده بود، ابراز کرده است، به نظر می‌رسد نگران گام‌های بعدی بالقوه آذربایجان است که اکنون جسور شده است.

به نظر می‌رسد تنش اخیر مربوط به بیانیه‌های ژوئیه مقامات ایران است که در آن وی نسبت به اهداف آذربایجان برای ایجاد یک خط حمل و نقل جدید که منطقه نخجوان آذربایجان را به سرزمین اصلی آذربایجان متصل می‌کند، ابراز نگرانی کرد، مسیری که باکو آن را «کریدور زنگزور» می‌نامد. ” این مسیر در امتداد مرز ارمنستان با ایران بوده و پیامد‌های نامشخصی برای تجارت ارمنستان و ایران خواهد داشت.

آذربایجان و ارمنستان در حال حاضر در حال مذاکره بر سر ماهیت دقیق آن مسیر و این سوال حساس سیاسی هستند که هر کسی بر چه بخشی از ترانزیت در طول این مسیر کنترل خواهد داشت. اما آذربایجان مکرراً این کریدور را به صورت پان ترکیستی تبلیغ می‌کند (این کار دسترسی راحت‌تر از سرزمین اصلی آذربایجان به ترکیه را ممکن می‌کند که هم مرز با نخجوان است) و ایران را نگران کرده است. آذربایجان همچنین تهدید کرده است که اگر آنچه را که از ارمنستان می‌خواهد به دست نیاورد، می‌تواند این سرزمین را به زور تصرف کند.

مقامات ایرانی می‌گویند که آن‌ها فی نفسه با مسیر جدید مخالف نیستند. عباس موسوی سفیر ایران در باکو در ۲۸ آگوست گفت: «ایران مخالف ایجاد کریدور زنگزور نیست.» این به آذربایجان و ارمنستان بستگی دارد و یک موضوع بین‌المللی است. موضع اصلی کشور ما این است که یک کشور نمی‌تواند بر منافع ملی کشور دیگر از جمله همسایگان تأثیر بگذارد.

اما تهران همچنین بار‌ها گفته است که تغییر مرز‌ها در قفقاز "خط قرمز" است. مقامات ایران در دیدار ۱۹ جولای با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در تهران، این نگرانی را تکرار کرد. وی گفت: اگر تلاشی برای انسداد مرز ایران و ارمنستان شود، جمهوری اسلامی با آن مخالفت خواهد کرد، زیرا این مرز هزاران سال است که راه ارتباطی بوده است.

تهران حمایت خود را از تمامیت ارضی ارمنستان به طرق دیگری اعلام کرده است. سالار سیفالدینی تحلیلگر به روزنامه ایرانی دنیای اقتصاد گفت ایران اعلام کرده در حال افتتاح کنسولگری در شهر کاپان در جنوب ارمنستان است و در ماه اوت کنسولی را منصوب خواهد کرد که این یک "سیگنال واضح" به باکو است.

بیشتر بخوانید: ادامه بحران بر سر گذرگاه لاچین / چرا درگیری آذربایجان و ارمنستان برای ایران مهم است؟

همچنین اخیراً مقالات ضد آذربایجانی در مطبوعات ایران افزایش یافته است. یکی از روزنامه‌ها حتی یک داستان ۱۲ ساله روزنامه‌های ایتالیایی را بازنشر کرد که ادعا می‌کرد همسر رئیس جمهور الهام علی اف با رئیس جمهور بلاروس، الکساندر لوکاشنکو رابطه داشته است. در ۲۴ آگوست، یک روزنامه حامی دولت ترکیه نقل قول‌هایی از صدای ضبط شده یک دیپلمات ارشد سابق ایرانی به نام ابوالفضل زهتوند را منتشر کرد که در آن اظهارات توهین آمیز و تحریک آمیزی درباره آذربایجان انجام می‌داد. آذربایجان برای ما پدیده‌ای ترسناک است. نخجوان باید به طور کامل به ایران ضمیمه شود. ارمنی‌ها متحدان ایران هستند و همیشه در طول تاریخ اینگونه بوده است. چیزی به نام آذربایجان وجود ندارد... آذربایجان باید دوباره به ایران ضمیمه شود وگرنه ایران را مانند سلول سرطانی آلوده می‌کند.

تنش بین ایران و آذربایجان از سال ۲۰۲۰ تاکنون چندین بار شعله ور شده است. در ماه می، علی اف با یک تحلیلگر ایرانی بصورت علنی مشاجره داشت که باکو را متهم به حمایت دولتی از جدایی طلبان آذربایجانی ایران می‌کرد. پاییز گذشته، دستگیری دو راننده کامیون ایرانی توسط پلیس آذربایجان به رزمایش نظامی ایران در مرز‌های آذربایجان منجر شد. در هر دو مورد به نظر می‌رسید که باکو به آرامی در دامن زدن به جدایی طلبی فعال است، اما درخواست‌های اخیر آشکارترین فعالیت آن‌ها بوده است.

در پایان مقاله کالیبر آمده است: "احتمالاً هموطنان ما اغلب با دیدن توسعه دائمی آذربایجان مستقل، ما را به شکل یک رویا نگاه می‌کنند ... بنابراین جمعیت آذربایجان جنوبی باید الگو بگیرند و برای رسیدن به این توسعه تلاش کنند. برادران جنوبی ما، ما می‌دانیم که شما می‌توانید این کار را انجام دهید! زمان آن رسیده است! "

مثل همیشه در روابط ایران و آذربایجان، سایه اسرائیل بر این تنش اخیر هم گسترده است. جورج دیک، سفیر اسرائیل در باکو، در ماه ژوئیه، عکسی از خود در حال خواندن کتابی به نام «قصه‌های اسرارآمیز تبریز» با اشاره به شهر بزرگ شمال ایران منتشر کرد. این توییت باعث طوفان کوچکی در شبکه‌های اجتماعی شد و چندین آذربایجانی و حامیان آن‌ها تصاویر مشابهی را در توئیتر منتشر کردند و منجر به تهدیدی پنهانی از سوی عباس موسوی، سفیر ایران در باکو شد.

موسوی متعاقباً مصاحبه‌ای طولانی با تهران تایمز انجام داد و در آن روابط آذربایجان و ایران را گرم توصیف و تنها نقطه دردناک آن را تلاش اسرائیل برای ایجاد فاصله بین دو طرف توصیف کرد و البته اشاره‌ای به کریدور زنگزور نکرد.

در ۳۱ اوت، نشریه تجارت دفاعی برکینگ دیفنس مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن جزئیات همکاری نظامی اسرائیل و آذربایجان و استفاده بالقوه آن علیه ایران را شرح می‌داد. این مقاله می‌نویسد «واضح است که روابط دفاعی تنگاتنگ با آذربایجان مزایای بالقوه‌ای را برای اسرائیل به ارمغان می‌آورد، از جمله استقرار حسگر‌ها در خاک آذربایجان یا استفاده از مرز طولانی آن با ایران برای امکان نفوذ بهتر یگان‌های ویژه به داخل ایران. همچنین در حد نظری، آذربایجان می‌تواند در صورت نیاز حریم هوایی خود را برای ورود جت‌های اسرائیلی به خاک ایران، در اختیار آن‌ها قرار دهد.». این مقاله در یک سایت خبری دولتی آذربایجان بازنشر شد.