نشانه های بهبود روابط میان اردوغان و ملک سلمان / پای بن زاید، بایدن و ایران در میان است؟
رویداد۲۴ المانیتور نوشت: تحریم کالا‌های ترکیه به طور غیررسمی به رهبری عربستان سعودی در چندین کشور عربی و همچنین به منطقه تحت نفوذ ترکیه آسیب می‌رساند. برای حل این مشکل پادشاه سلمان بن عبدالعزیز آل سعود و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در ۲۰ نوامبر یک گفتگوی تلفنی با هم داشتند. یک روز بعد، وزیر خارجه عربستان شاهزاده فیصل بن فرحان به رویترز گفت که روابط پادشاهی با ترکیه خوب و دوستانه است.
در ادامه این مطلب آمده است: عربستان سعودی به دنبال وقوع زلزله در ازمیر در اوایل ماه نوامبر، کمک‌های بشردوستانه‌ای ارسال کرد. وقتی سوال شد که چرا این کمک در رسانه‌های ترکیه پوشش داده نشده، یک دیپلمات ارشد ترکیه‌ای که خواست نامش فاش نشود به المانیتور گفت: کمک‌های ارائه شده شش روز پس از زلزله انجام شد و درست در زمان انتخاب شدن بایدن بود بنابراین زیاد روی این مساله تاکید نشد.
مقام ارشد دیگری هم به المانیتور گفت: اردوغان در ۱۲ نوامبر با حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین تماس گرفت و به نخست وزیر فقید بحرین تسلیت گفت، اما دلیل اصلی آن ارسال پیام به ریاض بود با این عنوان که ما آماده گفتگو هستیم.
این حرکات دوستانه و تماس‌های تلفنی درست قبل از نشست گروه ۲۰ در عربستان سعودی به عنوان اولین گام برای ذوب شدن یخ روابط دو کشور تعبیر شد. رقابت فزاینده با کشور‌های عربی به رهبری عربستان سعودی و پیامد‌های سیاسی و اقتصادی آن به ندرت در اخبار ترکیه منتشر می‌شود. بنابراین، بحث در مورد گرم شدن احتمالی روابط ریاض و آنکارا برای اردوغان یک مسئله عمومی نیست. با این حال، به نظر می‌رسد آنکارا از کاهش قابل توجه مطالب ضد ترکیه در شبکه‌های اجتماعی خوشحال بود. یک ناظر برجسته طرفدار حزب عدالت و توسعه به المانیتور گفت: ما از زمان تماس تلفنی پادشاه عربستان سعودی، کاهش شدیدی در سرعت مبارزات رسانه‌ای علیه ترکیه مشاهده کردیم. خانواده حاکم و چهره‌های شناخته شده در توییتر وابسته به ریاض حملات خود را محدود کرده‌اند.
کریستین کواتس اولریشسن، یکی از کارشناسان ارشد خاورمیانه، به المانیتور گفت: نظر من این است که رابطه با ترکیه یکی از موضوعاتی است که رهبری سعودی احساس می‌کند می‌تواند قبل از روی کار آمدن دولت بایدن برای بهبود آن اقدام کند.
شاید بهترین زمان تلاش برای آب شدن یخ روابط را می‌توان به ریاست جمهوری بایدن نسبت داد. علی رغم رقابت شدید بین ریاض و آنکارا، هر دو کشور از مزایای قابل توجه دولت ترامپ برخوردار شدند. در چهار سال گذشته، عربستان سعودی و ترکیه درگیر رقابت سنگینی برای رهبری منطقه بوده‌اند. دبیرکل اتحادیه عرب اخیراً مداخلات ترکیه در منطقه را بی پروایانه محکوم کرد و پرچم سرخی را برای دولت بایدن در مورد آنکارا به عنوان منبع بی ثباتی در منطقه برافراشت.
در این بین تحریم‌های شدید دولت ترامپ به مهار توسعه طلبی (!) ایران در منطقه کمک کرده است. با خارج شدن ترامپ از کاخ سفید، ایران می‌تواند جایگاه اقتصادی و سیاسی خود را بهبود بخشد و نقش آن برجستگی بیشتری پیدا کند. این مساله احتمال آسیب پذیری عربستان را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. آنکارا همچنین می‌بیند که تحریم ۲۰۱۷ به رهبری سعودی‌ها علیه متحد سرسخت‌اش قطر کاملاً ناکام مانده است. اکنون در روز‌های پایانی دولت ترامپ تلاش‌ها برای پایان دادن به اختلاف دیپلماتیک در میان کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس شدت گرفته است.
بیشتر بخوانید: نشست محرمانه بن زاید و بن سلمان درباره آشتی با قطر
هدف آنکارا انزوای امارات متحده عربی و حل اختلافات با عربستان سعودی و دیگر کشور‌های منطقه بوده است. فارغ از روابط نزدیک ریاض و ابوظبی به نظر می‌رسد تیرگی روابط با ترکیه بیش از عربستان سعودی برای امارات متحده عربی مسئله‌ای مهم بوده است؛ بنابراین روابط عربستان و ترکیه ممکن است از نظر ریاض به عنوان موضوعی تلقی شود که می‌تواند نسبتاً سریع و نسبتاً بدون دردسر به آن پرداخته شود. در این بین ترکیه ممکن است یک اهرم فشار نسبت به ریاض داشته باشد و آن پرونده قتل جمال خاشقچی در سال ۲۰۱۸ است. اردوغان پس از مشاهده عدم تمایل ترامپ برای مقابله با مقامات سعودی، به ویژه ولیعهد محمد بن سلمان، مواضع خود را در مورد این موضوع تعدیل کرد. یک مقام ارشد ترک همچنین گفت: اکنون و با توجه به روی کار آمدن بایدن این مساله به عنوان یک سناریوی برد-برد برای ترکیه، مطرح شود.
این یک محک خوب برای اعتبار دموکراتیک دولت آینده آمریکا و همچنین یک اهرم فشار خوب در برابر ریاض خواهد بود. با تضعیف اقتصاد ترکیه، اردوغان مشتاق است دامنه نفوذ عربستان را در منطقه مهار کند تا اطمینان حاصل کند که این دشمنی لطمه دیگری به منافع ترکیه وارد نمی‌کند. نگرانی‌های اقتصادی و تغییر سیاست بین الملل ممکن است برای تنظیم مجدد روابط ریاض و آنکارا کافی نباشد و همچنان دو مانع اصلی وجود دارد.
اردوغان که رقیب خود در خلیج فارس را حاکمان ابوظبی می‌داند، امیدوار است که با سایر رهبران خلیج فارس روابط‌اش را بهبود ببخشد. در مجموع این مساله بهبود روابط پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد. آنکارا مصمم است که برای منافع اخوان المسلمین در منطقه بجنگد و این به معنای پناه دادن به اعضای تبعیدی جنبش است.
اخوان المسلمین برای عربستان سعودی و ترکیه خط قرمز است و همچنین مانع بزرگی برای ترمیم روابط با قاهره هم بوده است. اگرچه دیپلمات‌های آنکارا غالباً در مورد تقسیم بندی امور خارجی صحبت می‌کنند، اما آن‌ها چانه زنی راحت تری راجع به سازمان با تل آویو نسبت به قاهره دارند. آنکارا ممکن است بیزاری اسرائیل از اخوان المسلمین را درک کند، اما وقتی صحبت از دیگر کشور‌های مسلمان می‌شود، آن‌ها نمی‌توانند طرز فکر ضد اخوانی را تحمل کنند.
مانع بعدی برای بازگشت به سطح دوستی سال ۲۰۱۵ بین این دو، تأثیر گسترده جنگ‌های نیابتی است. ائتلاف تحت رهبری سعودی نه تنها در خلیج فارس، بلکه در شمال آفریقا و اروپا با ترکیه و قطر درگیر است. حتی مسئله کشمیر مستعد تبدیل شدن به میدان جنگ دیگری برای رقابت نفوذ در میان این دو بلوک است. پایان دادن به تمام این منازعه‌ها نیاز به دقت دیپلماتیک قابل توجهی دارد و به نظر نمی‌رسد هیچ یک از طرفین علاقه‌مند به کنار گذاشتن آن باشند. آنکارا با چالش‌های اقتصادی تازه دست به گریبان است. با این حال، این کشور معتقد است که استقامت چند سال دیگر نتیجه خواهد داد. اردوغان متقاعد شده که عربستان سعودی اکنون شروع به بازنگری در اتحاد خود با امارات متحده عربی کرده و این مساله به احتمال زیاد به ایران قدرت بیشتری می‌دهد. آنکارا معتقد است عربستان سعودی بیش از هر زمان دیگری به حمایت نیاز دارد و به همین خاطر اردوغان به عملی‌ترین و فرصت طلبانه‌ترین روش خود به دنبال کاهش مقابله با ریاض در چندین جبهه خواهد بود.
