بررسی دلایل ریزش‌های اخیر بورس/ آتش شایعات بر تن خزان زده بازار سهام
رویداد۲۴ ندا جعفری: تصویب الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم CFT در مجلس بر فضای بورس هم تاثیر خود را گذاشت و شاخص‌ها را مثبت کرد، اما این همه ماجرا نبود و حاشیه‌های پس از تصویب طرح و الهتاب فضای سیاسی باز هم بر بورس تاثیر گذاشت و باعث افت پی در پی شاخص بورس شد، در این مدت اخبار و شایعات مختلفی هم شنیده شد که به گفته کارشناسان بورسی تاثیر زیادی بر افت بورس گذاشته است.
بورس در دو هفته اخیر بعد از چند هفته صعود پر شتاب و سبز شدن بهاری، دوباره خزان شد تا همه بدنبال دلیل و ریشه‌های این هیجان‌ها در صعود بهاری و ریزش پاییزی باشند. نکته‌ای که لازم است به آن اشاره شود این است که عموما تحلیگران بازار سرمایه، تحلیلگر تاریخی یا به اصطلاح تحلیگر بعد از وقوع اتفاق هستند، به عبارت دیگر بعد اتفاق افتادن حادثه بدنبال دلایل آن می‌روند. همانطور که در خرداد ماه اگر از سرمایه‌گذارن و فعالان پرسشی از روند رشد قیمت سهام‌ها می‌شد احتمالا این روند را خیلی دور از ذهن می‌دانستند.
نکته دوم اینکه «شاخص بورس یا شاخص بازار‌های مالی یا فرآیند بازار سرمایه» حاصل هم‌افزا شدن، نماد، برآیند و درهم آمیختگی همه نگا‌ه‌ها و تفکرات خاص و متفاوت، متغیر‌های (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و..) متفاوت و متضاد مجموعه از فعالان است که همیشه در تضاد هستند اما داستان از جایی شروع شد که ابتدا با نگاه تکنیکالی بعضی از صندوق‌ها، حقوقی‌ها و البته حقیقی‌ها بعد از یک صعود هیجانی اقدام به فروش کردند.
بهانه‌ای برای فروش هیجانی
شهرام درودی‌زاده کارشناس بازار سرمایه به رویداد۲۴ گفته است: فروش هیجانی با یک بهانه صورت گرفت و آن هم زمانی بود که به یکباره دولت تصیمیم گرفت قیمت خوراک پتروشیمی‌ها را به قیمت جهانی و نرخ تسعیر ارز سامانه نیما محاسبه کند و بازار بهانه‌ای پیدا کرد برای یک ریزش و اصلاح قیمتی.
او ادامه داد: از نظر کارشناسان بورسی و فعالان بازار سرمایه چند روز اول شرایط عادی بود و این ریزش را بخشی از روند عادی رشد شاخص می‌دانستند، اما در ادامه روند ریزش‌ها شدیدتر شد؛ به نحوی که حتی با وجود اصلاح قیمت خوراک پتروشیمی‌ها قیمت سهام پتروشیمی‌ها بیشتر از پیش‌بینی‌ها با ریزش قیمتی مواجه شد و در کنار این شوک موقتی اصلاحی قیمت سهام شرکتی‌های غیر پتروشیمی همچون معدنی‌ها، و شرکت‌های خدماتی و غذایی و سرمایه‌گذاری هم با ریزش‌های سنگین و صف‌های فروش مواجه شد و پس ازیک هفته عده‌ای بدنبال این ریزش‌ها دلیل و بهانه دیگری را برای ادامه ریزش‌ها پیدا کردند.
درودی زاده با اشاره به مبارزه با تامین مالی تروریسم CFT در مجلس و حاشیه‌های آن و تردید در تصویب یا عدم تصویب و برخی اختلافات سیاسی گفته است: بعد از تصویب قوانین پولشویی در مجلس، فضا تا حدودی مثبت شد، اما فضای سیاسی همچنان ملتهب بود و همین امر باعث افت پی در پی شاخص بورس شد.
تاثیر شایعات بر ریزش بورس
او با اشاره به تاثیر شایعات در هفته‌های گذشته گفته است: در این مدت اخبار و شایعات مختلفی شنیده شد؛ از دعوا و اختلافات صاحبان صندوق‌های بزرگ با مدیران سازمان بورس اوراق بهادار یا مدیران سابق سازمان با مدیران جدید تا حضور امنیتی‌ها در بورس و حتی مفهوم جدیدی به اسم «سهام اولی‌ها»، تا شائبه دستکاری عمدی در سیستم پردازش فنی و زیرساختی بورس‌ها تا خیلی شایعات دیگر همه باعث ریزش‌های اخیر بودند که به نظر می‌رسد در این موارد نقش سازمان بی‌تاثیر نبوده است. سازمان نیاز به اصلاح رویه‌ها خود در مورد دخالت در بازار سرمایه، ایجاد زیر ساخت فنی و اطلاعاتی دقیق در کنار تغییر این طرز تفکر که سازمان همه مسئولیت‌ها را می‌پذیرد. هر وقت سازمان خود را مسئول روند رشد شاخص می‌داند، باید بداند که در ریزش‌ها هم آن را مقصر نشان می‌دهند.
یکی از مواردی که در روزهای اخیر در بازار بورس مطرح شده بود، باز شدن پای نهادهای امنیتی به بورس بود که درودی زاده در این مورد توضیح داده است: همه این‌ها مسائلی هستند که ممکن است همیشه همراه با اغراق یا در حد شایعه باشد، اما دلایل منطقی، چند وجهی است لذا متغیر‌های زیادی وجود دارد و یک دلیل به تنهایی نمی‌تواند تاثیرگذار باشد، اصولا بازار سرمایه به شایعات و تحولات سیاسی حساسیت بالایی دارد.
او با اشاره به دلایلی که می‌تواند به عنوان ریشه احتمالی اتفاقات دو هفته گذشته باشد، گفت: ابتدا سبدگردان‌ها که بازده مناسبی در سه ماهه گذشته برای مشتریان خود خلق کرده بودند و می‌خواستند هرچه سریع‌تر بازده را شناسایی کنند، دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری که آن‌ها نیز می‌خواستند بازده حاصل از این بازار را بین صاحبان واحد‌های خود تقسیم کنند و حتی برخی از حقوقی‌ها و صاحبان شرکت‌های بزرگ که با عرضه زیاد که همراه با فشار زیاد سازمان بورس اواراق بهادار صورت گرفت به نحوی که در روزهای آخر شهریور ماه شاهد عرضه‌های سنگین از طرف سهامدار‌های شرکت بزرگ و تاثیر گذار بورس شد.
این کارشناس بورس ادامه داد: یک دلیل تاثیر گذار مهم دیگر که به آن کمتر پرداخته شد، «شک و تردید» از طرف خود فعالان بازار سرمایه به روند رشد هیجانی دو ماه گذشته بود که از دو دلیل عمده ناشی می‌شد اول انتظار طبیعی برای اصلاح بازار و کاهش شتاب آن و حتی منفی شدن موقتی آن و دوم تجربه تاریخی از روند بورس.
او گفته است: هرزمان دوران رونق بورس ناشی از فرایند ارزش جایگزینی بخاطر نوسان‌ها و رشد ارز شروع شود (نمونه آن سال ۱۳۹۲) فعالان بازار این روند رشد سریع را یک فرایند کوتاه‌مدت می‌دانند نه درازمدت و تحت تاثیر نوسان‌های ارز. ضمن اینکه بخاطر فروش شرکت‌های صادرارت‌محور مثل اکثر شرکت‌های بورسی (پتروشیمی‌ها، معدنی‌ها و...) بعد از مشخص شدن مقدار سود حاصل از افزایش ارز در صورت‌های مالی شرکت روند افزایش رشد سهام‌ها کند می‌شود و عموما سهامدار‌ها تصمیم به خروج از سهم می‌گیرند.
تاثیر خبر دیدار رئیس جمهور و ترامپ بر بازار بورس
درودی زاده می‌گوید: احتمالا روند دیگر رشد با شتاب شاخص در نیمه دوم شهریور تا ابتدایی مهر ماه بود که تحت تاثیر اخبار و شایعات سیاسی و بین‌المللی بود؛ مثل شایعات دیدار رئیس جمهور و ترامپ در سفر به سازمان ملل که در ناخودآگاه سرمایه‌گذارن بازار‌های مالی و یک خوش‌بینی نهادینه کرده بود (چون تجریه سال ۹۲ را نیز داشتند که اولین بار دیدار‌های علنی بین ایران و آمریکا درخصوص پرونده هسته‌ای در سازمان ملل در سال ۹۲ صورت گرفته بود) که بعد از مشخص شدن اینکه اتفاق نیفتاده، با بازگشت رئیس جمهور از نیویورک در اوایل مهر این خوش‌بینی رنگ باخت.
او به دلایل دیگری که کمتر به آن پرداخته شده است اشاره کرده و گفته است: بازار سرمایه به نرخ بهره حساس است به نحوی که قیمت سهم به سود نهایی (p/e) سهام شرکت به شدت به نرخ بهره در درازمدت حساس و وابسته است، در حال حاضر در نرخ بهره (نرخ بازده) اوراق دولتی اعم از اوراق خزانه یا اوراق بدهی مختلف در بازار سرمایه بالای ۲۵ درصد و در مواردی ۲۸ درصد مورد معامله قرار می‌گیرد و این در روند p/e شرکت‌ها و قیمت آن‌ها تاثیرگذار است اما به نظر می‌رسد در نهایت بازار سرمایه به نسبت سایر بازار دارایی‌ها در بازه یکسال گذشته رشد نکرده و احتمالا روند رشد خود را بعد از یک توقف ادامه خواهد داد، بازار‌های دارایی در نهایت رشد هم اندازه خواهند داشت.
