ترور پاپ در میدان سنت پیتر واتیکان
رویداد ۲۴ | در روز ۱۳ مه ۱۹۸۱، میدان سنت پیتر در واتیکان، شاهد یکی از نفسگیرترین و شوکهکنندهترین وقایع عصر خود بود. پاپ ژان پل دوم، رهبر کاریزماتیک کلیسای کاتولیک، در میان جمعیت مؤمنانی که برای دیدار با او گرد آمده بودند، هدف گلوله مهاجمی قرار گرفت که جهان را در بهتی عمیق فرو برد. اما این سوءقصد تنها یک حادثه نبود؛ پرده از توطئههایی پیچیده و ماجراهایی تاریک برداشت.
پیشینه شخصیت برجستهای به نام کارول وویتیلا
پاپ ژان پل دوم با نام اصلی کارول وویتیلا، متولد لهستان، نخستین پاپ غیرایتالیایی پس از چهار قرن بود. او از دل مصیبتها و ویرانیهای جنگ جهانی دوم و زیر سایه نظام کمونیستی لهستان برخاسته بود. همین پیشینه سیاسی و مذهبی، او را به شخصیتی مقاوم، محبوب و در عین حال خطرناک برای بلوک شرق، بهویژه اتحاد جماهیر شوروی، تبدیل کرده بود.
با شروع پاپی او در سال ۱۹۷۸، ژان پل دوم به سرعت به چهرهای محبوب و تأثیرگذار نه تنها در میان مسیحیان، بلکه در عرصه جهانی بدل شد. سفرهای متعدد، پیامهای صلح، و حمایت بیسابقهاش از جنبش کارگری لهستان، بهویژه جنبش «همبستگی» (Solidarność) به رهبری لخ والسا، او را در صدر فهرست تهدیدات کمونیستها قرار داد.
روز حادثه: دقایقی که به ابدیت پیوستند
ظهر روز ۱۳ مه ۱۹۸۱، هوا آفتابی و میدان سنت پیتر مملو از جمعیت مؤمنانی بود که برای دریافت برکت از پاپ گرد آمده بودند. ژان پل دوم سوار بر خودروی مخصوص پاپ (پاپاموبیل)، در میان جمعیت حرکت میکرد، لبخند میزد و برای مردم دست تکان میداد. درست در لحظهای که کمتر کسی انتظارش را داشت، صدای شلیک گلوله، سکوت میدان را شکست.
بیشتر بخوانید: ماجرای «پاپ دجّال»؛ جدالی هزار ساله برای کسب قدرت
مهاجم، مردی جوان به نام «محمد علی آقجا» اهل ترکیه، از فاصلهای نزدیک دو گلوله به سمت پاپ شلیک کرد. یکی از گلولهها به شکم و دیگری به دست پاپ اصابت کرد. تصویر معروف این لحظه، درست پس از شلیک ثبت شده است؛ پاپ در حالی که رو به عقب خم شده، درد و حیرت بر چهرهاش نقش بسته، و همراهانش سراسیمه در حال کمک به او هستند.
محمد علی آقجا کی بود؟
محمد علی آقجا، یکی از اعضای گروه راست افراطی «گرگهای خاکستری» در ترکیه بود؛ گروهی ملیگرا با تمایلات شدید ضدکمونیستی و در عین حال درگیر در شبکههای پیچیده قاچاق و فعالیتهای تروریستی. اما نقش آقجا در این ماجرا فراتر از یک تندرو معمولی بود.
پیش از سوءقصد، آقجا به دلیل قتل یک روزنامهنگار ترک دستگیر و از زندان گریخته بود. چگونگی فرارش و نحوه حضورش در واتیکان، پرسشهای بیپاسخی را برانگیخت که پای سرویسهای اطلاعاتی بزرگی، چون KGB شوروی، سازمان امنیت بلغارستان، و حتی سیا را به میان کشید.
بیشتر بخوانید: ماجرای «پاپ دجّال»؛ جدالی هزار ساله برای کسب قدرت
یکی از مشهورترین نظریههای توطئه در این ماجرا، «رد پای بلغارستانی» است. بر اساس این نظریه، سرویس اطلاعاتی بلغارستان، به دستور شوروی و برای مهار نفوذ فزاینده پاپ در اروپای شرقی و حمایت از جنبشهای ضدکمونیستی، این سوءقصد را برنامهریزی کرد. هرچند این ادعا هرگز بهطور رسمی اثبات نشد، اما دادگاهها و اسناد متعدد به وجود ارتباطاتی مشکوک میان آقجا و مأموران اطلاعاتی بلغارستان اشاره کردند.
از منظر سیاسی، شوروی از نفوذ بیسابقه پاپ در لهستان و دیگر کشورهای بلوک شرق نگران بود. تأثیر معنوی و اخلاقی او بر جنبش همبستگی لهستان، عامل تسریع فروپاشی کمونیسم تلقی میشد. برخی تحلیلگران معتقدند این سوءقصد آخرین تلاش برای جلوگیری از سقوط پرده آهنین بود.
معجزه نجات و بخشش تاریخی
پاپ ژان پل دوم پس از انتقال فوری به بیمارستان، تحت عمل جراحی قرار گرفت و معجزهآسا از مرگ نجات یافت. روزنامهها تیتر زدند: «پاپ زنده ماند، جهان نفس کشید.»، اما بزرگترین معجزه، نه در نجات جان او، بلکه در واکنشش به این حادثه نهفته بود.
دو سال بعد، پاپ شخصاً به زندان رفت و در اقدامی که جهانیان را شگفتزده کرد، محمد علی آقجا را بخشید. تصویری تاریخی از این دیدار وجود دارد که پاپ و آقجا در یک گفتگوی صمیمی به چشم میخورند؛ نمادی از بخشش الهی و قدرت ایمان.
این واقعه پیامدهای عمیقی داشت. از یکسو، امنیت واتیکان بهطور بیسابقهای افزایش یافت و خودروی شیشهای ضدگلوله پاپاموبیل، نماد این تغییر شد. از سوی دیگر، سوءقصد ناکام به پاپ، به نمادی از مقاومت مسیحیت در برابر استبداد کمونیستی بدل گشت.
در سالهای پس از این رویداد، پاپ ژان پل دوم به یکی از کلیدیترین بازیگران فروپاشی کمونیسم در اروپای شرقی تبدیل شد. حمایت او از جنبشهای آزادیخواهانه، نقش مهمی در پایان جنگ سرد و فروپاشی دیوار برلین ایفا کرد.
سرنوشت محمد علی آقجا
آقجا پس از گذراندن ۱۹ سال در زندانهای ایتالیا، در سال ۲۰۰۰ به درخواست پاپ و با عفو رسمی آزاد شد. او پس از بازگشت به ترکیه مجدداً به اتهامات قبلی محاکمه شد و سالها در زندان گذراند. آقجا در مصاحبههای مختلف ادعاهای متناقضی درباره انگیزهها و حامیانش مطرح کرد، اما حقیقت ماجرا همچنان در هالهای از ابهام باقی ماند.
تصویر آن روز در میدان سنت پیتر، تصویری است که زمان را در خود متوقف کرده است. لحظهای که قدرت ایمان، و بخشش به هم گره خوردند.
