نامزد ایران برای دبیرکلی اوپک کیست؟

رویداد۲۴- سيزدهم خرداد (دوم ژوئن) موعد انتخاب دبيركل است. روزي كه بناست صد‌و‌شصت‌ونهمين اجلاس اوپك برگزار شود و در آن دبيركل بنا بر قانون تغيير كند. اين دوره از اجلاس به گفته كارشناسان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.

نخست به دلیل انتخاب دبيركل و دوم پايان گمانه‌زني‌ها در مورد واكنش‌هاي وزير جديد نفت عربستان و پذيرش فريز نفتي از سوي ايران. مهدي عسلي، مديركل امور اوپك وزارت نفت در گفت‌وگوي خود با «شرق» بر اين نكته تأكيد دارد كه ايران قرار نيست فريز را بپذيرد، آن هم در شرايطي كه اين پيشنهاد از سوي اعضاي رسمي اوپك بيان نشده، علاوه بر آنكه به عقيده او قيمت نفت در محدوده قابل‌قبولي است و فريز در اين زمان معنايي ندارد.

عسلي همچنين مي‌گويد نماينده ايران در انتخابات دبيركل اوپك، مهندس نوذری، وزیر نفت اسبق ایران خواهد بود، اما ايران همچنان شانس چنداني براي دبيركلي ندارد. البته اين شانس‌نداشتن فقط معطوف به ايران نيست و كشورهاي عربي ديگر را نيز شامل مي‌شود و باز هم احتمال مي‌رود دبير‌كل از ميان كشورهاي بي‌طرف از نظر ايران و كشورهاي عربي عضو اوپك انتخاب شود.

نامزد ایران برای دبیرکلی اوپک آقای مهندس نوذری، وزیر نفت اسبق ایران است که چهار سال پیش برای این منظور معرفی شدند. ایشان سوابق ارزشمندی در صنعت نفت و شرکت در اجلاس وزرای نفت اوپک دارند و به‌همین دلیل نیز از سوی ایران به‌عنوان نامزد دبیرکلی این سازمان معرفی شده‌اند و از زمانی که برای احراز این سمت معرفی شده‌اند، از گزینه‌های مطرح دبیرکلی بوده‌اند.

شانس کسب جایگاه دبیرکلی در شرایط کنونی و به دلیل موافقت‌نکردن برخی از کشورهای عضو با یک دبیرکل ایرانی اندک است و این موضوع متقابلا برای نامزدهای پیشنهادی از سوی آن کشورها هم مطرح است.

این موضوع عملا در دوره‌های قبلی انتخاب دبیر کلی اوپک نیز پیش آمده است و از آنجا که اوپک در اجلاس پیش‌رو ناگزیر از انتخاب یک دبیرکل تازه است، این احتمال وجود دارد که درنهایت نامزدی از یکی از کشورهای عضو که بین ایران و کشورهای عربی، بی‌طرف محسوب می‌شوند، به دبیرکلی انتخاب شود.

ایران دائما با دیگر کشورهای عضو اوپک در مسائل مختلف موردعلاقه از جمله تعیین دبیرکل تازه در حال رایزنی است و طبعا در این تبادل نظرها گزینه‌های مختلف دبیرکلی نیز مطرح و بررسی می‌شود.

طرح انجماد افزایش تولید در اوایل سال میلادی جاری و در شرایط سقوط قیمت‌های نفت به ابتکار چند کشور از اعضای اوپک و یک تولیدکننده بزرگ غیراوپک مورد بحث و توافق اولیه قرار گرفت. در مرحله بعدی که قرار بود عملی شود، با شکست مواجه شد. این طرح از سوی اوپک مطرح نشده و نباید آن را با طرح‌های رسمی اوپک برای تثبیت بازارهای نفت حول قیمت‌های منصفانه و منطقی نفت اشتباه گرفت. هم‌اکنون بهبود شرایط بازار نفت و افزایش نسبی قیمت‌ها از یک طرف و ناامیدی برخی از طرف‌های این طرح با جدی‌بودن دیگر طرف‌ها برای اجرای طرح و منوط‌کردن اجرای طرح به مشارکت ایران در آن موجب شده است که طرح انجماد افزایش تولید نفت کنار گذاشته شود. هرچند که ممکن است در آینده و در صورت سقوط مجدد قیمت‌های نفت، دوباره مطرح شود. ایران بخشی از این طرح نبوده و همواره بر سیاست خود مبنی بر افزایش تولید نفت پس از لغو تحریم‌ها تا رسیدن به شرایط مطلوب تأکید کرده است.

از آنجا که شرایط بازار نفت از جمله سطح تولید اوپک و نسبت آن به تولید کل نفت در دنیا و نیز تولید سایر کشورهای اوپک تغییر کرده است، نمی‌توان صرفا نیل به سطح تولید ایران قبل از اعمال تحریم‌ها را هدف افزایش تولید کشور دانست. مثلا با توجه به افزایش تولید برخی از کشورهای بزرگ تولید‌کننده نفت عضو اوپک نسبت به چهار سال قبل، در صورتی‌که نسبت تولید دو کشور در آن زمان را در نظر بگیریم، هدف کوتاه‌مدت تولید نفت ایران می‌تواند تا ٤,٥‌ میلیون بشکه در روز برسد یا چنانچه نسبت تولید نفت ایران و عراق در قبل از اعمال تحریم‌ها را در نظر بگیریم، حفظ همان نسبت‌ها در شرایط کنونی، سقف تولید ایران را به بالای پنج ‌میلیون بشکه در روز می‌رساند.

همان‌طور که گفته شد، این طرح در شرایط کنونی مطرح نیست. اما از آنجا که کشورهای عضو اوپک و غیراوپک عملا در حد ظرفیت تولید نفت خود تولید می‌کنند، حفظ همین سطح تولید و افزایش‌نیافتن تولید این کشور‌ها عملا با افزایش تقاضا برای نفت، موجب بهبود شرایط بازار نفت خواهد شد.

بهترین تصمیم اوپک در شرایط کنونی می‌تواند تحدید سقف تولید اوپک در حد تقاضا برای نفت اوپک، ضمن پذیرش حق ایران برای افزایش تدریجی تولید خود به سطوح قبل از اعمال تحریم‌ها باشد. این تصمیم ضمن اعاده قیمت‌های مناسب برای نفت، پایداری ثبات بازار را نیز تضمین می‌کند؛ چون موجب جلب همکاری ایران در مراحل بعدی تثبیت بازارهای نفت خواهد شد.

افزایش تدریجی تولید نفت ایران تأثیر منفی بر قیمت‌های نفت نگذاشته است زیرا این افزایش هم‌زمان با افزایش تقاضا برای نفت اوپک بوده است. ادامه افزایش تولید نفت ایران هم با توجه به کاهش تولید غیراوپک و نیز افزایش تقاضا برای نفت، موجب کاهش قیمت نفت نخواهد شد.

بعید است با تغییر وزیر نفت عربستان، مواضع و سیاست نفتی آن کشور تغییر معنی‌داری کند زیرا سیاست نفتی عربستان (مانند هر کشوری) در سطوحی بالاتر اتخاذ و برای اجرا به وزرای نفت کشورها واگذار می‌شود.

طبعا افزایش تولید عربستان بر سطح قیمت‌ها، فشار در جهت کاهش خواهد داشت و توقف افزایش تولید آن کشور موجب تقویت بازارهای نفت خواهد شد.

موضع اعلام‌شده عربستان آن است که اوپک برای دفاع از سهم بازار خود در شرایط کنونی اجازه دهد قیمت‌ها در بازار تعیین شود تا تولیدکنندگان با هزینه بالاتر از بازار خارج شوند. این راهبرد از ابتدا با مخالفت برخی از کشورها مواجه بود. این کشورها استدلال می‌کردند که دخالت‌نکردن اوپک برای تعادل بازار می‌تواند موجب سقوط قیمت‌ها و کاهش درآمد کشورهای عضو برای مدتی طولانی شود. در شرایط کنونی مواضع دو طرف به‌هم نزدیک می‌شود زیرا پایین‌بودن قیمت نفت برای چند سال عملا موجب کاهش تولید نفت غیرمتعارف شده است و در مقابل عربستان نیز با طرح توقف افزایش تولید (طرح فریز) عملا پذیرفته است که موضع انفعالی کشورهای صادر‌کننده نفت می‌تواند بی‌تعادلی بازار را بسیار طولانی و اعاده تعادل بازار را مشکل کند.

بر عکس درحال‌حاضر بخشی از تولیدکنندگان نفت غیرمتعارف در حال خروج از بازار هستند و پیش‌بینی می‌شود امسال تولید نفت در آمریکا بیش از ٤٠٠ ‌هزار بشکه در روز کاهش یابد. به‌نظر نمی‌رسد در سطوح پایین‌تر از قیمت ٦٠ دلار در هر بشکه نفت تولید نفت غیرمتعارف افزایش زیادی پیدا کند. بنابراین یک بازه قیمت بین ٤٥ تا ٦٠ دلار وجود دارد که هم تولید‌کنندگان نفت متعارف و هم مصرف‌کنندگان در این قیمت‌ها راضی هستند. زیرا در این سطوح، قیمت نفت به اندازه کافی پایین است که موجب کاهش رشد اقتصادی کشورهای وارد‌کننده نفت نمی‌شود. از طرفی به اندازه کافی بالاست که بتواند سرمایه‌گذاری لازم را برای افزایش ظرفیت‌های تولید جذب کند.

منبع: روزنامه شرق