همه چیز درباره طرحواره محرومیت هیجانی و درمان آن

رویداد۲۴ | سیما صابری: تله محرومیت هیجانی یکی از تله‌های روان‌شناختی است که بسیاری از افراد، بدون آنکه آگاه باشند، درگیر آن هستند. این تله، به احساس همیشگی تنهایی، درک‌نشدگی و فقدان حمایت عاطفی اشاره دارد. افرادی که در این تله گرفتار هستند، معمولاً احساس می‌کنند که هیچ‌کس به اندازه کافی برای آنها حضور ندارد، به احساساتشان توجه نمی‌شود یا کسی آنها را عمیقاً درک نمی‌کند. این وضعیت باعث می‌شود که در روابط خود دچار مشکلاتی شوند و اغلب در یک چرخه معیوب از ناامیدی و عدم رضایت گرفتار گردند.

ریشه‌های تله محرومیت هیجانی معمولاً در دوران کودکی نهفته است. اگر فردی در سال‌های ابتدایی زندگی خود از سوی والدین یا مراقبان اصلی خود محبت و حمایت کافی دریافت نکند، احتمال دارد که در بزرگسالی این کمبود را به شکل ناخودآگاه در روابط خود بازسازی کند. برای مثال، کودکی که والدینش از نظر عاطفی سرد و دور بوده‌اند یا صرفاً نیاز‌های فیزیکی او را تأمین کرده‌اند، اما از نظر احساسی با او ارتباط برقرار نکرده‌اند، ممکن است در آینده نیز احساس کند که هیچ‌کس نمی‌تواند به او توجه کافی داشته باشد. این احساس می‌تواند حتی در روابطی که از نظر منطقی سالم و حمایت‌کننده به نظر می‌رسند نیز ادامه پیدا کند، زیرا ذهن فرد به طور ناخودآگاه به دنبال تأیید همان الگوی قدیمی است.

این تله در زندگی افراد به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد. برخی از افراد ممکن است به سمت روابطی جذب شوند که در آنها طرف مقابل سرد و بی‌احساس است، زیرا این نوع رابطه برای آنها آشناست. برخی دیگر ممکن است روابطی را انتخاب کنند که در آن همیشه در نقش مراقب یا حامی طرف مقابل باشند، اما خودشان هیچ‌وقت از حمایت مشابهی برخوردار نشوند. همچنین، برخی افراد ممکن است به طور کلی از روابط صمیمی اجتناب کنند، زیرا باور دارند که در نهایت کسی آنها را درک نخواهد کرد و احساساتشان نادیده گرفته خواهد شد. این رفتار‌ها به نوعی تلاش برای کنار آمدن با زخم‌های عاطفی گذشته است، اما در نهایت باعث تداوم تله محرومیت هیجانی می‌شود.

پیامد‌های ابتلا به تله محرومیت هیجانی

یکی از اثرات منفی این تله، احساس مزمن تنهایی است. فردی که درگیر این تله است، حتی در میان دوستان و عزیزان خود نیز ممکن است احساس کند که کسی واقعاً او را نمی‌بیند یا احساساتش را درک نمی‌کند. این احساس می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و نارضایتی مزمن از زندگی شود. علاوه بر این، چنین افرادی ممکن است در بیان نیاز‌های عاطفی خود دچار مشکل شوند، زیرا یا احساس می‌کنند که درخواست حمایت بی‌فایده است یا از ترس طردشدن از ابراز احساسات خود خودداری می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود که دیگران نیز متوجه نیاز‌های آنها نشوند و در نتیجه، احساس محرومیت هیجانی آنها تشدید شود.

درمان طرحواره محرومیت هیجانی

درمان تله محرومیت هیجانی نیازمند آگاهی، شناخت الگو‌های رفتاری و تغییر تدریجی باور‌های ناسازگار است. اولین قدم، شناخت این موضوع است که احساس تنهایی و محرومیت هیجانی ناشی از گذشته فرد است و الزامی ندارد که در حال یا آینده نیز ادامه پیدا کند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که احساس آنها واقعیت دارد و تغییرناپذیر است، اما در واقع، این احساس نتیجه تجربیات گذشته است و می‌توان آن را تغییر داد.

یکی از راهکار‌های مؤثر در درمان این تله، یادگیری مهارت‌های ارتباطی است. بسیاری از افرادی که درگیر تله محرومیت هیجانی هستند، به درستی نمی‌توانند نیاز‌های عاطفی خود را به دیگران منتقل کنند. آنها ممکن است از دیگران انتظار داشته باشند که بدون بیان هیچ حرفی، نیازهایشان را بفهمند و در نتیجه، وقتی این اتفاق نمی‌افتد، دچار سرخوردگی شوند. یادگیری نحوه بیان احساسات، درخواست حمایت و ابراز نیاز‌های عاطفی به شکل سالم، می‌تواند به این افراد کمک کند تا روابطی رضایت‌بخش‌تر داشته باشند.

بیشتر بخوانید: طرحواره اطاعت چیست و چگونه از آن رهایی یابیم؟

علاوه بر این، کار کردن روی باور‌های بنیادین نیز اهمیت زیادی دارد. فردی که معتقد است "هیچ‌کس مرا درک نمی‌کند" یا "من لایق دریافت محبت نیستم"، باید این باور‌ها را به چالش بکشد و آنها را بازنگری کند. یکی از روش‌های مؤثر برای این کار، تمرین خودگفت‌وگوی مثبت است. برای مثال، به جای این که فرد با خود بگوید "هیچ‌کس به من اهمیت نمی‌دهد"، می‌تواند بگوید "برخی افراد ممکن است احساسات مرا درک نکنند، اما کسانی هم هستند که واقعاً به من اهمیت می‌دهند". این تغییرات کوچک در طرز فکر، به مرور زمان می‌تواند تأثیر زیادی روی احساسات و رفتار‌های فرد بگذارد.

ایجاد روابط سالم و حمایت‌کننده نیز نقش مهمی در کاهش اثرات تله محرومیت هیجانی دارد. این به معنای انتخاب آگاهانه افرادی است که بتوانند حمایت عاطفی مناسبی ارائه دهند و از رابطه، انتظار دوطرفه داشته باشند. گاهی اوقات، افراد درگیر این تله ممکن است خود را به روابطی محدود کنند که در آنها باز هم نقش فرد محروم را بازی می‌کنند. شناسایی چنین الگو‌هایی و تغییر آنها، می‌تواند به فرد کمک کند تا روابط سالم‌تری را تجربه کند.

روان‌درمانی، به‌ویژه درمان‌های شناختی-رفتاری و طرحواره‌درمانی، می‌تواند در شناسایی و تغییر الگو‌های ناسالم مؤثر باشد. یک درمانگر باتجربه می‌تواند به فرد کمک کند تا ریشه‌های تله محرومیت هیجانی خود را شناسایی کند، احساسات سرکوب‌شده را پردازش کند و راه‌های جدیدی برای ایجاد ارتباطات سالم بیابد. این فرایند ممکن است زمان‌بر باشد، اما می‌تواند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد.

مهارت‌های مواجهه با تله محرومیت هیجانی

خودمراقبتی و افزایش آگاهی از احساسات نیز اهمیت زیادی دارد. افرادی که درگیر این تله هستند، باید یاد بگیرند که خودشان برای خودشان منبع حمایت باشند و به احساساتشان ارزش بدهند. نوشتن احساسات، انجام تمرینات آرام‌سازی، تمرین ذهن‌آگاهی و داشتن فعالیت‌هایی که باعث ایجاد احساس رضایت می‌شود، می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس کمبود عاطفی را کاهش دهد و وابستگی بیش از حد به دیگران برای دریافت محبت را کم کند.

تله محرومیت هیجانی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد داشته باشد، اما با آگاهی، شناخت و تمرین، می‌توان از این دام خارج شد و روابطی سالم‌تر و رضایت‌بخش‌تر ایجاد کرد. مهم‌ترین نکته این است که فرد بپذیرد که تغییر امکان‌پذیر است و با گام‌های کوچک، اما پیوسته، می‌توان احساس تنهایی و ناامیدی را کاهش داد. هرچند این مسیر ممکن است دشوار باشد، اما در نهایت، فرد را به سمت زندگی‌ای رضایت‌بخش‌تر و ارتباطاتی غنی‌تر هدایت خواهد کرد.