جدال تازه بر سر قیمت بنزین | دولت تصمیم گرفته یا مجلس فضاسازی میکند؟
رویداد۲۴| دولت هنوز تصمیم رسمی درباره افزایش قیمت بنزین را اعلام نکرده اما نمایندگان رادیکال مجلس از جمله امیرحسین ثابتی و حمید رسایی امروز (۱۸ آبان) مدعی شدند که دولت در هیأت وزیران، مصوبهای برای سهنرخی شدن بنزین تصویب کرده است؛ اقدامی که در صورت صحت، میتواند قیمت سوخت را تا چند صد درصد افزایش دهد.
ثابتی با انتقاد از این تصمیم گفته است: «مجلس با افزایش قیمت بنزین مخالف است و دولت هم حق ندارد طبق قانون بودجه چنین کاری انجام دهد. در دولت مصوب کردهاند که قیمت بنزین سهنرخی شود و نرخ سوم چند برابر نرخ فعلی است. دستکم ۱۰ تا ۱۵ درصد گران کنید نه چند برابر!»
رسایی، نماینده تهران نیز در نطق امروز خود گفت: «دولت مصوب کرده نرخ سوخت کارت جایگاهها افزایش پیدا کند، یعنی بنزین گران شود. ما به دولت میگوییم به جای این کار، سیاستهای غلط گذشته را اصلاح کند.»
در همین زمینه، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس با لحن محتاطتری هشدار داده است که دولت باید در تصمیمگیری درباره «موضوعاتی که کشور در گذشته تجربه ناموفقی در آنها داشته» با تدبیر و حساسیت بالا عمل کند؛ اشارهای آشکار به اعتراضات گسترده آبان ۹۸ پس از افزایش ناگهانی قیمت بنزین.
دولت چه میگوید؟ سکوتی حسابشده یا عقبنشینی محتمل؟
هیاهو بر سر قیمت بنزین در حالی در بهارستان راه افتاده که هنوز هیچ مقام رسمی از دولت بهطور شفاف افزایش قیمت بنزین را تأیید نکرده است. مسئولان دولتی در هفتههای اخیر ترجیح دادهاند در برابر پرسشهای رسانهها سکوت کنند یا با عباراتی مبهم بگویند: «هنوز تصمیمی نهایی نشده است.»
برخی منابع نزدیک به دولت میگویند هدف از طرح موضوع «بنزین سهنرخی» نه اجرای فوری آن، بلکه آزمودن واکنش سیاسی و اجتماعی جامعه است تا دولت بداند تا چه حد میتواند پیش برود.
در مقابل، برخی تحلیلگران معتقدند که دولت واقعاً بهدنبال اصلاح نظام یارانه انرژی است، چراکه هزینه تولید بنزین در کشور بهشدت افزایش یافته است. هزینه تولید یک لیتر بنزین بیش از ۳۴ هزار تومان است، اما به قیمت ۱۵۰۰ تومان به مردم فروخته میشود. مابهالتفاوت آن را دولت از جیب بودجه و به شکل یارانه پرداخت میکند. ادامه این روند برای اقتصاد کشور غیرممکن است.
با این حال کارشناسان و سیاسیون درباره مخاطرات افزایش قیمت بنزین هشدار میدهند. مثلا محمد بهرامی سیف آبادی، عضو کمیسیون انرژی مجلس گفته که «شرایط فعلی کشور برای افزایش قیمت بنزین مناسب نیست.»
معادله سخت میان کسری بودجه و خشم اجتماعی
افزایش قیمت بنزین برای دولت، تیغ دولبهای خطرناک است. از یکسو، یارانه سنگین انرژی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بار مالی بر بودجه کشور تحمیل میکند و عملاً به مصرف بیشتر و قاچاق سوخت دامن میزند.
از سوی دیگر، هرگونه افزایش ناگهانی قیمت سوخت، موج تورم عمومی را بهدنبال دارد و میتواند معیشت اقشار متوسط و ضعیف را بیشتر از همیشه تحت فشار قرار دهد.
در شرایطی که نرخ تورم بالای ۴۰ درصد است، قدرت خرید مردم کاهش یافته و سطح اعتماد عمومی به سیاستهای اقتصادی دولت شکننده است، افزایش قیمت بنزین میتواند نقش جرقهای برای نارضایتی اجتماعی ایفا کند، همانگونه که در آبان ۹۸ نیز شاهد آن بودیم.
این طور که به نظر میرسد در شرایط کنونی نه جامعه توان تحمل اثرات اقتصادی افزایش قیمت بنزین را دارد، نه دولت توان مدیریت تبعات اجتماعی آن را؛ هر دو طرف خسته و آسیبپذیرند.
افکار عمومی هنوز خاطره تلخ آبان ۹۸ را فراموش نکرده است. در آن زمان، تصمیم ناگهانی دولت وقت برای افزایش قیمت بنزین بدون اطلاعرسانی و اقناع جامعه، به اعتراضات گسترده و بحران امنیتی منجر شد.
اکنون نیز به نظر میرسد طیف رادیکال در مجلس با یادآوری آن تجربه، در پی فشار سیاسی به دولت پزشکیان هستند تا پیش از آنکه تصمیمی نهایی شود، هزینه اجتماعی و روانی آن را به دولت منتقل کنند.
در واقع، اختلاف فعلی نه فقط بر سر بنزین، بلکه بر سر مدیریت بحران و مسئولیتپذیری سیاسی است. دولت نگران تورم و اعتراض است، مجلس بهدنبال امتیازگیری سیاسی و جریانهای رسانهای هر دو طرف نیز در تلاش برای جهتدهی افکار عمومیاند.
واقعیت اقتصادی غیرقابل انکار است
واقعیت این است که ادامه وضعیت فعلی نیز قابل دوام نیست. یارانه پنهان انرژی در ایران بیش از کل بودجه عمرانی کشور است و روزبهروز فشار بیشتری بر منابع ارزی وارد میکند.
اما افزایش قیمت بدون برنامه حمایتی، شفافیت و اقناع اجتماعی تنها بحران را عمیقتر میکند. کارشناسان تأکید دارند که اگر دولت قصد اصلاح قیمت را دارد، باید بهصورت تدریجی، هدفمند و با توزیع مستقیم درآمد حاصل در قالب کارت انرژی یا یارانه نقدی هدفمند انجام شود.
اکنون کشور در نقطه حساسی قرار دارد؛ جایی میان ضرورت اقتصادی و حساسیت اجتماعی. دولت پزشکیان اگر بخواهد دست به اصلاح ساختار یارانه سوخت بزند، باید بداند که جامعه دیگر تاب شوکهای ناگهانی را ندارد.
هر تصمیم در این حوزه باید با شفافیت، اطلاعرسانی تدریجی و اقناع عمومی همراه باشد تا از تکرار تجربه آبان جلوگیری شود.
در نهایت، اصلاح قیمت سوخت اگر بدون اعتمادسازی، جبران معیشتی و اصلاح ساختار مدیریتی انجام شود، نه تنها کمکی به اقتصاد نخواهد کرد، بلکه بیثباتی سیاسی و اجتماعی را تشدید خواهد نمود.
بنزین امروز تنها سوخت خودروها نیست؛ سوختی است که میتواند اقتصاد، سیاست و امنیت ایران را همزمان شعلهور کند؛ اگر دولت و مجلس، عقلانیت را جایگزین رقابت سیاسی نکنند.
