جنجال بر سر مصادره خانه حسن شماعی زاده/ قوانین فقهی چه می‌گویند؟

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: «خانه‌ام را نخرید، به زودی برمی‌گردم و خانه‌ام را پس می‌گیرم.» این آخرین پیام حسن شماعی زاده خواننده ایرانی بعد از مصادره شدن خانه‌اش و به فروش گذاشتن او بود که نخستین بار توسط بهمن بابازاده خبرنگار حوزه موسیقی منتشر شد.

خانه شماعی زاده در خیابان نیاوران تهران (منطقه جماران) است که سند آن نیز به نام فرزندان شماعی‌زاده است اما سال ۱۳۷۲ با حکم حسینعلی نیری قاضی شرع دادگاه انقلاب اسلامی تهران مصادره شد. در حکم دادگاه علت مصادره «مجهول‌المالک بودن ملک» به دلیل «عدم درآمد حلال» و اشتغال وی به «شغل کثیف خوانندگی» و سرودن آهنگ «نفرین بر جنگ» عنوان شده است.

حسن شماعی زاده خواننده پاپ مطرح ایرانی است که پس از انقلاب ۵۷ به آمریکا مهاجرت کرد. تقریبا عمده اموال او نیز مثل دیگر خوانندگان و بازیگران (فروزان، گوگوش، هایده و فردین و ...) مصادره شد. اسدالله عسگراولادی زمانی درباره مصادره‌ها گفته بود «درباره مصادره‌ها اگر رئیس آن دادگاه مجتهد بود که مصادره‌ها از نظر شرعی هم صحیح بوده اما اگر رئیس دادگاه مجتهد نبود، مانند خلخالی و امثالهم، آن مصادره‌ها هنوز جای شک دارد و خیلی از آنها دارد برمی‌گردد.»

معلوم نیست حکمی که حسینعلی نیری هم صادر کرده شامل این شک و شبهه می‌شود یا خیر، اما فعلا که ظاهرا چنین شبهه‌ای وارد نشده و حکم در حال اجراست. آنچنانکه شماعی زاده نیز در واکنش به اجرای این حکم از مردم خواسته این خانه که به نام فرزندانش است را نخرند. گفته شده این خانه توسط ستاد اجرایی فرمان امام مصادره شده و در اختیار چهار تن دیگر قرار داده شده و طی این مدت این افراد بدون رضایت شماعی‌زاده در این خانه زندگی می‌کنند.

بعد از اعلام این خبر توسط رسانه‌ها و خود شماعی زاده، کاربران در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های متفاوتی به آن نشان دادند و در مواردی ماجرا احساسی هم شد؛ از جمله اینکه عده‌ای درخواست داشتند مردم ایران پول جمع کنند و هزینه خریدن خانه شماعی زاده را پرداخت کنند و دوباره به او بدهند! این درخواست البته طرفدار زیادی نداشت و طبیعی بود اگر برای حل مشکلات و باز کردن گره باشد، میلیون‌ها نفر در ایران در تنگناهایی هستند که حتما در اولویت بیشتری از خانه نیاوران قرار دارند.

واکنش‌ها به مصادره ملک شماعی زاده

کاربران دیگر اما پیشنهادهایی دیگری داشتند از جمله اینکه کاری کنند که خانه فروش نرود. هادی نوشت: «پیشنهاد می‌کنم دوستانی که امکانش را دارند، همین عکس را چاپ کنند و بزنند روی در خانه و اطراف آن محل. ظاهرا آدرس دقیق خانه را هم آقای شماعی زاده در پیج اینستاگرامشان دادند» 

البته شماعی زاده آدرس کامل و نقشه ملک را در اینستاگرام خود اینگونه به اشتراک گذاشته است: خیابان باهنر (نیاوران) - خیابان فیضی (جمشیدیه) - خیابان ۲۴ (جبلی) - کوچه مریم - در سفید رنگ

آدرس خانه شماعی زاده

کاربران دیگری هم در واکنش به این خبر اعلام کردند «سکونت در خانه غصبی که صاحبخانه رضایت ندارد حرام است و این را مسئولان کشور که به مبنای اسلام تاکید دارند را بهتر از هر کس دیگری می‌دانند.» این وجه قضیه در میان افکار عمومی بسیار پررنگ‌تر از بقیه بود؛ اینکه آیا می‌توان به راحتی هر ملکی را اینگونه غصب کرد یا مصادره نیز شرایط خاصی دارد. حجت الاسلام فاضل میبدی در گفتگو با رویداد۲۴ این موضوع را بررسی کرده است و می‌گوید: اصل اولیه شرعی این است که اگر مالی در دست فردی بود، اصل بر این است که مال برای آن فرد است

بیشتر بخوانید: قانونی که گوگوش به اقتصاد ایران تحمیل کرد

شرایط مصادره اموال در قوانین اسلام

فاضل میبدی می‌گوید: حرفه خوانندگی مورد تایید همه علما نیست و نمی‌توان به طور کلی حکم بر حرام بودن آن داد. اگر در کنار خوانندگی مفاسدی بود، بله این حرام است، اما اگر مفاسدی بر آن مترتب نبود، خوانندگی هم حرام نیست. ما که نمی‌دانیم آیا خانه و اموال خود را با پول خوانندگی خریده است یا پول دیگری و یقین نداریم بنابراین مصادره اموال به این شکل درست نیست. قاضی باید به شکل صد درصد به این یقین برسد که مال غصبی است و مال غصبی هم باید از صاحبش گرفته شود و به صاحب اصلی داده شود.

وی با بیان اینکه اسلام در اینگونه موارد تاکید بسیار زیادی دارد و احتیاط بالایی در خصوص عِرض و مال مردم دارد، تصریح کرد: اصل اولیه شرعی این است که اگر مالی در دست فردی بود، اصل بر این است که مال برای آن فرد است، اگر کسی در خانه‌ای زندگی می‌کند، خانه برای او است و زمانی می‌توان خانه را از او گرفت که مطمئن شوید خانه برای او نیست. اینکه فردی خواننده باشد و بگوییم چون خواننده بودی مال تو حرام بوده و خانه‌اش را بگیریم، به لحاظ شرعی مشکل دارد.

میبدی ادامه داد: قاضی باید به مسئله قضا بسیار تبحر داشته و به یقین برسد. تصرف در مال مردم در اسلام کار نادرست و حرامی است و زمانی می‌توان مال فردی را غصبی اعلام کرد و آن را مصادره کرد که به یقین رسیده باشید که آنهم بسیار بسیار سخت است. با توجه به صورت مسئله‌ای که اکنون از این خواننده داریم، دخل و تصرف و مصادره و خرید و فروش آن حرام است. مگر اینکه قاضی به دلایل دیگری اینکار را کرده باشد. صِرف شغل خوانندگی حرام نیست و حتی اگر شک و شبه داشته باشیم بازهم آن حلال است و اگر خود مالک می‌گوید خانه برای فرزندانم است باید حرف او را مصداق و سند قرار داد و اگر هم آن خانه سند داشته باشد که دیگر اصلا نمی‌توان به این راحتی خانه را از آن‌ها گرفت و مصادره کرد.

او ادامه داد: صرف اینکه شغل فردی از نظر برخی حرام است و بخواهیم خانه‌ای که برای فرزندان اوست را غصب و مصادره کنیم، شرعا حرام است. به قضات توصیه می‌کنم در احکامی که می‌دهند دقت بسیار بالایی داشته باشند و در قواعد شرعی و عرفی دقت کنند.

میبدی می‌گوید: شنیدم در یزد دست‌های یک دزد راقطع کرده‌اند، این رفتار‌ها اصلا درست نیست. باید فکر دیگری کرد، این که گفته‌اند قاضی باید مجتهد باشد برای همین است که وقتی چنین مسائلی رخ می‌دهد ظلم و اجحافی صورت نگیرد، بالاخره این افراد هم در این دنیا و هم آن دنیا باید پاسخگو باشند. متاسفانه بعد از انقلاب اموال بسیار زیادی مصادره شد که نباید مصادره می‌شود و اصلا درست نبود و دقت‌های لازم متاسفانه اعمال نشد.