«چالش ۱۰ سال» با اقتصاد؛ از ثابت ماندن یارانه نقدی تا افزایش ۱۰ برابری قیمت گوشت!

رویداد۲۴ نزدیک به یک هفته است که چالشی در فضای رسانه‌های مجازی راه افتاده که با عنوان «چالش عکس ۱۰ سال قبل» شناخته شده است. کاربران فضای مجازی عکس ۱۰ سال خود را برای مقایسه در کنار عکس فعلی خودشان می‌گذارند تا از تغییراتی حرف بزنند که در این مدت بر آن‌ها گذشته است.

در این میان شاید بد نباشد که وضعیت اقتصادی و معیشت خانوار‌ها هم مانند چالش ۱۰ ساله، مقایسه شود. قانون هدفمندی یارانه‌ها نزدیک به یک دهه است که اجرا شده و می‌تواند معیار خوبی برای این مقایسه باشد. این قانون که در سال ۱۳۸۹ اجرا شد، با خود گرانی‌هایی به همراه داشت که دلیل عمده آن، آزادسازی قیمت‌ها بود. در همان زمان یعنی آذر ماه ۸۹ بود که واریز یارانه نقدی آغاز شد. مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان هر ماه به عنوان یارانه نقدی به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شد.

اما نکته جالب این است که این رقم در این مدت نزدیک به ۱۰ سال تغییری نکرده، اما کالا‌های اساسی و اقلام مورد استفاده مردم با افزایش قیمت بسیار زیادی روبرو شده است. البته هدف این گزارش دفاع از افزایش یارانه نقدی نیست چرا که تداوم و حتی افزایش آن می‌تواند تبعات بسیار زیادی در رشد نقدینگی و تورم داشته باشد. با این حال، مقایسه دو شاخص یعنی قیمت گوشت و یارانه نقدی در این مدت ۱۰ سال، می‌تواند معیار خوبی برای بررسی وضعیت معیشت مردم باشد.

آنطور که آمار‌ها نشان می‌دهد قیمت گوشت در سال ۸۷، هفت هزار و ۱۰۰ تومان بود که این رقم در سال ۸۹ یعنی در اولین سال اجرای هدفمندی به حدود ۱۵ هزار تومان افزایش یافت. این رقم سه سال بعد و در سال ۹۲ به ۳۱ هزار تومان رسید. رقم یارانه نقدی اما، همان ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان بود. دو سال بعد باز هم افزایش یافت و به ۵۵ هزار تومان رسید. اما این افزایش متوقف نشد. در سال ۹۶ قیمت هر کیلو گوشت قرمز به ۴۰ هزار تومان رسید و در سال جاری با یک افزایش بی‌سابقه به ۷۰ هزار تومان در هر کیلو رسید. رقم یارانه نقدی در تمام این مدت و در بازه قیمتی ۱۵ تا ۷۰ هزار تومانی که گوشت طی کرد، همان ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان بود. البته مبنای این گزارش قیمت ۷۰ هزار تومان برای هر کیلو گوشت است، اما در برخی مناطق شهر تهران و برخی فروشنده‌ها قیمت را تا ۱۰۰ هزار تومان هم اعلام می‌کنند.

یعنی در سال ۸۹، با پول یارانه نقدی امکان خرید بیش از ۳ کیلو گوشت وجود داشت، اما امسال با این رقم تنها می‌توان نیم کیلو گوشت خرید، چیزی که به وضوح نشان از آن دارد که ارزش یارانه نقدی به کلی از بین رفته و سهمی در معیشت مردم ندارد. هرچند که دولت یازدهم و دوازهم در این مدت تلاش کرده تا با ارائه بسته‌ها و سبد حمایتی کالا، بخشی از این مشکل را مرتفع کند.

جالب‌تر آنکه در سال ۸۹ یعنی درست در همان سال آغاز هدفمندی یارانه‌ها هشدار‌هایی داده شد که گوشت در حال خارج شدن از سبد خانوار است. در یکی از گزارش‌های رسانه‌ای سال ۱۳۸۹ عنوان شده بود: «قیمت گوشت گوسفندی در سال ۸۷ به ۹ هزار تومان در هر کیلوگرم رسیده بود، در سال ۸۸ تا ۱۳ هزار تومان هم افزایش یافت، اما متاسفانه عدم برنامه ریزی از سوی دستگاه‌های ذیربط، قیمت را تا ۲۱ هزار تومان در سال ۸۹ نیز افزایش داد هر چند واردات گوشت تا حدودی روند افزایشی قیمت‌ها را متوقف کرد. اگرچه به گفته مسوولان ذی ربط، قیمت انواع گوشت در بازار کنترل شده، اما قیمت‌ها نشان می‌دهد این کنترل قیمت به جلوگیری از تداوم افزایش قیمت برخی کالا‌های مصرفی منجر شده است، ضمن اینکه واردات به صورت لاشه گرم و دام زنده و نیز گوشت منجمد به کشور انجام می‌شود، اما اقبال عمومی نسبت به گوشت‌های وارداتی بسیار کم است.» این گزارش تحلیل کرده بود که به دلیل این افزایش قیمت، گوشت در حال از دست دادن سهم خود در سبد خانوار است.

با این حال، این افزایش قیمت را باید در کنار افت ارزش پول ملی ایران در چند سال گذشته بررسی کرد؛ مساله‌ای که در یک دوره، نگرانی از تبدیل شدن به ونزوئلا و دچار شدن به تورم این کشور را تشدید کرده بود.