پایتخت در آستانه انتخابی تازه؛ معادله پیچیده مشارکت و رقابت جناحها | دوران زاکانی تمام میشود؟
رویداد۲۴| طبق اعلام استانداری تهران مقرر است انتخابات هفتمین دوره شوراهای مذکور در روز جمعه یازدهم اردیبهشت سال ۱۴۰۵ برگزار شود؛ به همین منظور ثبتنام از داوطلبان عضویت در شورای اسلامی شهر از روز یکشنبه ۲۱ دی امسال تا روز شنبه ۲۷ دی در مجموع به مدت هفت روز به عمل خواهد آمد.
بر اساس برنامه زمانبندی انتخابات هفتمین دوره شوراهای اسلامی کشور، مهلت استعفای داوطلبان انتخابات شورای اسلامی شهر از ۲۱ تا ۲۷ مهر ۱۴۰۴ انجام میشود.
خاستگاه شوراها در قانون اساسی
شوراهای اسلامی شهر و روستا یکی از قدیمیترین مطالبات قانون اساسی جمهوری اسلامی بودند. اصل یکصدوپنجم قانون اساسی تشکیل این نهاد را برای اداره امور محلی پیشبینی کرده بود، اما نخستین انتخابات شوراها سالها به تعویق افتاد و سرانجام در بهمن ۱۳۷۷ برگزار شد. از آن زمان شوراها بهعنوان نهادی برآمده از رأی مستقیم مردم، در مدیریت شهری و روستایی ایفای نقش کردهاند؛ نهادی که قرار بود نماد مشارکت مردمی در اداره شهرها باشد، هرچند همواره با محدودیتهای حقوقی و اجرایی دست به گریبان بوده است.
آینه تمامنمای سیاست در شورای شهر پایتخت
شورای شهر تهران، به دلیل موقعیت ویژه پایتخت، همواره بازتابی از فضای کلی سیاست ایران بوده است. نخستین دوره شوراها با حضور پررنگ اصلاحطلبان آغاز شد و امیدهای تازهای در جامعه برانگیخت. اما در دوره دوم، اصولگرایان با انسجام بیشتری به میدان آمدند و مدیریت شهری را در دست گرفتند. این روند در دو دوره بعدی نیز ادامه یافت و شورا عملاً به عرصه قدرتنمایی این جریان بدل شد. تنها در دوره پنجم بود که اصلاحطلبان توانستند با فهرستی یکپارچه، شورا را به طور کامل در اختیار بگیرند و شهرداری تهران را به دست بگیرند. با این حال در انتخابات ۱۴۰۰، همزمانی با انتخابات ریاست جمهوری و کاهش مشارکت عمومی، موجب شد اصولگرایان بار دیگر پیروزی مطلق به دست آورند.
تغییر تقویم انتخابات شوراها
انتخابات شوراها طبق سنت سیاسی کشور همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار میشد. اما برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در پی سقوط بالگرد سید ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۳، تقویم سیاسی را تغییر داد. به این ترتیب، دوره ششم شوراهای تهران عملاً طولانیتر شد و انتخابات هفتمین دوره در فضایی جداگانه و در تاریخ یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ برگزار خواهد شد. این تغییر به معنای آن است که شوراها برای نخستین بار بدون همزمانی با پرهیجانترین رقابت انتخاباتی کشور، خود را در معرض رأی مردم میگذارند.
مدیریت شهری تهران؛ از تداوم زاکانی تا فشار افکار عمومی
گرچه شوراها در ظاهر نهادی محلیاند و وظیفه اصلیشان انتخاب شهردار و نظارت بر مدیریت شهری است، اما در عمل جایگاهی ملی پیدا کردهاند. تهران بهعنوان پایتخت و بزرگترین شهر کشور، مدیریت شهری آن تأثیری مستقیم بر زندگی میلیونها نفر دارد و تصمیمات شورای شهر در انتخاب شهردار، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در دوره ششم شوراها، انتخاب و ادامه مدیریت علیرضا زاکانی بهعنوان شهردار تهران، نمونهای بارز از اهمیت شورای شهر در مدیریت شهری است. طولانی شدن این دوره شوراها پس از برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری باعث شد زاکانی مدت بیشتری در مسند شهرداری باقی بماند و فرصت بیشتری برای اجرای برنامههای خود پیدا کند. با این حال، گزارشها و نظرسنجیها نشان میدهند که نارضایتی عمومی از عملکرد شهرداری تهران در حوزههایی همچون حملونقل، مدیریت پسماند، آلودگی هوا و پروژههای شهری بالا است و این مسئله میتواند به یک موضوع کلیدی در انتخابات پیشرو تبدیل شود.
به همین دلیل، ترکیب آینده شورای شهر تهران نهتنها برای شهروندان تهرانی اهمیت دارد، بلکه نقش تعیینکنندهای در انتخاب شهردار جدید و جهتگیری مدیریت شهری دارد. این موضوع، شورا را از صرفاً یک نهاد محلی فراتر برده و آن را به صحنهای با پیامدهای ملی بدل کرده است.
معادله سیاسی انتخابات پیشرو
انتخابات اردیبهشت ۱۴۰۵ در شرایطی برگزار میشود که مجلس در اختیار جریان اصولگراست و دولت پزشکیان نیز اگرچه با حمایت برخی اصلاحطلبان روی کار آمده، یک دولت اصلاحطلب به حساب نمیآید. همین امر دست بالای اصولگرایان را در رقابت شوراها تقویت میکند. به خصوص که تمایل به مشارکت در انتخابات نیز در سالهای اخیر به طرز مشهودی کاهش یافته است. تجربه نشان داده که انتخابات شوراها بیش از هر انتخاباتی به میزان مشارکت مردم وابسته است. اصلاحطلبان اگر بتوانند بر سر یک فهرست واحد به توافق برسند و موجی از مشارکت اجتماعی ایجاد کنند، شانس بازگشت خواهند داشت، اما در غیر این صورت، احتمالاً اصولگرایان با تکیه بر انسجام تشکیلاتی و شبکههای اجتماعی و مذهبی خود، بار دیگر اکثریت شورا را به دست خواهند آورد.
جدا شدن انتخابات؛ فرصت یا تهدید مشارکت؟
جدایی انتخابات شوراها از ریاست جمهوری دو پیامد متناقض دارد. از یک سو، شوراها فرصت یافتهاند که در مرکز توجه رسانهها و افکار عمومی قرار گیرند و مسائل واقعی شهر ــ از آلودگی هوا و حملونقل تا بحران مسکن و مدیریت پسماند ــ در کارزار انتخاباتی برجسته شود. از سوی دیگر، نبود فضای پرشور و قطبی انتخابات ریاست جمهوری میتواند به کاهش مشارکت عمومی بینجامد. تجربه سال ۱۴۰۰ نشان داد که هرگاه مشارکت پایین میآید، میدان به نفع جریان اصولگرا تغییر میکند.
چشماندازی پرابهام برای تهران
اکنون که شمارش معکوس برای انتخابات شوراهای اسلامی آغاز شده است، تهران در آستانه انتخابی تازه قرار دارد؛ انتخابی که میتواند نهتنها مدیریت شهری پایتخت، که بخشی از آینده سیاسی کشور را رقم بزند. پرسش اصلی این است: آیا شوراها میتوانند بار دیگر به نهادی زنده برای نمایندگی مطالبات مردم بدل شوند، یا همچنان در کشاکش رقابتهای جناحی گرفتار خواهند ماند؟ پاسخ این پرسش را میزان مشارکت شهروندان در یازدهم اردیبهشت خواهد داد.
نمی دانم چه کسی باید دخالت کند مجلس که معلوم است کاری نمی کند بنظرم همان سران ۳قوه فعلا می توانند حداقل انتخابات شورا و خود شوراها را مثلا تا ۱۰سال تعلیق کنند و شهرداری ها متمرکز مانند گذشته زیر نظر وزارت کشور باشند