اگر زنبور‌ها نباشند چه بلایی بر سر محصولات کشاورزی می‌آید؟

رویداد۲۴ مرتضی رضایی، معاون تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی، روز دوشنبه، به مناسبت روز جهانی زنبور عسل، با بیان اینکه ایران با تولید ۹۰ هزار تن عسل، سومین کشور تولیدکننده این محصول در جهان به شمار می‌رود، اظهار کرد: ۹۰ درصد ارزش زنبور عسل به خاطر عملیات گرده‌افشانی آن است و ۱۰ درصد ارزش آن به تولید عسل و فرآورده‌های آن مربوط می‌شود که در این زمینه در کشور ما کاری نشده است.

وی تصریح کرد: از این تعداد زنبورستان و کلونی در کشور سالانه هزار و ۴۶۰ تن موم، ۱۲۲ تن گرده و سه هزار و ۴۰۰ تن ژل رویال تولید می‌شود. قیمت خام یک کیلو ژل رویال ۳۵۵ دلار است که با ارزش‌تر از زعفران است.

به گفته وی، اگر ژل رویال به مواد آرایشی، بهداشتی و درمانی تبدیل شود، ارزش آن چند صد برابر افزایش خواهد یافت.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه زهر زنبور عسل دارای مشتقات کاربردی است افزود: در حال حاضر قیمت هر گرم زهر زنبور عسل ۸۰ دلار است که در بازار‌های جهانی در حد میلی‌گرم مبادله می‌شود. در این زمینه هم کم توجهی شده و بازار‌های جهانی با برند سایر کشور‌ها اشباع شده است.

اما به راستی زنبور عسل علیرغم تمام منافع اقتصادی که می‌تواند برای تجارت هر کشوری دست و پا می‌‎کند چه منفعت اساسی می‌تواند برای حیات بشر داشته باشد که اگر این منفعت از بین رود زندگی همه ما مختل خواهد شد؟

گرچه عسل یکی از مغذی‌ترین غذا‌ها در هر گوشه‌ای از جهان شناخته شده است و منافع زیادی می‌تواند داشته باشد، اما بیاییم از ارتفاع بیشتری به مسئله نگاه کنیم؛ نقش زنبور در توسعه کشاورزی هر کشور چیست؟

زنبور از خانواده گرده افشانان است و مهمترین کارویژه این مخلوق، نسبتی است که با گیاهان برقرار می‌کند و باعث افزایش محصولات کشاورزی می‌شود.

عفت رییسی سرحدی، رییس کانون علم، فن و دانش زنبور عسل پیشتر در اینباره به اقتصاد۲۴ گفته بود: واقعیت این است که زنبورداری یک صنعت گرده افشان است که بر کشاورزی تاثیر مستقیم دارد؛ نکته‌ای که از دید بسیاری از برنامه ریزان کشاورزی پنهان مانده است، چرا که پرورش زنبور تنها منجر به تولید عسل نمی‌شود بلکه مسئله اساسی این است که فعالیت اصلی زنبور عسل گرده افشانی است که باعث افزایش ۱۴۳ درصدی تولیدات کشاورزی در کشور‌های توسعه یافته شده است و رقم این افزایش محصول در کشور ما ۹۰ برابر است که در این سطح افزایش هم از ظرفیت‌های این حشره به خوبی استفاده نمی‌شود. در حالی که باغداران تا مدت‌ها اجازه چنین کاری را به زنبورداران نمی‌دادند که البته امروز اوضاع کمی بهتر شده است. در آمریکا هر کندو بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ دلار برای چند روز گرده افشانی به باغدار اجاره داده می‌شود و درآمد زنبوردار تنها تولید عسل یا دریافت وام نیست بلکه سعی می‌کند که کندوهایش را قوی کند نه اینکه به مزارع ببرد و بابت آن پول بگیرد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه آفت کش‌ها آفت اصلی جان زنبور‌ها شده اند بیان کرد: صنعت زنبور عسل از معدود صنایعی است که نه تنها به محیط زیست هیچ آسیبی نمی‌رساند بلکه عاملی مهم برای جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش میزان گونه‌های گیاهی در حال انقراض است.

به گزارش اقتصاد۲۴، سایت رسمی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد یا همان فائو (FAO) در یک گزارش بر اهمیت زنبور عسل در تولید غذا در آینده جهان تاکید و نسبت به ادامه حیات این موجود ابراز نگرانی کرده و عللی که زندگی زنبور و سایر گرده افشان‌ها را تهدید می‌کند برشمرده است.

آنچه در ادامه می‌خوانید گزارش فائو در این باره است:

در اوایل ماه می‌در یکی از عمده‌ترین مناطق تولید عسل اسپانیا که عسل زنبورداران آن طرفداران زیادی هم دارد، جولیو سولانا مونوز، یکی از زنبورداران این منطقه نگران زنبور‌های خود است چرا که اکنون نسل سوم زنبورداری متوجه این اتفاق شده است که میزان گل‌ها در زمین‌های نزدیک شهرش نه تنها به اندازه‌ای که یک سال پیش وجود داشتند نرسیده است بلکه از آن مقدار نیز کمتر هم شده‌اند و غم انگیز‌تر اینکه کندو‌های او نیز در حال از بین رفتن هستند و این در حالیست که در سال‌های اخیر میزان مرگ و میر زنبور‌ها تا ۳۵ درصد افزایش یافته است.

زنبور‌ها برای رونق اقتصاد منطقه Fuenlabrada de los Montes، یعنی زادگاه جولیو، حیاتی هستند. عسل تولیدی جولیو و همشهریانش به عنوان یکی از بهترین عسل‌های تولیدی در اروپا شناخته شده و این منطقه دست‌کم ۱۰ درصد از کل عسل اسپانیا را تامین می‌کند.

اما نکته مهم اینجاست که زنبور‌ها تنها برای جولیو و همکارانش مهم نیستند بلکه به همان اندازه که زنبور‌های گرده افشان برای زنبورداران Fuenlabrada de los Montes اهمیت دارند، برای هر نقطه دیگری از جهان نیز حیاتی هستند چرا که در سراسر جهان از چهار محصول کشاورزی، سه محصول زراعی یعنی میوه‌ها و دانه‌های خوراکی وابسته به گرده افشانی هستند یا دست‌کم می‌توان گفت که بخشی از تولید مواد غذایی و نه همه آن بستگی به گرده افشان‌هایی مثل زنبور عسل دارد.

جولیو در همین زمینه می‌گوید “زنبور‌ها به معنای زندگی هستند و بدون آنها، تولید اکثر محصولات کشاورزی که انسان‌ها مصرف می‌کنند ممکن نیست”.





به همان اندازه که زنبور‌های Fuenlabrada de los Montes، در معرض خطر هستند در هر نقطه دیگری از دنیا نیز خطراتی زیست زنبور‌ها را تهدید می‌کند. میزان تلفات گونه‌های موجود زنبور بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر بیشتر از حد طبیعی مرگ آنان است و این حجم از اتلاف زنبور‌ها که آن‌ها را به لبه پرتگاه انقراض می‌برد متاثر از دخالت‌های انسانی است.

با وجود این احتمال که حشرات از دست رفتن تنوع زیستی گونه‌های خود را در آینده به کمک تقریبا ۴۰ درصد از گونه‌های گرده افشان نابالغ به ویژه زنبور‌ها و پروانه‌ها جبران خواهند کرد، اما سرعت تاثیراتی که از اقدامات انسان‌ها بر حشرات گرده افشان تحمیل می‌شود هر لحظه آنان را بیشتر با خطر انقراض مواجه می‌کند.

تغییرات همه جانبه در زمین‌های کشاورزی، شیوه‌های کشاورزی متمرکز، یکپارچه سازی و آفت کش‌ها همه زیستگاه‌های گرده افشانان را محدود کرده است.

علاوه بر همه اینها، جهانی شدن، انتقال و شیوع بیماری‌ها را تسهیل می‌کند که این انتقال بیماری، برای گرده افشان‌ها تهدیدی جدی به حساب می‌آید. همچنین وضعیت فعلی آب و هوا که به علت تغییرات اقلیمی متاثر از عوامل انسانی، اعتدال خود را از دست داده است با تهیه ناهنجار تقاضا یعنی تقاضای گل در شکوفه با عرضه ارائه دهندگان یعنی جمعیت گرده افشانان مانع گرده افشانی می‌شود.

کاهش گرده افشان‌ها می‌تواند تاثیرات فاجعه باری برای امنیت غذایی آینده داشته باشد. نبود گرده افشان‌ها می‌تواند سه چهارم محصولات زراعی جهان را که دستکم تحصیل بخش از آن‌ها توسط گرده افشان‌ها انجام می‌شود و شامل محصولاتی، چون سیب، آوکادو، گلابی و کدو تنبل هستند را به خطر اندازد. افزایش گرده افشان صرفا در کاهش فاجعه تاثیرگذار نیست بلکه افزایش گرده افشانی منجر افزایش عملکرد و همچنین بهتر شدن کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود.

گرده افشانان می‌توانند، به بهبود زراعت بسیاری از کشاورزان خرده مالک که محصولاتی مثل کاکائو و قهوه پرورش می‌دهند کمک کنند چرا که گرده افشانی باعث افزایش عملکرد محصولات آنان می‌شود، اما کاهش جمعیت گرده افشانان به این معناست که کشاورزان خرده پا درآمد کمتر و نسبت به گرسنگی و سوء تغذیه آسیب پذیری بیشتری خواهند داشت.

فائو به رسمیت شناختن نقش حیاتی گرده افشانان در تولید مواد غذایی و امنیت غذایی را ترویج می‌کند و شیوه‌های گرده افشانی که اتفاقا صلح آمیز هستند را در مدیریت کشاورزی ارتقا می‌دهد. به عنوان مثال، سازمان غذا و مواد غذایی ” FAO ” برای کشور‌ها کمک‌های فنی در زمینه‌های مختلفی اعم از پرورش ملکه، تلقیح مصنوعی و ارائه راه حل‌های پایدار برای تولید عسل و بازاریابی صادراتی این محصول فراهم می‌کند.

سازمان فائو هماهنگ کننده برنامه بین المللی گرده افشانی است که این ناظر بر کاهش غیر طبیعی گرده افشان ها، شناسایی راه حل‌ها و ایجاد ظرفیت برای مدیریت گرده افشان برای کشاورزی پایدار است.

اما بقیه ما مردم جهان نیز نقش مهمی در اینباره داریم تا آن را ایفا کنیم. به عنوان شهروند، ما باید از دولت هایمان درخواست کنیم که همکاری بین سازمان‌های ملی و بین المللی، موسسات و شبکه‌های علمی و تحقیقاتی را برای نظارت، تحقیق و ارزیابی گرده افشان‌ها و خدمات گرده افشانی افزایش دهند. کشاورزان می‌توانند به حفظ میزان فراوانی، تنوع و سلامتی گرده افشان‌ها کمک کنند تا مزارع دارای منابع غذایی کافی و دسترسی مستمر به گرده افشان‌ها تضمین شود.

در Fuenlabrada de los Montes و هر نقطه دیگری از جهان، حفاظت از گرده افشان‌هایی مانند زنبورها، به حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم‌های پر جنب و جوش کمک می‌کند و همچنین محصولات غذایی و معیشت را که برای آینده #ZeroHunger مهم هستند، محافظت کند. بیایید نقش مرکزی را که گرده افشان‌ها در تأمین امنیت غذا در سراسر جهان بازی می‌کنند، شناسایی کنیم.