حضرت سلیمان که بود؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: حضرت سلیمان از پیامبران بزرگ بنی‌اسرائیل بود که بر اساس اکثر منابع تاریخی، در سال ۹۳۱ پیش از میلاد، در بیت‌لحم فلسطین، سرزمینی بین مصر و شام، متولد شد. قرآن کریم، منابع تاریخی و روایات صراحتا پدر حضرت سلیمان را داوود نبی معرفی می‌کنند، اما در مورد مادر ایشان، اغلب منابع تاریخی معتقدند همسر سابق "اوریا"، یکی از فرماندهان نظامی حضرت داوود بوده است. نسل حضرت سلیمان با یازده واسطه به حضرت یعقوب می‌رسد.

بعضی منابع حضرت سلیمان را فردی سفیدرو،‌ درشت اندام و پرمو توصیف کرده‌اند که ختنه شده به دنیا آمد.

‏باور برخی نویسندگان بر این است که حضرت سلیمان همسران متعددی داشته است، اما منبع موثقی در این خصوص وجود ندارد.

ماجرای ازدواج حضرت سلیمان با «بلقیس» ملکه سبا

خداوند داستان حضرت سلیمان و بلقیس، فرمانروای سرزمین سبا را بدون آن‌که نامی از او ببرد در سوره نمل آورده است.

پس از اینکه بلقیس معجزات حضرت سلیمان را دید، به خدا ایمان آورد. انتهای این داستان، مربوط به بلقیس و حکومت او می‌شود. داستان در این سوره در همین‌جا به پایان می‌رسد و در آیات بعد، به داستان پیامبران دیگر پرداخته می‌شود؛ بنابراین، در قرآن هیچ صحبتی از ازدواج سلیمان و بلقیس، نشده است. اما در بعضی منابع، نقل شده است حضرت سلیمان با بلقیس که دختر "شرح حمیری" بود، ازدواج کرد. البته گزارش‌هایی هم وجود دارد که نشان می‌دهد، بلقیس هنگام بازگشت از فلسطین، با یکی از همراهانش که با او به نزد سلیمان آمده بود، ازدواج می‌کند.

بیشتر بخوانید: بررسی جنگ‌های صدر اسلام

‏درباره تعداد فرزندان حضرت سلیمان در منابع تاریخی مطلب مستندی وجود ندارد؛ البته در کتاب مقدس از "رحبعام" به عنوان فرزند و جانشین حضرت سلیمان نام برده شده است (و از میان فرزندان سلیمان جز رحبعام فرزندى باقی نماند).

نبوت حضرت سلیمان

به گزارش رویداد۲۴ حضرت سلیمان پس از درگذشت پدرش حضرت داوود، جانشین او شد و به مقام نبوت رسید. در برخی منابع تاریخی سن آن حضرت هنگام جانشینی سیزده سال و در برخی دیگر بیست و دو سال ذکر شده است. از امام جواد (ع) نقل شده است: "خداوند به داوود (ع) وحى کرد که سلیمان (ع) را جانشین کند و او کودکى بود که گوسفند می‌چرانید".

حضرت سلیمان مانند پیامبران اولوالعزم صاحب شریعت مستقل و کتاب آسمانی نیست، بنابراین به نظر می‌رسد که ایشان مروج دین و آیین پیامبران گذشته، به خصوص حضرت موسی بوده است.

قرآن هنگامی‌که از نعمت وحی الهی سخن گفته، حضرت سلیمان را نیز در ردیف سایر پیامبران ذکر کرده است: "ما به تو وحی کردیم چنانکه به نوح و پیغمبران بعد از او و همچنین به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط (فرزندان یعقوب) و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی نمودیم و به داوود نیز زبور عطا کردیم".

همچنین خداوند در سوره‏‌هایی که قبل از بقره نازل شده، مانند سوره انعام، انبیاء و نحل، حضرت سلیمان را عظیم شمرده و او را بنده‏اى صالح و نبى مرسل خوانده است. درباره مرسل بودن حضرت سلیمان در آیه 102سوره بقره آمده است: "سلیمان مقامش بالاتر و ساحتش مقدس‏تر از آن است که سحر و کفر به وى نسبت داده شود".

قدرت و حکومت حضرت سلیمان

در میان پیامبران، قرآن کریم تنها به حکومت و سلطنت حضرت داوود و حضرت سلیمان اشاره کرده است.

سلیمان نبی از خداوند درخواست حکومتی کرد که پس از او سزاوار هیچ کس نباشد. قرآن به نقل از سلیمان (ع) می‌فرماید: "پروردگارا مرا ببخش و حکومتى به من عطا کن که بعد از من سزاوار هیچ‌کس نباشد، که تو بسیار بخشنده‏اى".

خداوند دعای او را اجابت کرد و علاوه بر انسان‌ها، اجنه،‌ شیاطین و حیوانات تحت فرمان او در آمدند، باد را نیز به فرمان او درآورد که به عنوان مركبی تندرو با آن می‌توانست در مدتی كوتاه، سراسر كشور پهناورش را سیر کند، معدن مس در اختیار او قرار گرفت و جنیان به عنوان نیروی فعال برای استفاده از مواد معدنی در صنایع و... برای او کار می‌کردند.

گستردگی قلمرو فرمانروایی سلیمان و حکومت او بر جنیان و آدمیان و برخورداری هم زمان از نبوت و پادشاهی به حدی بود که حضرت علی (ع) در سخنی فرمود: "اگر راهى به سوى بقا و جاودانگى بود، قطعا سلیمان آن را در اختیار مى‌گرفت، چرا که خداوند حکومت بر جن و انس را همراه نبوت و مقام بلند قرب الهى به او عطا کرد".

امام صادق (ع) نیز فرمود: "چهار نفر بر سراسر زمین فرمانروایی كردند كه دو نفر از مومنان بودند و دو نفر از کافران؛ مؤمنان سلیمان و ذوالقرنین بودند و كافران بخت‌النصر و نمرود.

مدت فروانروایی حضرت سلیمان در برخی منابع بیست سال و در برخی دیگر چهل سال ذکر شده است.

حضرت سلیمان در قرآن کریم

نام حضرت سلیمان در قرآن هفده مرتبه آورده شده است. قرآن در توصیف حضرت سلیمان می‌فرماید: او از جمله پیامبران بزرگ الهی بود که مورد عنایت خاص خداوند قرار گرفت و از نعمت و قدرت الهی بر روی زمین برخوردار شد؛ خداوند باد را مسخر او کرد و شیاطین و جنیان و حیوانات و پرندگان را به خدمت وی درآورد.

قرآن آن حضرت را با ویژگی‌های برجسته‌ای می‌ستاید:

نعْمَ العَبْدُ و اوّاب؛ در قرآن آمده است: "ما سلیمان را به داوود بخشیدیم، چه بنده خوبى، زیرا همواره به سوى خدا بازگشت می‌کرد"

پیامبر خدا؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: "و سلیمان وارث داوود شد..."، " ... و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسى و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحى نمودیم"

بهره‌مندی از علم و حکمت؛ خداوند در سنین نوجوانی، علم و حکمت را به سلیمان بخشید و فرمود: "و داوود و سلیمان را به خاطر بیاور، هنگامى که درباره کشتزارى که گوسفندان بی‌شبان قوم، شبانگاه در آن چریده و آن را تباه کرده بودند، داورى می‌کردند و ما بر حکم آنان شاهد بودیم، ما حکم آن ‌را به سلیمان فهماندیم و به هر یک از آنان شایستگى داورى و علم فراوان بخشیدیم"، "...و ما به داوود و سلیمان، دانشى عظیم دادیم"

بنده صالح؛ حضرت سلیمان از خداوند ‌خواست: "توفیق ده تا کردار نیکی که موجب خوشنودی تو است انجام دهم و مرا به رحمت خود در دسته بندگان صالحت وارد کن"

همواره به یاد خدا؛ حضرت سلیمان با داشتن حکومت و نعمت‌ فراوان هرگز اسیر مقام و مال نشده و از یاد خدا غافل نشد. هرگاه عنایت تازه‌ای از سوی خدا شامل حالش می‌شد می‌فرمود: "همه اینها از فضل پروردگار من است"، یا زمانی که ملکه سبا با فرستادن هدایای گران قیمت، قصد جلب نظر و امتحان حضرت سلیمان را داشت، آن ‌حضرت به نعمت‌هایی که خداوند به او بخشیده بود، اشاره کرد و فرمود: "آیا می‌خواهید به وسیله مال مرا کمک کنید؟ آنچه خداوند به من بخشیده از آنچه به شما داده، بهتر است"

شکرگزار؛ حضرت سلیمان همواره می‌گفت: "پروردگارا مرا یارى ده تا بتوانم شکر نعمت‌هائى را که بر من و پدر و مادرم بخشیده‌ای به جا آورم"

فرمانروایی بی‌نظیر؛ قرآن کریم سلیمان را از جمله پیامبران بزرگ الهی می‌داند که مورد عنایت ویژه خداوند قرار گرفت و نعمت و قدرت فراوان الهی به او سپرده شد. او به اذن خداوند دارای قدرت بی‌نظیری در زمین شد.

دانستن زبان پرندگان و حیوانات؛ حضرت سلیمان همواره می‌فرمود: "اى مردم، زبان پرندگان به ما تعلیم داده شد ..."

یا در جایی دیگر می‌گوید: "اى مورچگان به لانه‌ بروید، مبادا سلیمان و لشکریانش ناآگاهانه شما را پایمال کنند"

مقام و سرانجامی عالی؛ خداوند می‌فرماید: "و براى او (سلیمان‏)، نزد ما مقامى ارجمند و سرانجامى نیکو است"

حضرت سلیمان در تورات

تورات تحریف یافته کنونی، بدترین نسبت‌ها را به حضرت سلیمان داده است، مانند ترویج بت پرستى و عشق بى‌اندازه به زنان؛

نزد یهود و براساس تورات حضرت سلیمان حدود هزار همسر داشت که بسیاری از آنها بت‌پرست بودند و ازدواج با آنان برخلاف دستور خداوند بود. حضرت سلیمان در اواخر عمر به تبعیت از برخی همسران خود به خدایان و بت‌های آنها معتقد شد و برای بت‌ها بخور می‌سوزاند و قربانی می‌کرد؛ ولی قرآن به صراحت با این اعتقاد مخالفت کرده است و می‌فرماید: "سلیمان هرگز کافر نشد".

معبد سلیمان

طبق آنچه در تورات آمده است، خداوند وعده ساختن بزرگ‌ترین و مهم‌ترین معبد برای یهودیان را به حضرت داوود داد: "وقتی تو بمیری و به اجدادت ملحق شوی، من یکی از پسرانت را وارث تاج و تخت تو می‌سازم و حکومت او را تثبیت می‌کنم. او همان کسی است که خانه‌ای برای من خواهد ساخت". این معبد در زمان حضرت سلیمان بنا گردید.^.

در قرآن نیز ساخت این معبد توسط سلیمان و با کمک جنیانی که سلیمان بر آن‌ها حاکم بود آمده است.

 در واقع حضرت داوود ساخت معبد را آغاز کرد اما قبل از آن که بنای مسجد به پایان برسد از دنیا رفت و تکمیل بنا را به حضرت سلیمان واگذر نمود. پس از خرابی دوم معبد،‌ مکانی در آنجا ساخته شد که بعدها توسط مسلمانان، مسجد الاقصی (بیت‌المقدس) خوانده شد.^.

مرگ حضرت سلیمان

درباره مرگ حضرت سلیمان روایات مختلفی است؛ در برخی منابع آمده است خداوند به سلیمان وحى کرد نشانه مرگ تو رویش درختی به نام "خرنوبه" در بیت‌المقدس است. روزى حضرت سلیمان متوجه رویش درختی به نام خرنوبه شد، از این رو بی‌درنگ به محل عبادتش بازگشت و در حالتی که بر عصایش تکیه داده بود از دنیا رفت.

در برخی منابع دیگر آمده است روزی سلیمان گفت مایل هستم در قصر خود تنها باشم و استراحت کنم، نگهبانان نیز ناظر بودند که کسی وارد قصر نشود. ناگهان سلیمان جوانی زیبا و خوش‌قامت را در برابرش دید و به او گفت: "چه کسی به تو اجازه ورود داده است؟" جوان گفت: " من عزرائیل هستم و به اذن خداوند آمده‎ام" سلیمان گفت: "به مأموریت خود عمل کن"، همان دم عزرائیل جان او را گرفت، در حالی‌که به عصایش تکیه داده بود.

اما آنچه در این دو روایت مشترک است این است که حضرت سلیمان در حالی از دنیا رفت که به عصایش تکیه داده بود و تا مدتی پس از مرگ در همان حالت بود، تاجاییکه انسان‌ها و جنیان تصور می‌کردند او زنده و ناظر آنان است و مانند گذشته مشغول فعالیت بودند، تا سرانجام عصای سلیمان توسط موریانه‌ای خورده شد و شکست و سلیمان بر زمین افتاد و همگان فهمیدند وی از دنیا رفته است.

آمده است حضرت سلیمان به خدا فرمود: "پروردگارا مرگ مرا از جنیان بپوشان، تا هم بنای ساختمان مسجد را به پایان برسانند و هم انسان‌ها بدانند كه جن‌ها علم غیب نمی‌دانند".

 در مورد طول عمر حضرت سلیمان اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی پنجاه و سه سال، برخی دویست و پنجاه سال و برخی دیگر هفتصد و دوازده سال ذکر کرده‌اند.

مرقد حضرت سلیمان در کشور فلسطین و در بیت لحم، در کنار پدر بزرگوارش است.

طبق آنچه گفته شد خداوند مواهب عظیمی به این پیامبر بزرگ بخشید. حضرت سلیمان با بهره‌گیری از این امکانات، معابد بزرگی ساخت و مردم را به عبادت خدای یكتا رعوت می‌کرد. همچنین برای حمایت از لشكریان و مستضعفان، امكانات وسیعی در اختیارش قرار گرفت و در برابر همه این مواهب، خداوند به او دستور شكرگزاری داد.

در حقیقت می‌توان چنین نتیجه گرفت که خداوند پیامبرانی را با امکانات و شرایط مختلف نازل کرد تا به بشر بفهماند که در هر شرایطی می‌توان با خداوند ارتباط قوی داشت؛ چه با وجود ثروت و مکنت مانند حضرت سلیمان، چه در حال رنج و بیماری مثل حضرت ایوب و چه در اسارت چون حضرت یوسف.