پیامد تأخیر در محکومیت سرکوب مسلمانان میانمار

رویداد۲۴، امیر ساعدی داریان- جمهوری اسلامی ایران در جلسه رأی‌گیری قطعنامه پایان دادن به سرکوب سازمان‌یافته مسلمانان میانمار در مجمع عمومی سازمان ملل متحد غیبت کرد تا به‌زعم دیپلمات‌ها کمیته سوم مجمع عمومی را به رسمیت نشناسد و به ادعای منتقدان بر همراهی و هم‌پیمانی با روسیه و چین تأکید شود.

یکشنبه گذشته مجمع عمومی سازمان ملل متحد با دستور کار تصویب قطعنامه‌ای علیه دولت میانمار در پی سرکوب سازمان‌یافته مسلمانان روهینگیا تشکیل جلسه داد. این قطعنامه با ۱۲۲ رأی مثبت، ۲۴ ممتنع و ۱۰ مخالف در حالی به تصویب رسید که کشورهای روسیه، چین و سوریه با آن رأی مخالف دادند و جمهوری اسلامی ایران تعمداً از حضور در جلسه و رأی دادن خودداری کرد.

غیبت جمهوری اسلامی در حالی بود که قطعنامه مزبور سراسر به نفع مسلمانان روهینگیا تهیه‌شده بود. در این قطعنامه سازمان ملل از دولت میانمار خواسته‌شده بود: به خشونت نظامی علیه اقلیت مسلمان این کشور پایان دهد، اجازه دهد امدادگران و کمک‌های انسان‌دوستانِ به اقلیت روهینگیا برسند، بازگشت امن پناه‌جویانی که از کشور گریخته‌اند را فراهم سازد، به این اقلیت حق شهروندی اعطا کند و دبیر کل برای میانمار یک نماینده ویژه انتخاب کند.

باوجود چنین مضامین مهمی در راستای ایفای حق مسلمانان مظلوم روهینگیا، جمهوری اسلامی از حضور در این جلسه غیبت کرد تا که در رأی‌گیری این قطعنامه که از حمایت سازمان همکاری اسلامی نیز برخوردار بود مشارکت نداشته باشد و در کنار سوریه دو کشور مسلمانی باشند که از حمایت مسلمان در میانمار خودداری کند.

این در حالی است که از ابتدای سرکوب سازمان‌یافته و دولتی مسلمانان روهینگیا، جمهوری اسلامی ایران همواره اقدام دولت میانمار را محکوم و خواستار توقف خشونت‌ها علیه مسلمانان این کشور شده بود.

اوت ۲۰۱۷ جهان شاهد یکی از وحشیانه‌ترین جنایات دولتی علیه مسلمانان روهینگیا در کشور میانمار بود و عده‌ زیادی از مسلمانان روهینگیا در پی حملات گروه شبه‌نظامی به ناچار کشور را ترک کردند و به‌سوی کشور همسایه بنگلادش به راه افتادند.

۱۷ هزار نفر از اعضای اقلیت مسلمان روهینگیا پس از ترک این کشور اکنون در اردوگاه‌های مرزی بنگلادش به سر می‌برند. کسانی که «نخواستنی‌ترین مردم جهان» نامیده می‌شوند؛ چرا که نه دولت میانمار اجازه بازگشت به آن‌ها می‌دهد و نه بنگلادش آن‌ها را می‌پذیرد.

آن‌ها در میانمار در فرودست‌ترین بخش جامعه قرارگرفته‌اند و حق شهروندی ندارند و در بنگلادش هم مهاجر غیرقانونی به شمار می‌روند. واقعیت این است که پس از فلسطینی‌ها، مسلمانان روهینگیا بزرگ‌ترین جمعیت بی‌تابعیت جهان را تشکیل می‌دهند. گفته می‌شود که یک‌دهم از کل جمعیت بی‌تابعیت جهان، مسلمان روهینگیا هستند.

بر همین اساس بر پایه سیاست اصولی جمهوری اسلامی در حمایت از حقوق همه مسلمانان، با بالا گرفتن خشونت علیه مسلمانان روهینگیا، ایران در موضع رسمی و اعلامی در کنار آن‌ها و در مقابل دولت حاکم بر میانمار قرارگرفت.

در همین ارتباط مقام معظم رهبری ۲۱ شهریور ۱۳۹۶ با انتقاد از «سکوت و بی‌عملی مجامع جهانی و مدعیان حقوق بشر» در قبال کشتار مسلمانان میانمار تأکید کردند: «جمهوری اسلامی باید علیه ظلم در هر نقطه از جهان، صریح و شجاعانه، اعلام موضع کند.»

بر این اساس انتظار می‌رفت که در جلسه تصویب قطعنامه محکومیت دولت میانمار در سرکوب مسلمانان روهینگیا حضور پررنگ و فعالی داشته باشد نه غیبت تعمدی. بر همین اساس این غیبت به‌سرعت با واکنش افکار عمومی در ایران مواجه شد.

در پی انتقادات نسبت به این بی‌عملی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مسلمانان روهینگیا، وزارت خارجه و نمایندگی ایران در سازمان ملل به رسمیت نشناختن کمیته سوم مجمع عمومی را بهانه این غیبت عنوان کردند.

کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل پیش‌ازاین پیش‌نویس قطعنامه‌هایی را در محکومیت آنچه نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران خوانده، تهیه و برای تصویب به مجمع عمومی ارائه کرده بود. بر همین اساس جمهوری اسلامی همواره این کمیته را به سیاسی‌کاری متهم می‌کند. 

در همین رابطه بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اذعان به این مسئله گفت: «سیاست اصولی ایران مخالفت با طرح وضعیت‌های کشوری در کمیته سوم مجمع بوده است. لذا همواره به‌جز در قطعنامه‌های مربوط به فلسطین که طی دستور کار دیگری بحث می‌شود و ایران همواره به آن‌ها رأی مثبت داده است، به قطعنامه‌های مربوط به وضعیت حقوق بشر در کشورها رأی منفی داده‌شده است.»

این در حالی است که پیش‌ازاین جمهوری اسلامی در همین کمیته به غیر از موضوع فلسطین، سابقه رأی دادن به قطعنامه‌هایی در رابطه با سوریه و کریمه را نیز داشته؛ بنابراین سیاسی‌کاری کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل و مشروعیت نبخشیدن به این کمیته برای غیبت از اساس بهانه قابل قبولی نبود.

به همین دلیل نیز و در پی انتقاد افکار عمومی نسبت به این غیبت عجیب، بر اساس اعلام سخنگوی وزارت خارجه، ایران با تأخیر رأی مثبت خود به قطعنامه مربوط به نقض حقوق بشر در میانمار را با ارسال یادداشتی رسمی به دبیرخانه سازمان ملل ثبت کرد.

قاسمي در توضیح بیشتر دراین‌باره نیز گفت: «نظر به اهمیت دفاع از حقوق مسلمانان میانمار بهتر بود ملاحظات کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر ملاحظات کارشناسی ترجیح داده می‌شد.»

بر پایه همین عقب‌نشینی ایران از رأی مثبت به قطعنامه محکومیت دولت میانمار در کمیته سوم مجمع عمومی و البته سابقه مشارکت در تصویب قطعنامه‌های دیگر در همین کمیته، در کنار مخالفت سه کشور روسیه، چین و سوریه با قطعنامه مزبور این شائبه ایجاد شد که غیبت ایران معنا و مفهومی جز دنباله‌روی و همراهی با هم‌پیمانانش به‌ویژه روسیه و چین نداشته است.

درصورتی‌که این شائبه نزدیک به صحت باشد جای تأسف دارد که سیاست اصولی ایران در عرصه بین الملل یعنی «نه شرقی و نه غربی جمهوری اسلامی» که بر سر در وزارت امور خارجه هم حک‌شده است پس از نزدیک به چهل سال از عمر انقلاب در عرصه بین‌المللی در حال رنگ باختن است.

البته این تأسف آن زمان بیشتر می‌شود که در سیاست حمایت ایران از مسلمانان در اقصی نقاط جهان نیز رفتار دوگانه مشاهده می‎شود. آنچنان که در سیاست اعلامی و اعمالی ایران گاهی حمایت از مسلمانان چچن که توسط دولت روسیه سرکوب می‌شوند و یا مسلمانان سين کيانگ چين یا وجود ندارد و یا آن‌قدر کمرنگ است که بیشتر به بی‎عملی قابل تشبیه است؛ که این تناقض‌ها می‌تواند هم در میان افکارعمومی داخلی و خارجی تردیدهایی را ایجاد کند و هم به جایگاه جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام ضربه بزند.

بنابراین این ضروری است که از یک‌سو جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌الملل و در موقعیت‌هایی که پای دفاع از مسلمانان در میان است موضعی واحد اتخاذ کند و از سوی دیگر یک‌بار دیگر در ارتباط با غیبت در عرصه دیپلماتیک به همراه جاخالی دادن و غیبت ورزشکاران و هنرمندان ایرانی درصحنه‌های بین‌المللی با بررسی دقیق فواید و مضرات بازبینی جدی انجام دهد.