بغداد در آستانه انتخاب و ایران در میدان آزمون نفوذ منطقهای
رویداد۲۴| یازدهم نوامبر، روزی معمولی در تقویم جهان نیست؛ در خاورمیانه اما، این روز بوی رقابت و اضطراب میدهد. عراق به پای صندوق رأی میرود و پشت هر رأی، سایه قدرتهای منطقهای سنگینی میکند. برای ایران، این انتخابات فقط انتخاب نخستوزیر نیست، بلکه سنجش عمق نفوذی است که دو دهه با هزینههای سنگین ساخته شده است.
ایران بعد از سقوط صدام، در عراق نه فقط متحدانی سیاسی بلکه شبکهای از روابط فرهنگی، اقتصادی و امنیتی ایجاد کرد. از زیارت اربعین گرفته تا تجارت مرزی و حتی همکاریهای آموزشی، امنیتی و ... همه بخشی از نفوذ نرم و سخت ایران در خاک همسایه غربی است. اما حالا، بغداد دیگر بغدادِ دهه گذشته نیست. جوانانش در خیابان شعارهایی علیه جمهوری اسلامی ایران دادهاند، جریانهای شیعی از هم شکاف برداشتهاند و غرب با بستههای سرمایهگذاری بازگشته است. تهران این روزها نگران است که نکند عراق به صحنهای تازه برای بازآرایی نفوذ منطقهای تبدیل شود. تحلیلگران میگویند اگر جریانهای نزدیک به ایران در انتخابات امتیاز از دست بدهند، حلقه مهمی از استراتژی منطقهای تهران سست میشود؛ حلقهای که پس از بحران سوریه و فشار در لبنان، حالا شاید آخرین نقطه اتکای سیاست خارجی ایران باشد.
در مقابل، واشنگتن، ریاض و آنکارا در سکوت، اما با نقشه عمل میکنند. آمریکا با وعده بازسازی اقتصادی، عربستان با سرمایهگذاری در جنوب و ترکیه با نفوذ در شمال عراق، هر کدام سهمی میخواهند از کشوری که بین سه محور قدرت گیرکرده است. ایران، اما در وضعیت «دفاع هوشمند» قرار دارد؛ نه میتواند کاملاً عقبنشینی کند، نه میخواهد چهره مداخلهگر از خود نشان دهد. به همین دلیل سیاست جدید تهران بیشتر بر گفتوگو با گروههای شیعی و حفظ ائتلافهای حداقلی متمرکز شده است. برخی منابع نزدیک به جریانهای سیاسی بغداد میگویند پیام تهران روشن است: “ائتلاف کنید تا عراق از دست نرود. ”با این حال، نتیجه انتخابات ممکن است همه محاسبات را تغییر دهد. اگر نیروهای نزدیک به ایران سهم بیشتری بگیرند، تهران نفسی تازه خواهد کشید و موقعیتش در منطقه تثبیت میشود. اما اگر ائتلافهای رقیب به قدرت برسند، ایران ناچار است استراتژی خود را بازنویسی کند.
در هر حال، بغداد این روزها بیش از هر زمان دیگری به آینهای برای سیاست منطقهای ایران تبدیل شده است. انتخاباتی که شاید نامزدهایش عراقی باشند، اما برنده و بازندهاش، همه خاورمیانه را درگیر خواهد کرد. سناریوهای پیش رو با نگاهی به ترکیب ائتلافها و میزان مشارکت پیشبینیشده، سه سناریوی اصلی برای انتخابات عراق محتمل به نظر میرسد:
پیروزی نسبی جریانهای نزدیک به ایران: ائتلاف «اعمار وتوسعه» به رهبری محمد شیاع السودانی بیشترین کرسیها را کسب میکند و چارچوب هماهنگی شیعیان در صدر قرار میگیرد. در این حالت، نفوذ ایران در بغداد حفظ شده و تهران میتواند مسیر سیاست منطقهای خود را ادامه دهد، اگرچه اختلافات داخلی ائتلافها ممکن است تشکیل دولت را به تعویق بیندازد.
رأی بالا و اکثریت بیشتر برای اصلاحطلبان: در صورت افزایش مشارکت به بالای ۴۵ درصد، سودانی و ائتلافش اکثریت قویتری به دست میآورند. این سناریو میتواند موقعیت نخستوزیر آینده را تثبیت کند و جریانهای نزدیک به ایران قدرت بیشتری در شکلدهی دولت داشته باشند، اما همچنان باید با فشار آمریکا و غرب مقابله کنند.
کاهش مشارکت و افزایش نقش مستقلها: در صورت کاهش شدید مشارکت رأیدهندگان، تعداد کرسیهای نمایندگان مستقل افزایش مییابد. در این وضعیت، سودانی دولت را در دست خواهد داشت، اما نوری مالکی و جریان دولت قانون با نفوذ خود در وزارتخانههای کلیدی، قدرت ایران را محدود میکنند. این سناریو ممکن است زمینهساز باز توزیع قدرت و افزایش نفوذ آمریکا در عراق شود. در همه این سناریوها، نقش سیاستهای منطقهای، وعدههای اقتصادی آمریکا و تحولات داخلی عراق تعیینکننده خواهد بود. انتخابات پیشرو نه فقط تعیینکننده نخستوزیر، بلکه آزمونی برای نفوذ ایران و موازنه قدرت در کل خاورمیانه است.
