سفرهای استانی عراقچی همزمان با بن بست دیپلماسی | روابط بینالملل را از خانه خود آغاز کنید!
رویداد۲۴| در شرایطی که سیاست خارجی ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحرک، ابتکار و شکستن حلقه انزواست، خروجی دستگاه دیپلماسی بهطور معناداری به «گزارش سفرهای داخلی» تقلیل پیدا کرده است؛ سفری از تهران به اصفهان، از اتاق بازرگانی به شورای مدیران استان، از نمایشگاه انرژیهای پاک تا نشست با خیّرین و بازدید از کلیسا. فهرستی که اکانت رسمی وزارت خارجه با افتخار آن را بهعنوان «مهمترین فعالیتهای دکتر عراقچی» منتشر میکند، اما در فضای مجازی با کنایههای تند مواجه میشود. کاربری عراقچی را «وزیر خارجه استان تهران» خوانده و دیگری میپرسد: «وزارت خارجه یا وزارت امور داخله؟»
این تصویر، بیش از آنکه نشانه پویایی باشد، یادآور همان جمله عجیب کارشناس تلویزیونی است که میگفت اگر گردشگری خارجی نداریم، «گردشگری را از خانه خودمان شروع کنیم». حالا گویا همین منطق به سیاست خارجی تعمیم داده شده: اگر روابط بینالملل قفل است، روابط استانی را فعال کنیم؛ اگر جهان با ما پشت میز مذاکره نمینشیند، مدیران و فعالان اقتصادی استانها پای ثابت جلسات وزیر خارجه باشند. یا مثلا دبیرشورای عالی امنیت ملی و مشاور روابط خارجی رهبری با هم درباره مسائل منطقه گفتوگو کند!
این همان سیاستورزی «از بیرون گود» است؛ همان الگویی که پیشتر در گزارشی درباره دیدار علی لاریجانی و علیاکبر ولایتی به آن پرداخته بودیم. جایی که گفتوگوی درونساختاری بهجای کنش بیرونی فروخته و بهعنوان تحرک سیاسی عرضه میشود. سفرهای استانی وزیر خارجه هم اقدامی از همین جنس است.
مسئله صرفِ سفر رفتن نیست؛ مسئله «جای خالی سفرهای اصلی» است. وقتی خروجی دیپلماسی به افتتاح یک خیابان در مقابل اتاق بازرگانی اصفهان یا رونمایی از یک مجتمع مسکونی قدیمی در مسکو تقلیل پیدا میکند، طبیعی است که منتقدان بپرسند: وزارت خارجه دقیقاً مشغول چه کاری است؟ همین اقدامات است که شده برخی مخالفان دولت در هفتههای اخیر صراحتاً از لزوم آغاز ترمیم کابینه از وزارت خارجه سخن بگویند.
مواضع دردسرساز آقای دیپلمات
اقدامات دستگاه دیپلماسی و آقای عراقچی، اما همه ماجرا نیست، باید به اظهارات او هم توجه کرد. مثلا همین جمله جنجالی «تحریم برکاتی هم دارد» که به نمک پاشیدن روی زخم مردم شبیه بود و موجی از انتقادات را روانه عباس عراقچی کرد. جملهای که برای جامعهای زیر فشار معیشتی، بیش از آنکه تحلیل دیپلماتیک تلقی شود، نشانه فاصله سیاستگذار با واقعیت زندگی مردم تعبیر شد؛ فاصلهای که با سفرهای استانی و جلسات پشتدرهای بسته پر نمیشود.
حاشیههای پررنگتر از متن
به اینها باید حواشی زندگی شخصی وزیر خارجه را هم اضافه کرد؛ از ماجرای همسر دوم گرفته تا عکسهای سفر به باکو و استفاده همسر آقای وزیر از برندهای لاکچری. واقعیت این است که در فضای ملتهب افکار عمومی، این حاشیهها ـ چه درست و چه اغراقشده ـ بهسرعت بر متن غلبه میکنند و تصویر یک دیپلمات درگیر «نمایش داخلی» را تقویت میکنند؛ تصویری که بهسادگی ترمیمپذیر نیست.
حمایت کیهان؛ زنگ خطر یا سپر دفاعی؟
در این میان، حمایت سفت و سخت رسانههای اصولگرا، از جمله مطلب امروز کیهان در دفاع از عراقچی، خود به بخشی از مسئله تبدیل شده است. تجربه نشان داده هرگاه یک مقام دولتی به «خط قرمز انتقادناپذیر» در رسانههای تندرو بدل میشود، بیش از آنکه نشانه اقتدار باشد، علامت فاصله گرفتن از بدنه جامعه و نزدیکتر شدن به نهادهای قدرت است.
آنچه امروز در کارنامه عراقچی دیده میشود، بیش از آنکه داستان یک فرد باشد، آینه وضعیت سیاست خارجی است؛ وضعیتی که در آن سفر استانی «خبر» میشود، جملهای درباره «برکات تحریم» جنجال میآفریند و افتتاح خیابان یا ساختمان قدیمی بهعنوان دستاورد معرفی میشود. در چنین شرایطی، کنایه کاربران شبکههای اجتماعی چندان هم بیراه نیست: وقتی دیپلماسی جهانی از کار افتاده، ظاهراً باید روابط بینالملل را از خانه خودمان آغاز کنیم.
