چگونه دموکراسی‌ها موفق می شوند؟

رویداد۲۴ | یادداشت از کیان پوررهنما کارشناس علوم سیاسی- یکی از بنیادی‌ترین پرسش‌ها درعلوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی و به طور کلی مباحث سیاسی و توسعه این است که چگونه می‌توان همزمان کارآمدی نظام سیاسی و رضایت عمومی را تضمین کرد؟ پاسخ این پرسش در پیوند ناگسستنی میان دموکراسی و حکمرانی خوب نهفته است.

حکمرانی خوب «Good Governance» بر اصولی، چون شفافیت، پاسخگویی، کارآمدی، عدالت، حاکمیت قانون و مشارکت عمومی استوار است و به روابط شهروندان و حکومت کنندگان اشاره دارد و به عدم سوءاستفاده از قدرت و ثروت حاکمان و فقدان فساد نیز اطلاق می‌شود.

این اصول تنها در شرایطی تحقق می‌یابد که ساختار سیاسی به مردم اجازه‌ی مشارکت واقعی در تصمیم‌گیری‌ها بدهد یعنی مردم در تعیین سرنوشت خویش نقش داشته باشند و بتوانند بر قدرت نظارت کنند، این همان بستر دموکراسی است و به بیان دیگر، بدون دموکراسی، حکمرانی خوب صرفاً شعاری توخالی خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

حکومت‌های توتالیتر چگونه بر شهروندان نظارت می‌کنند؟

قدرت سیاسی چیست و چرا برای حفظ آن خشونت می‌ورزند؟

دموکراسی، با فراهم کردن زمینه‌ی انتخاب آزادانه‌ی حاکمان، گردش نخبگان سیاسی و تضمین حقوق و آزادی‌های اساسی، مشروعیت نظام سیاسی را افزایش می‌دهد. مشروعیت بالا به نوبه‌ی خود اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی را تقویت کرده و زمینه‌ی اجرای سیاست‌های توسعه‌ای را فراهم می‌سازد. از سوی دیگر، حکمرانی خوب به دموکراسی عمق می‌بخشد، زیرا اگر نهاد‌های دموکراتیک ناکارآمد یا گرفتار فساد یا تبعیض باشند، آزادی سیاسی به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی مطالبات شهروندان باشد.

تجربه‌ی بسیاری از کشور‌ها نشان داده است که دموکراسی بدون حکمرانی خوب به پوپولیسم و بی‌ثباتی منجر می‌شود و حکمرانی خوب بدون دموکراسی به اقتدارگرایی باثبات، اما شکننده بدل خواهد شد. بنابراین، رابطه‌ی این دو رابطه‌ای دوسویه و تکمیلی است:

دموکراسی بستر مشارکت و نظارت را فراهم می‌آورد، و حکمرانی خوب آن را به توسعه و عدالت اجتماعی پیوند می‌زند.

برای دستیابی به توسعه پایدار و افزایش اعتماد عمومی، هیچ راهی جز تلفیق دموکراسی با حکمرانی خوب وجود ندارد. دموکراسی بدون حکمرانی خوب به بی‌ثباتی ختم می‌شود و حکمرانی خوب بدون دموکراسی، مشروعیت لازم برای ماندگاری ندارد. بنابراین، آینده‌ی کشورها، خصوصا کشور‌های جهان سوم به میزان توانایی آنها در ایجاد این پیوند اساسی وابسته است

هیچ کشوری بدون ایجاد این پیوند اساسی، نه به توسعه پایدار دست خواهد یافت و نه به اعتماد عمومی. آینده‌ی هر جامعه در گرو آن است که بداند دموکراسی شرط لازم حکمرانی خوب است، و حکمرانی خوب شرط کافی دموکراسی.