مجسمه آزادی؛ داستان یکی از معروفترین بناهای معماری در جهان
رویداد ۲۴: ایده ساخت مجسمهای که نمادی از آزادی و دوستی میان دولت فرانسه و ایالات متحده باشد، در میانهی قرن نوزدهم میلادی و در ذهن یکی از پیشگامان فکری و سیاسی فرانسه، یعنی ادوارد دو لابوله، شکل گرفت. لابوله، که یک روشنفکر لیبرال و حامی سرسخت آزادی و دموکراسی بود، اعتقاد داشت که ایالات متحده پس از پایان جنگ داخلی و لغو بردهداری، گام مهمی در مسیر آزادی برداشته است و شایستهی یادبودی است که هم نمادی از پیوند عمیق دو کشور باشد و هم بیانگر آرمانهای مشترک آنها.
لابوله در سال ۱۸۶۵، زمانی که هنوز زخمهای جنگ داخلی در آمریکا بهبود نیافته بود، پیشنهاد ساخت این مجسمه را مطرح کرد. او بر این باور بود که چنین نمادی میتواند یادآور پیوندهای عمیق میان دو ملت باشد و به مردم آمریکا یادآوری کند که ایده آزادی ارزشی جهانی و همهشمول دارد.
لابوله در یک محفل خصوصی با فردریک آگوست بارتولدی، هنرمند جوان و پرشور فرانسوی، درباره این ایده صحبت کرد. بارتولدی که از طرفداران آزادی و انساندوستی بود، از این پیشنهاد استقبال کرد و از همان لحظه تمام زندگی خود را به تحقق این رویا اختصاص داد. او سفرهایی به ایالات متحده داشت و به دنبال بهترین مکان برای نصب مجسمه بود. در نهایت، تصمیم بر این شد که این اثر در جزیرهای کوچک در ورودی بندر نیویورک قرار گیرد و نخستین چیزی باشد که مهاجران در هنگان ورود به آمریکا میبینند.
بارتولدی در کار خود آرمان آزادی را به شکلی هنرمندانه و باشکوه مجسم کرد؛ آرمانی که منحصر به ایالات متحده نبود و طنینی جهانشمول داشت: آزادی. خود بارتئلدی بعدها درباره آن گفت: «مجسمه آزادی، نه تنها برای ملت آمریکا بلکه برای تمامی مردمانی است که در هر گوشه از جهان به دنبال رهایی و سعادت هستند.»
نمادهای مجسمه آزادی
مجسمه آزادی بهعنوان یکی از پیچیدهترین و شناختهشدهترین آثار هنری جهان، مجموعهای از ارزشهای انسانی و اجتماعی را به تصویر میکشد که این نمادها در هر جزئی از طراحی آن بهوضوح دیده میشوند. این مجسمه با تاجی بر سر، مشعلی در یک دست و لوحی در دست دیگر، جلوهای بصری و معنایی از آرمانهای آزادی، روشنگری و رهایی از ظلم را به نمایش میگذارد. اما هر کدام از این عناصر بهتنهایی حامل معنای عمیقتری است که با بررسی دقیقتر، معنای واقعی این شاهکار آشکار میشود.
تاج هفتپرهای که بر سر مجسمه قرار دارد، نمادی از هفت قاره و هفت اقیانوس جهان است که پیام آزادی و دوستی تمام کشورهای جهان را منتقل میکند. این تاج نشان از جهانی بودن پیام آزادی دارد، و بارتولدی، هنرمند سازنده این اثر، آن را بهگونهای طراحی کرد تا نشان دهد که آزادی مفهومی محدود به یک کشور یا یک قاره نیست، بلکه حقی جهانی است که باید برای همهی مردم جهان به رسمیت شناخته شود.
بیشتر بخوانید: تصاویر تاریخی / زنان آمریکایی که حق رای دادن به دست آوردهاند
در لوحی مجسمه در دست، تاریخ ۴ ژوئیه ۱۷۷۶ که روز اعلامیه استقلال آمریکا است، حک شده و اشارهای مستقیم به تاریخ رخداد سرنوشتساز انقلاب آمریکا دارد. این لوح نمادی از قانون و استقلال است و یادآور این نکته که آزادی و عدالت تنها از طریق حکومت قانون میسر میشود و اصلا آزادی یعنی حکومت قانون. مشعلی که در دست دیگر مجسمه است نمادی از عصر روشنگری میباشد: دورانی که خرافات و ظلمت قرون وسطی، به مدد نور عقل به اتمام رسید و عصر عقلانیت، علم و انسانمحوری فرارسید. انقلاب آمریکا و انقلاب فرانسه نیز متاثر از آرمانهای عصر روشنگری بودند. همانطور که ادوارد دو لابوله، مبتکر ایده این مجسمه، در یکی از سخنان خود گفته است: «آزادی برای هر انسانی، همچون آفتاب، روشنایی و گرما به ارمغان میآورد.».
اما شاید یکی از نمادهای کمتر دیدهشده و در عین حال بسیار تاثیرگذار در طراحی مجسمه، زنجیرهای شکستهای باشد که در پای مجسمه قرار دارد. این زنجیرهای گسسته به شکلی نمادین بیانگر پایان دوران بردهداری و رهایی از ستم است. این جزئیات در زمانی که زخمهای جنگ داخلی هنوز در آمریکا زنده بود پیامی بسیار پرمعنا داشتند.
چالشهای ساخت و مهندسی مجسمه
ساخت مجسمه آزادی چالشی عظیم در تاریخ مهندسی و هنر بود. فردریک بارتولدی، طراح مجسمه، باید راهی مییافت تا این سازهی عظیم نهتنها در برابر فشارهای طبیعی مقاوم باشد، بلکه امکان انتقال آن از فرانسه به ایالات متحده نیز فراهم شود. این پروژه نیازمند نوآوریهایی بود که هنوز هم، بعد از گذشت یک و نیم قرن، بسیار پیچیده محسوب میشوند.
یکی از مهمترین چالشها در طراحی ساختار داخلی مجسمه بود، و برای حل این مسئله بارتولدی از نابغهی مهندسی آن دوران، گوستاو ایفل، که بهویژه با برج ایفل شهرتی جهانی داشت، کمک گرفت. ایفل ساختار داخلی مجسمه را به گونهای طراحی کرد که شامل چارچوبی فولادی و مقاوم در برابر باد و آب بود. این ساختار فلزی به مجسمه امکان ایستادگی در برابر شرایط جوی مختلف و بادهای قوی نیویورک را میداد. برای آن زمان، چنین طراحیای یک شاهکار مهندسی محسوب میشد.
انتقال مجسمه نیز خود چالشی دیگر بود. پس از تکمیل ساخت مجسمه در فرانسه، آن را به قطعات متعدد تقسیم و در ۳۵۰ جعبه بستهبندی کردند تا بتوانند آن را از راه دریا به ایالات متحده منتقل کنند. این بخشها با دقت فراوان از طریق کشتی به نیویورک فرستاده شدند و در تابستان ۱۸۸۵ به این شهر رسیدند. مردم آمریکا با اشتیاق و هیجان زیادی به استقبال این سازه عظیم رفتند، چراکه آن را نمادی از دوستی و همبستگی میان ملت آمریکا و فرانسه میدیدند.
در نهایت، در ۲۸ اکتبر ۱۸۸۶، مجسمه آزادی طی مراسم باشکوهی با حضور هزاران نفر از مردم و مقامات آمریکا رونمایی شد. این روز، لحظهای تاریخی در روابط فرانسه و آمریکا و نمادی از آرمانهای مشترک آزادی و دوستی بود.
ورود مجسمه به آمریکا و مراسم رونمایی
با ورود مجسمه به آمریکا، شور و شوق زیادی در مردم ایجاد شد. هزاران نفر از نیویورک و دیگر مناطق گرد هم آمدند تا شاهد رونمایی از این نماد دوستی و آزادی باشند. رئیسجمهور وقت آمریکا، گروور کلیولند، در این مراسم به افتخار حضور یافت و سخنرانی تاریخی خود را ایراد کرد. او در بخشی از سخنانش گفت: «ما امروز گرد هم آمدهایم تا نمادی از آزادی را گرامی بداریم؛ مجسمهای که هر روزه به تمامی کسانی که به این سرزمین وارد میشوند، یادآور میشود که اینجا سرزمینی امیدها و رویاها است.»
این مراسم باشکوه، به عنوان یکی از بزرگترین جشنهای زمان خود در نیویورک برگزار شد و با طنینانداز شدن ناقوس کلیساها و آتشبازیهای باشکوه، به عنوان یک روز تاریخی در ذهن مردم ثبت شد.
در دهههای بعد، مجسمه آزادی به نماد امید برای میلیونها مهاجری که از سراسر جهان به دنبال زندگی بهتر و آزادی بودند، تبدیل شد. برای آنها، دیدن این مجسمه اولین نشانه از آیندهای روشن و پرامید بود. این مهاجران، که به دنبال فرار از فقر، ستم و جنگ بودند، مجسمه آزادی را نهتنها بهعنوان یک سازه، بلکه بهعنوان نمادی از تحقق رؤیاهای خود میدیدند.
بعدها و در اواخر قرن بیستم، و با گذشت زمان و تاثیرات آبوهوایی، مجسمه آزادی نیاز به بازسازی داشت. در دهه ۱۹۸۰، یک پروژهی بازسازی گسترده برای حفاظت از مجسمه آزادی آغاز شد. مهندسان و متخصصان از سراسر جهان گرد هم آمدند تا این اثر تاریخی و فرهنگی را برای نسلهای آینده حفظ کنند. این پروژه، که به مناسبت صدمین سالگرد مجسمه صورت گرفت، شامل تعمیر بخشهای فلزی، تقویت ساختار داخلی، و بهبود روشنایی مشعل بود.