چهل سال اعتراض به شورای نگهبان/ رد صلاحیت‌های مهم تاریخ انقلاب به روایت خاطرات آیت الله هاشمی
رویداد۲۴ بعد از گذشت بیش از ۵ ماه نامه نگاری‌های آیت الله احمد جنتی با علی لاریجانی در مورد رد صلاحیت او در انتخابات ریاست جمهوری رسانه‌ای شده است. شورای نگهبان در نامه‌ای به درخواست لاریجانی برای توضیح دلایل رد صلاحیت پاسخ داده و ۷ مورد را به عنوان علل اصلی عنوان کرده است. آخرین دلیل رد صلاحیت لاریجانی خبر از یک رویه خطرناک در کشور می‌دهد؛ هیچ حد یقفی برای نظارت استصوابی شورای نگهبان وجود ندارد.
بند هفت دلایل شورای نگهبان برای رد صلاحیت علی لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری می‌گوید این شورا به دلیل «تلقی سهیم بودن» لاریجانی در بخش‌هایی از نابسامانی وضع نامطلوب موجود در دولت مستقر اقدام به رد صلاحیت او کرده است.
«تلقی» شورا از یک امر به این معناست که مخاطب نباید به دنبال دلایل قانونی متقن در تصمیم شورای نگهبان باشد بلکه صرف «تصور» شورا «موجب تصدیق» آن است!
بعد از انتشار فحوای این دو نامه، برخی به مواضع علی لاریجانی در مورد رویکرد شورای نگهبان تاخته‌اند. ویدئوی کوتاهی از اظهارنظر لاریجانی به عنوان رئیس مجلس در خصوص شورای نگهبان منتشر شده که نشان می‌دهد لاریجانی قبل از رد صلاحیت خودش انتقادی به مواضع این شورا نداشته و برعکس حامی حفظ شان این نهاد بوده است. هرچند علی لاریجانی در پایان نامه بیست و یک صفحه‌ای خود به شورای نگهبان تایید کرده که وی حامی شورای نگهبان است و نوشته: «مطالبی که گفته شد اعم از واکاوی کار شورای نگهبان در امر انتخابات یا پیشنهادهای ارائه شده به قصد بهبود فعالیت های این شورای محترم بوده و این عرایض به معنای نفی خدمات ارزشمند آن شورا در طول سالیان متمادی نیست.»
بررسی‌های رویداد۲۴ نشان می‌دهد آیت الله احمد جنتی به عنوان عضو و رئیس ثابت شورای نگهبان در رد صلاحیت‌های سلیقه‌ای ید طولایی دارند و نظارت استصوابی این شورا از ابتدای انقلاب اسلامی تا امروز همواره معضل سیاست ورزی در کشور بوده است.
آیت الله احمد جنتی قدیمی‌ترین عضو شورای نگهبان است که در سی سال گذشته ریاست این نهاد را برعهده داشته. آیت الله جنتی در اولین دوره شورای نگهبان در سال ۱۳۵۹ به عنوان فقیه این نهاد منصوب شد و از سال ۱۳۷۱ تا امروز سمت دبیری این شورا را برعهده دارد.
بیشتر بخوانید: رویارویی جنجالی علی لاریجانی و شورای نگهبان / کدام نهاد امنیتی برای لاریجانی پرونده درست کرد؟
در این ۴۲ سال تعداد بیشماری از مقامات عالی رتبه کشور در دوره‌های مختلف انتخابات رد صلاحیت شده‌اند. جایزه عجیب‌ترین رد صلاحیت چهار دهه اخیر هم به رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ تعلق دارد.
در چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری شورای نگهبان نام مهدی بازرگان دبیرکل نهضت آزادی از میان کاندیدا‌ها خط زد. عزت‌الله سحابی و ابراهیم یزدی در هفتمین انتخابات ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند.
در یازدهمین و دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری علیرضا زاکانی، کاندیدای پوششی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم، نتوانسته بود از سد تایید صلاحیت شورای نگهبان عبور کند و مشخص نیست چطور زاکانی طی چهار سال موفق به کسب صلاحیت لازم برای ریاست جمهوری شد.
شورای نگهبان در خاطرات آیت الله هاشمی
رویداد۲۴ تاریخ رد صلاحیت‌های شورای نگهبان در جمهوری اسلامی و نقش آیت الله احمد جنتی و نارضایتی از عملکرد او در چهار دهه گذشته را در خلال خاطرات هاشمی رفسنجانی بازخوانی کرده است.
*در بخشی از خاطران هاشمی رفسنجانی مربوط به سال ۶۳ آمده است: ظهر، آقای صادق خلخالی نماینده قم به دفترم آمد؛ از اینکه شورای نگهبان، صلاحیت‌ایشان را رد کرده، خیلی ناراحت است. تصمیم به مقاومت دارد و حاضر نیست، استعفا دهد. احمد آقا گفت، آقایان صادق خلخالی و سیدحسین موسوی تبریزی ـ که صلاحیت نمایندگیشان را شورای نگهبان رد کرده است ـ گفته‌اند، خودمان را آتش می‌زنیم؛ لابد شوخی است.
در ادامه این بخش از خاطرات آمده است: آقای احمد جنتی از شورای نگهبان، تلفن زدند و از اینکه امام، حذف آقایان خلخالی و موسوی تبریزی را به مصلحت ندانسته‌اند و به اعضای شورای نگهبان هم اجازه ملاقات نداده‌اند، ناراحت بودند. از من کمک خواستند که ملاقات بگیرم؛ ساعتی بعد اطلاع دادند که تعقیب نکنم. بعضی‌ها از اینکه امام، مانع حذف آقایان خلخالی و موسوی تبریزی توسط شورای نگهبان شده‌اند، ناراحت بودند.
آقای اسدالله بیات هم، تلفنی اطلاع داد که آقای احمد جنتی عضو فقهای شورای نگهبان از جریان امضای نامه توسط نمایندگان مجلس به خدمت امام، درباره عدم رعایت بیطرفی شورای نگهبان در ابطال انتخابات، اعتراض داشتهاند.
*در بخش دیگری از این خاطرات به رد صلاحیت بازرگان از سوی شورای نگهبان اشاره شده و آمده است: عصر در جلسه شورای مرکزی روحانیت مبارز تهران شرکت کردم. تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری مطرح بود. قرار شد بیشتر روی اصل شرکت مردم در انتخابات صحبت کنیم. چون که آقای خامنه‌ای شخصاً احتیاج به تبلیغ ندارند و رقیبی هم نیست. شورای نگهبان همه نامزد‌ها به جز سه نفر آقایان خامنه‌ای، حبیبالله عسگراولادی و محمودکاشانی را رد صلاحیت کرده است. حذف مهندس مهدی بازرگان بی مسأله نخواهد بود.
*هاشمی رفسنجانی همچنین در سال 64 می‌نویسد: احمدآقا آمد و اطلاع داد که امروز آقایان مهدوی کنی، ناطق نوری، یزدی و جنتی خدمت امام آمدند و از امام خواستند اظهار نظری که مبتنی بر عدم مصلحت بودن تغییر آقای میرحسین موسوی نخست وزیر فرمودهاند، پس بگیرند یا جبران کنند که آقای خامنه‌ای بتوانند فرد دیگری را معرفی نمایند. ولی امام نپذیرفتهاند و محکم گفته‌اند که مصلحت نیست دولت عوض شود.
*اعتراض به عملکرد شورای نگهبان در سال‌های پس از انقلاب همچنان ادامه داشت و در خاطرات سال ۶۹ خود می‌نویسد: شورای نگهبان، اسامی نامزد‌های تایید شده خبرگان را منتشر کرد و معلوم شد که برای انتخاب ۸۳ نفر برای سراسر کشور تنها ۱۰۹ نفر مورد تأیید قرار گرفته‌اند. این ارقام بسیار کمتر از میزانی بود که برای یک رقابت جدی مورد نیاز بود به گونه‌ای که در برخی از استان‌ها، تعداد افراد تأیید صلاحیت شده، برابر با تعداد نمایندگان مورد نیاز و در مواردی حتی کمتر بود.
در ادامه آمده است: رد صلاحیت ۶۲ نفر از مجموع ۱۷۱ داوطلب نامزدی مجلس خبرگان سبب شد که برخی این شورا را متهم به یکسویه‌نگری کنند. با افزایش میزان انتقاد علیه شورای نگهبان رهبر انقلاب در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۶۹ در دیدار گروهی از آزادگان و اقشار مختلف مردم با ایشان شرکت در انتخابات را یک واجب شرعی و لازم دانستند و در خصوص عملکرد شورای نگهبان فرمودند: «حقایق روشن است. شورای نگهبان بر اساس مصوبه مجلس خبرگان به مسئولیت خود عمل کرده است و در این مسائل هیچ ایراد و اشکالی وارد نیست. این شورا دستگاهی است که قانون اساسی آن را وسیله تضمین حقانیت و اسلامیت نظام قرار داده است.»
*هاشمی در خاطرات سال ۷۱ می‌نویسد: شب در خانه با وضعی مواجه شدم که نشان از یک بی‌عدالتی در صحنه سیاسی کشور می‌داد. آقای عبدالله نوری وزیر کشور به منزل آمد و از ردصلاحیت تعدادی از نامزد‌های انتخابات مجلس خبر داد. به خود ایشان اعتراض کردم، چون وزارت کشور مسئول هیأت‌های اجرایی است. جوابی داد که نگرانی‌ام را بیشتر کرد و آن اینکه قدرت و فشار شورای نگهبان، مانع مراعات عدالت و قانون در تشکیل هیأت‌های اجرایی شده و توازن قانونی به دست نیامده است. بیش از خوشحالی مشاهدات عصر آن روز متأثر شدم. در گذشته هم چنین اتفاق‌هایی می‌افتاد، ولی امام زهر آن را می‌گرفتند.
در ادامه آمده است: ردصلاحیت گسترده نمایندگان جناح موسوم به خط امام و حمایت‌های پیدا و پنهان از این اقدام شورای نگهبان، بسیاری از توان مسئولان نظام را متوجه خود کرد. مجمع روحانیون مبارز به جهت ردصلاحیت جمعی از سران آن، تهدید به کناره‌گیری از انتخابات نمود، از طرفی رهبری هم دستور دادند که باید مجمع در انتخابات شرکت کند. آقای کروبی که دبیرکل مجمع بود، از من توقع داشت که برای حل این مشکلات، با پذیرفتن صلاحیت جمع بیشتری از جناح آن‌ها کمک کنم. من هم مطالب ایشان و سایر افراد را به رهبری منتقل کردم، اما ایشان آمادگی کمک بیشتر را نداشتند.
شب آقای عبدالله نوری، وزیر کشور آمد و گزارش رد صلاحیت شدن تعدادی از کاندیدا‌های مجلس در هیأت‌های اجرایی را داد؛ حتماً مورد اعتراض قرار خواهد گرفت و برای وزارت کشور مشکل ایجاد خواهد کرد. در میان آن‌ها ۲۳ نفر نمایندگان فعلی مجلس از جمله سیدهادی خامنه‌ای، صادق خلخالی و... هستند؛ چاره‌جویی کرد. به نظر رسید راهی جز توسل به شورای نگهبان نباشد که بعید است کمک کنند؛ چون درست در مسیر خواسته آنهاست و اصولاً این وضع با فشار شورای نگهبان برای ترکیب اعضای هیأت اجرایی پیش آمده است.
اظهارات آقای احمد جنتی در مصاحبه و ادعای مبهمِ داشتن پرونده‌های سنگین مالی و اخلاقی، بیشتر آن‌ها را عصبانی کرده است. اینگونه مقامات، نباید این چنین حرف بزنند.
عصر آقای احمد جنتی آمد. از اینکه بعضی از رد صلاحیت شده‌ها، فشاری بر شورای نگهبان آغاز کرده‌اند و خواستار اعلان علت رد صلاحیت هستند و روزنامه سلام به این موضوع دامن می‌زند، راه علاج خواست. قرار شد بررسی کنند؛ اگر مواردی قابل اعلان است، با کسب موافقت طرف اعلان کنند.
*هاشمی در بخشی از خاطرات خود در سال ۷۲ می‌نویسد: آقای احمد جنتی گزارش مختصری داد. من صحبت کردم و از افراط و تفریط و محدودنگری برحذرشان داشتم.
* شب آقایان محمد یزدی، رییس قوه قضاییه و ناطق نوری، رییس مجلس ، میهمانم بودند. دربارة انتخابات آینده و ضرر‌های انتقاد بیحساب و دلسردکننده، منجمله برخورد‌های سطحی آقای احمد جنتی صحبت شد. آقای یزدی از صحبت‌های خطبه جمعه گذشته ایشان، خیلی ناراحت بود.
*شب، آقایان محمد یزدی، رئیس قوه قضاییه و علی‌اکبر ناطق نوری، رئیس‌مجلس میهمانم بودند. دربارة انتخابات ریاست‌جمهوری صحبت شد. آقای ناطق هم نگران ائتلاف حزب کارگزاران سازندگی و مجمع روحانیون مبارز تهران است و ترجیح می‌دهد که کارگزاران، آقای دکتر حبیبی را نامزد کنند. آقای یزدی، مقداری از مشکلات شورای نگهبان، به خاطر ضعف مدیریت آقای احمدجنتی و نیز از بروز اختلاف در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت
دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهور و عضو شورای نگهبان آمد. راجع به شیوه بررسی انتخابات در شورای نگهبان، اظهار عدم رضایت کرد و گفت در مواردی تحمیل خواست شخصی بر مقررات پیش می‌آید؛ تلفنی به آقایان احمد جنتی و محمد امامی کاشانی تذکر دادم.
آقای اسحاق جهانگیری، استاندار اصفهان آمد. از ابطال انتخابات شهر اصفهان شکایت کرد و مؤکداً مدعی اعمال نظرات خطی از سوی آقای احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان است.
