پرچم ارتش سرخ بر فراز برلین

رویداد۲۴ | این تصویر سربازان شوروی را نشان می‌دهد که پرچم اتحاد جماهیر شوروی را بر فراز ساختمان پارلمان آلمان، رایشستاگ، به اهتزاز درمی‌آورند؛ شهری که در محاصره کامل نیرو‌های شوروی بود و سقوط آن، پایان نهایی جنگ در اروپا را اعلام کرد. اما این عکس، فراتر از یک ثبت تصویری ساده است. پشت آن، داستانی نهفته که ترکیبی از قهرمانی، پروپاگاندا، تاریخ و جنگ است.

با نزدیک شدن بهار ۱۹۴۵، نیرو‌های متفقین از هر سو به سمت قلب آلمان پیشروی می‌کردند. نیرو‌های آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی از غرب، و ارتش سرخ شوروی از شرق. اما افتخار تصرف برلین، پایتخت هیتلر، به روس‌ها رسید.

نبرد برلین از ۱۶ آوریل آغاز شد و تا ۲ مه ادامه یافت. این نبرد یکی از خونین‌ترین درگیری‌های جنگ بود؛ بیش از ۲.۵ میلیون سرباز شوروی، در برابر ۷۶۰ هزار مدافع آلمانی، که شامل سربازان ورماخت، واحد‌های وافن اس‌اس، و حتی نوجوانان و کهنسالانی بودند که در آخرین تلاش‌های ناامیدانه، به دفاع از شهر برخاستند.

شهر به ویرانه‌ای تبدیل شد. تانک‌ها در خیابان‌های پر از آوار می‌جنگیدند، تک‌تیرانداز‌ها از پنجره‌های ساختمان‌های نیمه‌ویران، تیر خلاص را شلیک می‌کردند و درگیری‌های خیابانی، به هر گوشه‌ای از برلین کشیده شد. در همین بحبوحه، نیرو‌های شوروی خود را به ساختمان رایشستاگ رساندند؛ نمادی که برای تصرف آن، فرماندهان ارتش سرخ اهمیت زیادی قائل بودند.

روز ۳۰ آوریل، همزمان با خودکشی آدولف هیتلر در پناهگاهش، نیرو‌های ارتش سرخ موفق شدند وارد رایشستاگ شوند. درگیری در داخل این ساختمان چندین ساعت ادامه داشت و نهایتاً، در حالی که هنوز صدای گلوله‌ها شنیده می‌شد، سربازان شوروی پرچم سرخ را بر فراز آن برافراشتند. اما این لحظه به طور رسمی ثبت نشد، تا این که یِوگِنی خالدی، عکاس مشهور خبرگزاری تاس، تصمیم گرفت با بازسازی این صحنه، یکی از ماندگارترین تصاویر تاریخ را خلق کند.

خالدی، که در طول جنگ بار‌ها در میدان نبرد حضور داشت، پرچمی دست‌ساز را با خود به برلین آورده بود. او سربازان را بر بالای ساختمان هدایت کرد و از آنها خواست تا در لحظه‌ای نمایشی، پرچم را دوباره برافرازند. تصویری که او گرفت، بلافاصله به یکی از مهم‌ترین نماد‌های پیروزی شوروی تبدیل شد.

اگرچه تصویر خالدی یک مستندنگاری از پیروزی شوروی بود، اما این عکس بدون تغییر باقی نماند. نسخه اولیه عکس نشان می‌داد که سرباز پایین‌تر، دو ساعت مچی به دست دارد؛ موضوعی که می‌توانست باعث اتهام به غارتگری شود. برای جلوگیری از چنین جنجالی، در ویرایش نهایی یکی از ساعت‌ها حذف شد. همچنین، دود و غبار بیشتری به تصویر اضافه شد تا صحنه‌ای دراماتیک‌تر ایجاد کند.

این تغییرات باعث شد که تصویر، نه تنها یک ثبت ساده، بلکه بخشی از پروپاگاندای شوروی برای نمایش قدرت و مشروعیت پیروزی‌اش در جنگ جهانی دوم باشد. این اولین بار نبود که تصاویر جنگی تغییر داده می‌شدند، اما اهمیت این عکس به قدری بود که حتی امروز، به عنوان نمادی از پایان جنگ در اروپا شناخته می‌شود.

بیشتر بخوانید: ژنرال فرانکو که بود؟| ماجرای حکومت طولانی دیکتاتور اسپانیا

سقوط برلین و ثبت این لحظه، نه تنها پایان آلمان نازی را رقم زد، بلکه آغاز جنگ سرد را نیز سرعت بخشید. با تسلط شوروی بر برلین شرقی، اروپا رسماً به دو بلوک تقسیم شد: شرق کمونیستی و غرب دموکراتیک.

ساختمان رایشستاگ، که روزی مرکز سیاست‌های جنگ‌طلبانه نازی‌ها بود، پس از جنگ در بخش غربی شهر قرار گرفت، اما به دلیل نزدیکی‌اش به دیوار برلین، تا سال‌ها بلااستفاده باقی ماند. سرانجام، پس از اتحاد مجدد آلمان در ۱۹۹۰، رایشستاگ بازسازی شد و بار دیگر، قلب سیاسی آلمان متحد شد.

عکس‌هایی مانند "پرچم سرخ بر فراز رایشستاگ"، نشان می‌دهند که چگونه یک تصویر می‌تواند بیش از هزاران کلمه تأثیر بگذارد. این عکس، نه تنها مستندی از تاریخ بود، بلکه احساسات، غرور و وحشت جنگ را در یک قاب به نمایش گذاشت.

امروز، در عصر دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی، تأثیر تصاویر جنگی بیشتر از هر زمان دیگری است. اما عکس‌هایی مانند این، یادآور دوران‌هایی هستند که تاریخ به معنای واقعی کلمه، در میدان جنگ نوشته می‌شد.

تصویر «پرچم سرخ بر فراز برلین»، بیش از یک لحظه‌ی تاریخی است؛ این عکس روایتگر فصلی از تاریخ است که جنگ، خونریزی و ویرانی را به یاد می‌آورد، اما در عین حال، پیروزی، امید و تغییر را نیز منعکس می‌کند.

از نبرد‌های خیابانی برلین تا جنگ سردی که جهان را به دو بخش تقسیم کرد، این تصویر همچنان یکی از نماد‌های ماندگار قرن بیستم باقی مانده است. امروز، وقتی به این عکس نگاه می‌کنیم، چیزی فراتر از یک تصویر سیاه و سفید می‌بینیم؛ ما داستان مردمانی را می‌بینیم که برای بقا، پیروزی و تغییر جنگیدند.