بازتولید یک الگوی قدیمی با اسم تازه | «مربی عفاف» کیست و چه مأموریتی دارد؟
رویداد۲۴| در شرایطی که جامعه ایران همچنان با چالشهای عمیق اقتصادی، اجتماعی و سبک زندگی مواجه است، خبر آغاز اولین دوره تربیت مربی عفاف و حجاب در قم توسط سپاه امام علی بن ابیطالب (ع)، توجهات را به خود جلب کرده است. این دوره، که با انتخاب ۱۲۰ نفر از میان ۲۵۰ متقاضی آغاز شده، نشاندهنده ابداع یک رویکرد جدید برای اعمال سیاستهای مرتبط با حجاب و عفاف در سطح کشور است.
«مربی عفاف و حجاب» عنوانی جدید در ساختار رسمی و نیمهرسمی کشور است. این عنوان، هرچند مستقیماً مترادف با «آمر به معروف» یا اعضای «گشت ارشاد» نیست، اما هدف غایی آن، یعنی آموزش، راهبری و هدایت در موضوع حجاب، شباهتهای عملکردی زیادی با وظایف فرهنگی و ترویجی این نهادها دارد. در واقع، میتوان این ابتکار را تلاشی برای نهادینهسازی و کادرسازی نرمتر در بحث حجاب دانست؛ استفاده از ابزار «آموزش» و «راهبری» به جای «اجبار» و «برخورد» (حداقل در ظاهر).
ابهام در سازوکار و محتوای آموزشی
سرهنگ هادی بادینلو، معاون فرهنگی سپاه قم، اعلام کرده است که این دوره به صورت ترکیبی و در دو بخش برگزار میشود؛ بخش اول شامل کارگاههای حضوری با تدریس استادان موسسه حضرت امام (ره) است و در نهایت به شرکتکنندگان، «گواهی مربیگری عفاف و حجاب» اعطا خواهد شد.
اما این فرآیند با ابهامات جدی روبهرو است. مثلا محتوای دوره؛ مشخص نیست که در این دوره فشرده، محتوای آموزشی شامل چه مباحثی است و این مربیان قرار است چه روشهایی برای راهبری این «موضوع مهم» بیاموزند. آیا این محتوا شامل آموزشهای جامعهشناسی، روانشناسی تعاملی، یا تنها تکرار مبانی فقهی و اخلاقی است؟
معیار گزینش این مربیان چیست؟ اگرچه اعلام شده که ۱۲۰ نفر دارای «توانایی لازم برای این مأموریت» انتخاب شدهاند، اما متر و معیار دقیق گزینش این افراد اعلام نشده است. آیا سابقه فکری، توانایی تعامل اجتماعی، یا صرفاً پایبندی تشکیلاتی مد نظر بوده است؟
کار فرهنگی یک نهاد نظامی!
یکی از انتقادات اساسی به این دست تصمیمات، موضوع فقدان مشارکت اجتماعی و گفتوگو است. موضوع حجاب و سبک زندگی، یک امر صرفاً حکومتی نیست، بلکه یک مسئله اجتماعی و فرهنگی است که نیازمند بحث و توافق عمومی است. اینکه چنین طرح مهمی با ابداع عنوان و کادرسازی توسط یک نهاد نظامی (سپاه) آغاز میشود، بدون اینکه پیشتر بسترهای گفتوگوی جدی با جامعهشناسان، نهادهای مدنی، دانشگاهها و افکار عمومی فراهم شده باشد، میتواند به تشدید شکاف و مقاومتهای اجتماعی در برابر این طرح منجر شود.
این طرح از کجا تامین مالی میشود؟
وضعیت شغلی و مالی این مربیان نیز از دیگر موارد مبهم است. «مربی عفاف» یک شغل رسمی است یا افتخاری؟ مشخص نیست که این مربیان پس از اخذ گواهی، به عنوان کارمند رسمی در نهادهای دولتی (مانند مدارس و دانشگاهها) مشغول به کار خواهند شد، یا فعالیت آنها افتخاری و تحت نظارت سپاه و بسیج خواهد بود.
در صورت استخدام، منبع تأمین بودجه و میزان حقوق و مزایای این افراد چقدر است؟ در شرایط کسری بودجه و مشکلات اقتصادی، ایجاد ردیفهای شغلی جدید در حوزه آموزشهای ایدئولوژیک، میتواند مورد انتقاد شدید افکار عمومی قرار گیرد.
در نهایت، ابداع عنوان «مربی عفاف و حجاب» را میتوان تلاشی برای انعطافپذیری تاکتیکی در اجرای سیاستهای فرهنگی دانست. اما تا زمانی که این طرح با شفافیت در محتوا، سازوکار و مشارکت اجتماعی همراه نباشد، بیم آن میرود که به جای حل مسئله، صرفاً تکرار یک سیاست شکستخورده با پوششی جدید باشد و نتواند تأثیر واقعی بر سبک زندگی جامعه بگذارد.
الان که هستند از نزدیکان روحانیون بلندپایه که وابستگان شان تا پایشان به خارج می رسد و عکسهایی که منتشر می شود واقعا هاج و واج می مانی