روز‌های آرام خلیج فارس تمام شد؟ | روایت ۴۰ سال درگیری دریایی ایران و آمریکا

رویداد۲۴ | لیلا فرهادی- روز گذشته نیرو‌های دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نفتکش حامل سوخت با پرچم قبرس را توقیف کردند؛ اقدامی که شرکت‌های کشتیرانی آن را تأیید کرده‌اند و اولین مورد از این نوع در یک سال گذشته در تنگه هرمز محسوب می‌شود. 

نفتکش تالارا (Talara) ظاهرا یک محموله گازوئیل را از امارات متحده عربی به مقصد سنگاپور حمل می‌کرده. در ساعات اولیه کانال‌های تلگرامی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر را تایید کردند. برخی از این کانال‌ها اعلام کردند نیرو‌های دریایی ایران یک کشتی با پرچم جزایر مارشال را که از دوبی راهی سنگاپور بوده، به دلیل «ورود به آب‌های ایران» توقیف کرده‌اند.

حساب کاربری سپاه پاسداران در واکنش به توقیف کشتی تالارا در دریای عمان توئیتی در ایکس منتشر کرد و نوشت: فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ پس هر که بر شما تعدّی کرد، شما هم به مثل آن بر او تعدّی کنید.»

فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) که مسئولیت منطقه خاورمیانه را بر عهده دارد، اعلام کرد که از این حادثه آگاه است و آن را «به‌طور فعال» زیر نظر دارد.

سنتکام گفت: «کشتی‌های تجاری طبق قوانین بین‌المللی از حق ناوبری و تجارت تقریباً بدون مانع در آب‌های آزاد برخوردارند.»

این‌گونه رویداد‌ها نادر است، اما بی سابقه نیست. رسانه‌های غربی مدعی‌اند که ایران در دوره‌های تنش سیاسی اقدام مشابه انجام داده. ایران همواره علت توقیف کشتی‌های خارجی را، نقش قوانین آب‌های سرزمینی خود عنوان کرده، اما رسانه‌های آمریکایی مدعی‌اند که این توقیف‌ها بخشی از استراتژی تهدید ایران به توقیف کشتی‌ها یا بستن تنگه هرمز است.

به گفته شرکت قبرسی «کلمبیا شیپ منجمنت» که صاحب نفتکش تالارا ست، این نفت کش با پرچم جزایر مارشال ثبت شده و از ساعت ۸:۲۲ صبح روز جمعه ارتباط رادیویی اش با مرکز قطع شده است.

سازمان عملیات تجاری نیروی دریایی بریتانیا (UKMTO) که رابط نیروی دریایی بریتانیا در منطقه است، اعلام کرده که این حادثه «احتمالاً اقدامی دولتی» است. مقام آمریکایی نیز این اقدام را «نقض حقوق بین‌الملل» توصیف کرده، اما جزئیات بیشتری ارائه نکرده است.

بر اساس گزارش شرکت بریتانیایی امنیت دریایی Vanguard Tech و یک مقام امنیتی اروپایی، پس از آنکه کشتی از تنگه هرمز عبور کرد و وارد اقیانوس هند شد، توسط شناور‌های نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران متوقف شده است.

بیشتر بخوانید:

شلیک به هواپیمای مسافربری ایران توسط آمریکا

سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران ایر توسط ناو آمریکایی در دهه ۶۰

عملیات مروارید ؛ شاهکار نیروی دریایی ارتش

شرکت امنیتی Ambrey نیز گزارش داده که سه قایق کوچک ابتدا به کشتی نزدیک شدند و کشتی پس از آن ناگهان مسیر خود را به سمت سواحل ایران تغییر داد. داده‌های شرکت Kpler نیز نشان می‌دهد که نفتکش به سمت بندر جاسک، جایی که یک پایگاه تحت کنترل نیروی دریایی سپاه قرار دارد، حرکت کرده و سپس سیگنال رادیویی خود را خاموش کرده است.

مدیریت کلمبیا اعلام کرد که موضوع را به مقامات گزارش داده و در حال همکاری با نهاد‌های امنیت دریایی برای برقراری دوباره ارتباط با کشتی است.

بستن تنگه هرمز یکی از شعار‌های همیشگی مقام‌های ایرانی و جریان‌های سیاسی تندرو در کشور است. این شعار تا امروز به واقعیت تبدیل نشده، اما درگیری در آب‌های خلیج فارس را می‌توان مانوری برای تحقق این شعار قلمداد کرد.

ایران و آمریکا قبل از شکستن تابوی حمله مستقیم توسط ترامپ، به طور معمول در آب‌های خلیج فارس درگیر بودند. در برخی موقعیت‌ها، بنا به سطح تنش بین دو کشور، این درگیری‌ها در خلیج فارس نیز نوسان داشت.

رسانه‌های غربی ماجرای توقیف نفتکش تالارا را با حوادث سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۰ در خلیج فارس مقایسه میکنند. سال ۲۰۱۹ و در پی خروج آمریکا از برجام، خلیج فارس عرصه تنش بین تهران و واشنگتن بود. ایران در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ پهپاد آمریکایی گلوبال هاوک را بر فراز خلیج فارس سرنگون کرد. مقامات ایرانی، ایالات متحده را به ورود غیرقانونی به حریم هوایی کشور متهم کردند. دو کشور در آن تاریخ در آستانه یک مواجهه نظامی قرار گرفتند.

از این تاریخ مجموعه‌ای از توقیف کشتی‌ها از هر دو سمت اتفاق افتاده است به گونه‌ای که ایالات متحده در دولت اول ترامپ یک نهاد بین‌المللی امنیت دریایی موسوم به سامانه امنیت بین‌المللی دریایی ایجاد کرد تا به گفته وزیر دفاع این کشور نظارت و امنیت در آبراه‌های کلیدی در خاورمیانه افزایش دهد.

در جدول زیر همه آنچه در چهار دهه اخیر میان ایران و آمریکا در آبهای خلیج فارس و تنگه هرمز اتفاق افتاده می‌بینید. زمان بندی درگیری‌ها به گونه‌ایست که به راحتی می‌توان دوره‌های اوج تنش را از دوره‌های آرامش در روابط تفکیک کرد. 

تایم لاین درگیری ایران آمریکا در خلیج فارس