احمد توکلی کیست؟ | از فعالیتهای سیاسی دانشجویی تا اصولگرای ضدفساد
رویداد۲۴ | احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از تحمل یک دوره بیماری امروز یکم مرداد ماه درگذشت. این درحالیست که روز گذشته شایعات مربوط درگذشت وی توسط فرزندش تکذیب شد و سایت «الف» نزدیک به احمد توکلی اعلام کرد که خبر درگذشت این عضو مجمع تشخیص نادرست است. با اینحال احمد توکلی پس از تحمل یک دوره بیماری، در سن ۷۴ سالگی امروز در یکی از بیمارستانهای تهران درگذشت.
بر اساس اعلام رسانهها، توکلی که استادیار بازنشسته دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، از صبح جمعه پس از سکته قلبی به بیمارستان منتقل شده بود. اما احمد توکلی کیست و چگونه از چهرهای انقلابی و دانشجویی ناراضی در دوران پهلوی، به یکی از سیاستمداران محافظهکار جمهوری اسلامی تبدیل شد؟
بیوگرافی احمد توکلی
احمد توکلی در سال ۱۳۳۰ در شهرستان بهشهر از توابع استان مازندران به دنیا آمد. جد او از تجار اصفهانی بود که در اواخر دوران حکومت تزاری با قفقاز و روسیه داد و ستد میکرد و پس از انقلاب بلشویکی، در شمال ایران مستقر شد. توکلی در خانوادهای مذهبی رشد کرد و از دوران نوجوانی روحیهای معترض و عدالتخواه از خود نشان داد.
دوران دانشجویی احمد توکلی چگونه گذشت؟
او در سال ۱۳۴۸ وارد دانشگاه پهلوی (شیراز کنونی) شد و تحصیل در رشته مهندسی برق را آغاز کرد، اما خیلی زود وارد جریان اعتراضات دانشجویی شد. فعالیتهای سیاسیاش علیه رژیم پهلوی، منجر به اخراج او در سال ۱۳۵۰ شد. پس از انقلاب، مسیر تحصیلاتش را تغییر داد و اقتصاد خواند. در سال ۱۳۷۵ موفق به اخذ دکترای اقتصاد از دانشگاه ناتینگهام انگلستان شد. پایاننامه او بررسی علل تورم در اقتصاد ایران بین سالهای ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۰ بود؛ پژوهشی که با حمایت مالی دولت ایران انجام شد. او بعدها به یکی از چهرههای چپ اقتصادی ایران تبدیل شد. او سعی کرد در سالهای اخیر از خود چهرهای ضدفساد به نمایش بگذارد و در این راه نیز دست به افشاگریهایی علیه چهرههای قدرت از اصولگرا تا اصلاح طلب زد. از این رو او را به عنوان چهره اصولگرای اعتدالی میشناسند.
توکلی با بازگشت به ایران، به عنوان استادیار اقتصاد در دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی مشغول به تدریس شد. حضورش در عرصه دانشگاهی تا سال ۱۳۹۲ و بازنشستگی ادامه داشت. توکلی در این مدت، علاوه بر فعالیت آموزشی، به تربیت دانشجویان اقتصاد در سطوح مختلف پرداخت.
ارتباط فامیلی خاص احمد توکلی
توکلی با خانواده لاریجانیها نسبت فامیلی دارد. همسرش دخترخاله برادران لاریجانی است و خود نیز پسر دخترخاله ناتنی آنان محسوب میشود. او دارای هفت فرزند است: پنج پسر و دو دختر. پسرش زهیر داماد صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. یکی دیگر از پسرانش، محمد، گرافیست بود که در ۳۴ سالگی به دلیل نارسایی کبد درگذشت.
مبارزات پیش از انقلاب توکلی
احمد توکلی در دوران دانشجویی، ارتباط نزدیکی با سازمان مجاهدین خلق پیدا کرد و در تشکیلات موسوم به «مجاهدین اسلام» فعالیت میکرد. در این دوران چهار بار توسط ساواک بازداشت شد که دو مورد از بازداشتها طولانیمدت بودند؛ یکی هشت ماه و دیگری حدود دو سال. اما در خلال این دوران زندان، به ماهیت ایدئولوژیک سازمان پی برد و از آنان جدا شد.
احمد توکلی پس از انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توکلی مسئولیتهایی نظیر ریاست شهربانی، کمیته انقلاب اسلامی، و دادیاری و دادستانی انقلاب در زادگاهش بهشهر را برعهده گرفت. برخوردهای سختگیرانهاش در اجرای حدود شرعی، باعث شد به چهرهای افراطی شناخته شود.
در سال ۱۳۵۹ وارد مجلس اول شورای اسلامی شد و از سوی محمدعلی رجایی، بهعنوان وزیر کار به بنیصدر معرفی شد. در دولت مهندس موسوی، همزمان وزیر کار و سخنگوی دولت بود. اما پس از مدتی از وزارت استعفا داد و به حوزه رسانهای و تحصیلات تکمیلی روی آورد.
توکلی چهره ضدفساد است؟
توکلی پس از کنارهگیری از دولت، روزنامه رسالت را بنیان گذاشت؛ رسانهای که به تریبونی برای جریان راست سنتی بدل شد. او در سال پس از بازگشت به ایران، روزنامه فردا را راهاندازی کرد و مدتی بعد وبسایت «الف» را تأسیس کرد که به یکی از نخستین رسانههای تحلیلی جریان اصولگرا در فضای مجازی بدل شد که اکنون نیز زیر نظر وی در حال فعالیت است. او در این سایت به مواضع ضدفساد پرداخته است.
توکلی در سالهای اخیر بیش از همه با نهاد «دیدهبان شفافیت و عدالت» شناخته میشود؛ بنیادی که با هدف مبارزه با فساد اقتصادی و دفاع از حقوق عمومی راهاندازی شده است. او رئیس هیئت مدیره این نهاد است و پروندههای متعددی درباره مفاسد اقتصادی و عملکرد دستگاههای دولتی در این نهاد پیگیری شده است.
گرچه احمد توکلی یکی از چهرههای شاخص جریان اصولگرا در ایران محسوب میشود، اما در بسیاری از بزنگاهها دیدگاههایی متفاوت از بدنه جریان راست از خود نشان داده است. او در مسائل مربوط به عدالت اجتماعی، توزیع درآمد، مبارزه با فساد و شفافیت، بعضاً مواضعی اتخاذ کرده که حتی در تضاد با رویکرد رسمی دولتها یا بدنه اصولگرایان قرار گرفته است.
یکی از مهمترین اقدامات او، ورود به ماجرای اکبر طبری، معاون اجرایی سابق حوزه ریاست قوه قضاییه بود. دیدهبان شفافیت در سال ۱۳۹۸ با ارسال گزارشی به رئیس وقت قوه قضاییه، خواستار پیگیری جدی درباره تخلفات و نفوذ طبری در دستگاه قضا شد. توکلی همچنین با انتشار جزئیاتی درباره مناسبات غیرشفاف مالی در اطراف طبری، تأکید کرد که برخورد با این چهره بلندپایه، آزمونی برای صداقت دستگاه قضا در مبارزه با فساد است.
یکی دیگر از موارد شاخص، پرونده شبنم نعمتزاده، دختر وزیر سابق صنعت است. دیدهبان شفافیت با انتشار اسنادی درباره بدهیهای کلان دارویی و استفاده غیرقانونی از موقعیت خانوادگی برای اخذ امتیازهای اقتصادی، نقش مهمی در شفافسازی این پرونده ایفا کرد. احمد توکلی در مصاحبهها و بیانیههای رسمی نسبت به گسترش پدیده «ژنهای خوب» واکنش نشان داد. همچنین او در ماجرای واگذاریهای رانتی در شرکتهای دولتی، مانند پرونده نیشکر هفتتپه، نیز مواضعی داشت و خواستار لغو قراردادهایی شد که منافع عمومی را نادیده میگرفتند.
حضور احمد توکلی در مجلس و صحنه سیاسی
احمد توکلی در مجلس هفتم، هشتم و نهم بهعنوان نماینده مردم تهران حاضر بود و همزمان ریاست مرکز پژوهشهای مجلس را نیز برعهده داشت. او دو بار نیز برای انتخابات ریاستجمهوری کاندیدا شد: یکبار در برابر آیتالله هاشمی رفسنجانی و بار دیگر در رقابت با سیدمحمد خاتمی. در هر دو رقابت، توکلی نفر دوم شد. او در انتخابات ریاستجمهوری نهم نیز ثبتنام کرد، اما در نهایت به نفع محمدباقر قالیباف کنارهگیری کرد.
اکنون که احمد توکلی پس از سکته قلبی در بخش مراقبتهای ویژه بستری است، گمانهزنیها درباره وضعیت سلامت او شدت گرفته است. هرچند خبر درگذشت او تکذیب شده، اما وضعیت جسمیاش بحرانی توصیف شده است. توکلی یکی از معدود سیاستمدارانی است که هم در قدرت بوده و هم منتقد قدرت؛ هم در دانشگاه تدریس کرده و هم در رسانه حضور مستمر داشته است؛ و هم در مبارزه با فساد، شعار داده و هم عمل کرده است.
به به ! ادامه تحصيل در انگلستان، جالب شد 
