نفوذ روسیه بر مذاکرات وین چقدر است؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: تصویری از میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در وین و رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران منتشر شده که بیانگر نقش روسیه در توافقی است که قرار است به طور غیرحضوری بین ایران و آمریکا منعقد شود. افکار عمومی واکنش‌های تندی به انتشار این تصویر نشان داد‌ند. به گفته آن‌ها این تصویر نه تنها بیانگر دیپلماسی عزت جمهوری اسلامی نیست بلکه سند نفوذ روسیه بر سیاست‌های کشور است.

کاربران توییتر تصویر حضور دونفره ظریف و جان کری وزرای خارجه سابق ایران و آمریکا در جریان مذاکرات وین را با تصویر اولیانوف و مالی در حالی که درباره ایران صحبت می‌کنند مقایسه کرده‌اند. از نظر آن‌ها آنچه مایه عزت بوده مذاکره مستقیم یک مقام ایرانی بر سر منافع ایران با رقبای خارجی‌اش است نه مذاکره غیر مستقیم از طریق بازیگری است که نماینده حافظ منافع کشور خودش است؛ یعنی روسیه به عنوان کشوری که در بسیاری موارد دچار تضاد منافع با ایران در منطقه است. البته روسیه درباره این موارد و شائبه‌ها پاسخ داده و گفته عیچ نقشی در مطالبات ایران ندارد. میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه در واکنش به اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه روسیه و چین ایران را متقاعد کردند که برخی مطالباتش را در مذاکرات کنار بگذارد گفت: من این ادبیات را دوست ندارم. ما با هم تعامل داریم به یکدیگر گوش می‌کنیم و مواضع خود را بر اساس استدلال‌هایی که می‌شنویم اصلاح می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: واسطه‌گری چین و روسیه برای مذاکره با آمریکا فقط به ضرر ایران است

رویداد۲۴ در این گزارش برخی شواهد دال بر نقش روسیه در توافق احتمالی وین را کنار هم قرار داده است. اولین شاهد اظهارنظر اولیانوف درباره عقب‌نشینی ایران در مذاکرات است. نماینده روسیه در مصاحبه‌ای با نشریه فارین پالیسی گفته روسیه و چین توانسته‌اند مقامات ایران را متقاعد کنند که از اصرار بر برخی خواسته‌های حداکثری دست بردارد.

اولیانوف همچنین گفته «مقامات جمهوری اسلامی قبول کردند مذاکره براساس توافقات صورت گرفته در خرداد ماه (ژوئن) پیش برود.» این در حالی است که حسین امیرعبداللهان وزیر خارجه جمهوری اسلامی از تدوین دو پیش‌نویس جدید در وین خبر داده و گفته بود مذاکرات بر سر تضمین دادن و راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها توسط آمریکا در جریان است.

شاهد بعدی سفر قریب الوقوع ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به روسیه است. میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات وین گفته روسیه نقش فعالی در مذاکرات وین دارد و در دیدار پوتین با رئیسی برنامه هسته‌ای ایران عمیقا مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

به گزارش رویداد۲۴ ظاهرا قرار است در سفر رئیسی به مسکو سند همکاری‌های ۲۰ ساله ایران و روسیه هم امضا شود. این سفر در خلال مذاکرات وین به منزله نقش موثر روسیه در پیشبرد مذاکرات است.

یکی دیگر از نشانه‌های رابطه استراتژیک ایران و روسیه که سایه مسکو بر مذاکرات وین را هم سنگین‌تر کرده خبر فروش سوخو ۳۵‌های روسی به ایران است. یک روزنامه روسی از احتمال فروش جنگنده‌های پیشرفته سوخو ۳۵ روسیه به ایران خبر داده و گفته این جنگنده‌های چند منظوره قبلا به سفارش مصر ساخته شده بودند.

به نوشته روزنامه اوراسیا دیلی روسیه، مصر به دلیل تهدید آمریکا به اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه این کشور، از خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ از روسیه در چارچوب قرارداد ۲ میلیارد دلاری منصرف شده.

در صورتی که این خبر درست باشد، به منزله تغییر رویه روسیه در مقابل ایران است. ایران دست‌کم از سال ۱۳۹۵ به طور علنی به دنبال خرید جنگنده از روسیه بوده است. خرید سوخو‌های روسی در ۵ سال اخیر بار‌ها قطعی و در دقیقه نود منتفی شده است.

سال ۲۰۱۵ و بعد از برجام ایران مذاکره با روسیه برای خرید جنگنده‌های سوخو-۳۰ روسیه را آغاز کرد. در آن زمان آمریکا اعلام کرد فروش این جنگنده‌ها به ایران قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل را نقض می‌کند. روسیه در آن زمان اعلام کرد مسکو برای فروش این جنگ‌افزار‌ها به مجوز شورای امنیت ندارد و درخواست چنین مجوزی هم نخواهد کرد.

علی اکبر ولایتی در آن زمان سفری به روسیه کرد و در بازگشت با خوشحالی اعلام کرد برخی کشور‌های اروپایی حتی حاضر نیستند یک گلوله توپ یا یک تفنگ به ما بدهند، اما روسیه حاضر است جنگنده سوخو ۳۰ را به ما بدهد. بعد از دو سال کش و قوس در نهایت تفاهمنامه خرید ۲۰ فروند سوخو با وجود امضای دو طرف لغو شد و خزانه داری آمریکا جلوی این معامله را گرفت.

در این شرایط، رسانه‌ای شدن فروش سوخو به ایران می‌تواند بر سرنوشت مذاکرات وین تاثیر بگذارد. محمدجواد ظریف در واپسین روز‌های دولت حسن روحانی به تلاش روسیه برای برهم خوردن مذاکرات برجام اشاره کرده بود.

ظریف وزیر خارجه سابق ایران در مصاحبه‌ای که فایل صوتی آن بدون هماهنگی افشا شده بود نقش روسیه در تدوین سیاست‌های داخلی ایران را به خوبی شرح داده است. لازم به یادآوری نیست که افشای این اطلاعات توسط ظریف، فاتحه کاندیداتوری او در انتخابات ریاست جمهور را خواند و بیش از پیش به تئوری نفوذ روسیه در سیاست ایران دامن زد.

ظریف در این مصاحبه که برای آرشیو پایان دولت توسط مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری انجام شده بود گفته روسیه در چندین برهه ایران را بازی داده است. او به کارشکنی‌های مسکو در برجام اشاره کرده و گفته این کارشکنی‌ها در یک برهه چنان خشم ظریف را برانگیخته که وزیر خارجه با لحنی بی‌ادبانه و غیر دیپلماتیک به همتای روس خود فهمانده مسائل داخلی ایران به او هیچ ارتباطی ندارد.

ظریف در بخش دیگری از این گفتگو‌ها سفر سردار سلیمانی به مسکو که به ورود ایران به جنگ سوریه منتهی شده را نقشه روسیه خوانده و گفته تا قبل از ورود روسیه، نیرو‌های زمینی ایران در حال جنگ در سوریه نبودند، اما پس از آن بود که درگیر شدند. ظریف به همکاری‌های نظامی ایران و روسیه در درگیری‌های سوریه و استفاده روس‌ها از پایگاه هوایی نوژه برای حملات هوایی در سوریه اشاره کرده و نسبت به این تصمیم اعتراض می‌کند.

وزیر خارجه ایران، تصمیمات مسکو را مخل دیپلماسی وزارت خارجه و برجام خوانده و گفته «چرا روسیه در حالی که می‌توانست از روی مدیترانه خاک سوریه را بزند، اما از روی ایران زد؟ چرا هواپیما‌های روسیه از روی ایران پرواز کردند. این اتفاق‌ها همه مال بعد از برجام است.»