قطعنامه و گزینه‌های سخت تهران؛ ایران به خروج از NPT نزدیک می‌شود؟
رویداد۲۴| شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز در شرایطی حساس تشکیل جلسه می‌دهد تا درباره تصویب یک قطعنامه جدید علیه ایران تصمیم‌گیری کند؛ قطعنامه‌ای که اگرچه جنبه الزام‌آور حقوقی ندارد، اما از نظر سیاسی می‌تواند فشار‌ها بر ایران را تشدید کند و بستر بازگشت پرونده به شورای امنیت را فراهم سازد.
در آستانه این تصمیم، رسانه‌های نزدیک به نهاد‌های امنیتی ایران از احتمال خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) سخن گفته‌اند. برخی منابع در تهران تأکید دارند که اگر این قطعنامه با هدف بازگرداندن فشار‌های گذشته تصویب شود، جمهوری اسلامی ممکن است «از چارچوب همکاری داوطلبانه عبور کرده و گام‌هایی راهبردی بردارد».
چرا خروج از NPT اهمیت دارد؟
معاهده NPT اساس تعامل ایران با آژانس و سایر بازیگران بین‌المللی است. خروج از این معاهده – حتی در سطح تهدید – یک پیام روشن برای غرب خواهد بود: اگر فشار ادامه یابد، تهران دیگر خود را ملزم به رعایت چارچوب‌های بین‌المللی نخواهد دانست. این تصمیم، می‌تواند پیامد‌هایی همچون «افزایش جدی ریسک‌های امنیتی در منطقه»، «احتمال ارجاع پرونده به شورای امنیت و بازگشت تحریم‌های شدیدتر» و «فروپاشی کامل برجام و از دست رفتن کانال‌های دیپلماتیک موجود» را به‌دنبال داشته باشد.
تحرکات آمریکا و منطقه: آماده‌سازی برای سناریوی تقابل؟
به‌موازات تحولات دیپلماتیک، منابع غربی گزارش داده‌اند که ایالات متحده در حال تخلیه کارکنان غیرضروری سفارت خود در بغداد و خانواده‌های نظامیان از پایگاه‌های خلیج فارس است. پنتاگون این اقدام را «احتیاطی و مبتنی بر ارزیابی‌های اطلاعاتی» عنوان کرده است. همزمان، ارتش اسرائیل نیز از آماده‌باش حداکثری در روز‌های اخیر خبر داده است.
کارشناسان این اقدامات را نشانه‌ای از «آماده‌سازی روانی و میدانی» برای مواجهه با واکنش احتمالی ایران می‌دانند. باراک راوید، تحلیلگر اسرائیلی نیز در آکسیوس نوشته که واشنگتن و تل‌آویو احتمال واکنش تند تهران به صدور قطعنامه را جدی گرفته‌اند.
تهران در آستانه تصمیمی تاریخی؟
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه‌ای، تهدید به زور را بی‌نتیجه دانسته و گفته که «ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست. اما اگر اقدامات تحریک‌آمیز ادامه یابد، پاسخ ایران نیز متناسب خواهد بود.»
همزمان، تحلیل‌گران ایرانی نیز هشدار داده‌اند که ادامه روند فعلی می‌تواند ایران را به سمت خروج از NPT یا پایان دادن کامل به بازرسی‌های داوطلبانه سوق دهد. مثلا فواد ایزدی در مصاحبه با «نامه نیوز» گفته: «در شرایطی که طرف مقابل ایران را به تلاش برای ساخت بمب متهم می‌کند، ایران می‌تواند اعلام کند که از NPT خارج می‌شود، اما همچنان به‌صورت داوطلبانه به اجرای پادمان‌های آژانس ادامه خواهد داد. اکنون برای غربی‌ها این پرسش وجود که پاسخ ایران چه خواهد بود. مقامات ایران می‌گویند پاسخی جدی می‌دهیم، اما این عنوان مبهم و کلی است و باید صراحتا بگویند که از NPT خارج می‌شویم.»
سناریو‌های پیش‌رو
در این شرایط می‌توان چندین سناریو را محتمل دانست. مثلا کاهش همکاری، اما باقی ماندن در NPT که بر اساس آن، ایران می‌تواند همکاری خود را با آژانس محدود کرده، اما همچنان در NPT بماند؛ مسیری که هم پیام سیاسی دارد و هم هزینه‌های کمتری.
سناریوی دیگر که به نظر جدی هم می‌رسد خروج از NPT و اعلام توقف کامل همکاری با آژانس است؛ تصمیمی پرهزینه که می‌تواند به ایجاد اجماع بین‌المللی علیه تهران منجر شود؛ اما در داخل به‌عنوان واکنشی مقتدرانه تعبیر خواهد شد.
سناریو بعدی بازگشت به میز مذاکره با شرایط سخت‌تر است. در این سناریو، تهران و غرب دوباره مسیر مذاکره را طی می‌کنند، اما این‌بار در فضای بی‌اعتمادی و پرهزینه‌تر از قبل.
مرحله سرنوشت‌ساز
تحولات اخیر حاکی از ورود پرونده هسته‌ای ایران به مرحله‌ای سرنوشت‌ساز است. قطعنامه شورای حکام – اگرچه شاید به‌خودی‌خود واجد اثر اجرایی فوری نباشد –، اما می‌تواند یک دومینو از تصمیمات سخت را به راه اندازد؛ از جمله خروج ایران از NPT، تشدید فشار‌های غرب و افزایش تنش‌های امنیتی در منطقه.
اکنون همه نگاه‌ها به تهران دوخته شده تا ببیند جمهوری اسلامی چه تصمیمی خواهد گرفت؛ مسیری به‌سوی بازگشت به دیپلماسی یا لغزش به‌سوی درگیری؟
"بازگشت ایران به دیپلماسی یا لغزش به درگیری". این حرف‌ها چیست دوست عزیز؟ ایران کجا دیپلماسی را ترک کرد که حالا بخواهد به آن برگردد؟ آقایان وزرای داخلی که ۲۴ ساعته مشغول دعوت طرف آمریکایی به شراکت و معامله و دادوستد بودند. خداییش کم هم نگذاشتند و حسابی پاچه طرف را خوردند: "ترامپ تاجر باهوشی است" و غیره و غیره.
حالا چه شد که وقتی آمریکا جفتک می‌اندازد شما "لغزش به درگیری" را می‌اندازی گردن ایران؟