آیا حیوانات خانگی در برابر تشعشعات هسته ای آسیب‌پذیرند؟
رویداد۲۴| در شرایط بحرانی مانند حادثه‌ی نشت یا انفجار هسته‌ای، نگرانی درباره سلامت انسان‌ها بلافاصله در اولویت قرار می‌گیرد؛ اما بسیاری از خانواده‌ها حیوانات خانگی را بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی خود می‌دانند و طبیعی است که درباره میزان آسیب‌پذیری آنها در برابر تشعشعات رادیواکتیو و نحوه مراقبت از آنها نیز پرسش‌هایی مطرح شود. حقیقت آن است که حیوانات خانگی مانند انسان‌ها در برابر اثرات پرتو‌های یون‌ساز آسیب‌پذیرند، هرچند میزان حساسیت آنها به نوع گونه، سن، وضعیت جسمانی و میزان و نوع تابش بستگی دارد.
تشعشعات رادیواکتیو چه تأثیری بر حیوانات دارند؟
تشعشعات هسته‌ای از طریق دو مسیر می‌توانند به بدن حیوانات آسیب بزنند: ۱) تابش مستقیم پرتو‌ها از منابع خارجی، و ۲) جذب مواد رادیواکتیو از طریق تنفس، خوردن یا نوشیدن منابع آلوده. این اشعه‌ها می‌توانند سلول‌های زنده را نابود کرده، باعث جهش‌های ژنتیکی، تضعیف سیستم ایمنی، و در موارد شدیدتر مرگ زودرس شوند.
در سطح سلولی، حیوانات نیز مانند انسان‌ها از DNA حساس در برابر آسیب‌های ناشی از پرتو برخوردارند. پرتو‌های گاما و بتا می‌توانند باعث شکستگی رشته‌های DNA شوند که در صورت ترمیم نشدن صحیح، به سرطانی شدن سلول‌ها یا اختلالات جدی در عملکرد بافت‌ها منجر می‌شود. علائم عمومی قرار گرفتن در معرض دوز بالای تشعشع در حیوانات می‌تواند شامل تهوع، بی‌حالی، ریزش مو، اسهال، خونریزی داخلی و در نهایت مرگ باشد.
حساس‌ترین حیوانات خانگی در برابر تشعشع
میزان آسیب‌پذیری حیوانات به عوامل مختلفی بستگی دارد. حیوانات کوچک‌جثه مانند پرندگان، همستر‌ها و خرگوش‌ها به دلیل سرعت سوخت‌وساز بالا و حساسیت بیشتر به تغییرات محیطی، معمولاً سریع‌تر دچار علائم مسمومیت تشعشعی می‌شوند. پرندگان، به‌ویژه طوطی‌ها، در میان حساس‌ترین حیوانات خانگی قرار دارند. در مقابل، سگ‌ها و گربه‌ها به‌طور متوسط تحمل بیشتری دارند، ولی همچنان در برابر دوز‌های بالا آسیب‌پذیرند.
بیشتر بخوانید: راهنمای نگهداری حیوانات در شرایط جنگی
حیوانات مسن، نوزاد، یا آنهایی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند (مانند سرطان یا نقص ایمنی)، در برابر پرتو‌ها آسیب‌پذیرترند. همچنین حیواناتی که پوست نازک‌تری دارند یا فاقد پوشش خز ضخیم هستند، بیشتر در معرض آسیب‌های پوستی ناشی از پرتو قرار می‌گیرند.
آیا اقدامات حفاظتی برای حیوانات خانگی وجود دارد؟
اقدامات حفاظتی مشابه آنچه برای انسان‌ها توصیه می‌شود، می‌تواند برای حیوانات خانگی نیز مفید باشد. در صورت وقوع حادثه هسته‌ای، صاحبان حیوانات باید فوراً موارد زیر را رعایت کنند:
نگهداری در فضای بسته: حیوانات را در محیط سرپوشیده نگه دارید تا از تماس با هوای آلوده، گرد و غبار رادیواکتیو یا باران هسته‌ای جلوگیری شود.
بستن پنجره‌ها و خاموش کردن سیستم تهویه: ورود هوای آلوده به داخل خانه را متوقف کنید.
پوشاندن یا شست‌وشوی بدن حیوان: اگر حیوان بیرون بوده، بدن او را با آب و صابون ملایم (ترجیحاً شامپوی حیوانی) بشویید تا آلودگی سطحی پاک شود.
استفاده از غذای بسته‌بندی‌شده و آب سالم: تا حد ممکن از غذای خشک و کنسروی استفاده کنید. آب را جوشانده یا از منابع ایمن استفاده کنید.
ایزوله‌سازی تماس با زمین: از تماس حیوان با خاک، چمن و منابع طبیعی احتمالا آلوده خودداری شود.
آیا مصرف قرص ید برای حیوانات توصیه می‌شود؟
قرص ید (پتاسیم یدید) در انسان‌ها برای محافظت از غده تیروئید در برابر جذب ید رادیواکتیو تجویز می‌شود، به‌ویژه در هنگام بروز حوادث هسته‌ای که در آن ایزوتوپ ید-۱۳۱ منتشر می‌شود. در مورد حیوانات، استفاده از این قرص باید کاملاً تحت نظارت دامپزشک صورت گیرد.
در برخی کشورها، دوز‌های خاصی از ید برای حیوانات نیز آماده‌سازی شده‌اند، اما استفاده بی‌رویه و خودسرانه می‌تواند به پرکاری یا کم‌کاری تیروئید، مشکلات کلیوی یا مسمومیت منجر شود. به همین دلیل، مصرف ید باید تنها در صورت توصیه مقام‌های بهداشتی یا دامپزشکی و مطابق با نوع، وزن و شرایط جسمی حیوان صورت گیرد.
کلام آخر
حیوانات خانگی نیز مانند انسان‌ها در برابر تشعشعات هسته‌ای آسیب‌پذیر هستند و نیازمند مراقبت و برنامه‌ریزی ویژه در مواقع بحرانی‌اند. صاحبان این حیوانات باید آگاهی لازم درباره نحوه حفاظت از آنان در زمان وقوع انفجار یا نشت رادیواکتیو را داشته باشند. توجه به این موضوع نه‌تنها از منظر عاطفی، بلکه از نظر بهداشت عمومی نیز حائز اهمیت است، چرا که سلامت حیوانات خانگی، بخشی از سلامت خانواده‌ها را نیز تضمین می‌کند. اتخاذ تدابیر ساده‌ای مانند حفظ حیوان در محیط ایزوله، تهیه غذای بسته‌بندی‌شده و در صورت لزوم استفاده علمی و دامپزشکی از دارو‌هایی مانند یدید پتاسیم، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خطر را کاهش دهد.
