چرا ایران می‌خواهد در یمن و سوریه پایگاه دریایی داشته باشد؟

رویداد۲۴- اواخر نوامبر ایران اظهاراتی غیرعادی داشت: این کشور اعلام کرد قصد دارد پایگاه‌های دریایی را در یمن و سوریه ایجاد کند که چندی بعد در یک روزنامه دولتی این‌طور عنوان شد که «می‌تواند 10 برابر  مؤثرتر از قدرت هسته‌ای باشد.» باوجودآنکه ایران مدت‌ها است که تلاش می‌کند به یک قدرت منطقه‌ای پیشرو تبدیل شود و پایگاه‌های نیروی دریایی عامل کلیدی برای رسیدن به این هدف بوده، این نخستین بار است که تهران به‌طور رسمی اعلام می‌کند قصد ایجاد چنین پایگاه‌هایی را ورای مرزهای خود دارد.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از فارن افرز، پایگاه‌ها در سوریه و یمن برای ایران بسیار مهم خواهد بود. یمن در مسیر حمل‌ونقل استراتژیک تنگه باب المندب به‌عنوان یکی از پر رفت و آمدترین راه‌های آبی جهان قرار دارد و یک پایگاه دریایی در این نقطه دسترسی نامحدود تهران به دریای سرخ را فراهم می‌کند و آن را در موقعیت به‌مراتب بهتری برای تهدید رقیب اصلی منطقه‌ای خود، عربستان قرار می‌دهد. 

یک پایگاه در یمن همچنین ایران را قادر می‌کند که حمایت بهتری از نیروهای حوثی که در سپتامبر 2014 صنعا را به تصرف درآوردند، داشته باشد. سدی به سرکردگی عربستان در یمن مانع از دسترسی ایران به سواحل یمن شده است. اواخر اکتبر بود که کشتی‌های ایرانی حامل تجهیزات برای نیروهای حوثی پس از روبرو شدن با کشتی‌های جنگی آمریکا مجبور به بازگشت شدند. 

یک پایگاه در سوریه اگر عملی شود، بازوی دریایی ایران را تا مدیترانه گسترش خواهد داد و حضور نظامی ایران در نزدیکی سواحل اروپا را تقویت خواهد کرد. این پایگاه همچنین به متحدان تهران در لبنان، فلسطین و سوریه- به ترتیب حزب‌الله، حماس و رژیم بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه کمک خواهد کرد. یک پایگاه دریایی در سوریه ایران را قادر به انتقال منظم تجهیزات و تأمین دیگر کمک‌ها به حزب‌الله بدون وابستگی به کاروان‌های زمینی یا حمل‌ونقل هوایی از طریق عراق یا ترکیه خواهد کرد.

فارن افرز در ادامه مدعی شده: این پایگاه همچنین از وابستگی ایران به سودان خواهد کاست. باوجودآنکه سودان همواره ورودی تسلیحات ایران به مدیترانه و آفریقا بوده، این متحد آفریقایی تهران سیاست خود را طی سال‌های گذشته تغییر داده و به عربستان متمول نزدیک‌تر شده است.

خارطوم که تشنه سرمایه‌گذاری مالی عربستان است، ظاهراً بنادر خود را به روی نیروی دریایی ایران بسته و امکان انتقال تسلیحات ایران به حزب‌الله و حماس را محدود کرده است. ضمن اینکه در این نبرد منطقه‌ای میان ایران در یک‌سو و عربستان و امارات در سوی دیگر، دو کشور عرب با چنگ زدن به منطقه دریای سرخ با گشایش پایگاه‌های دریایی در جیبوتی و اریتره، به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند. یک پایگاه ایرانی در سوریه می‌تواند به تصحیح عدم توازن قدرت در سوریه کمک کند.

این دو پایگاه دقیقاً در راستای برنامه بزرگ‌تر ایران برای گسترش دسترسی منطقه‌ای و ورای آن است. تهران در فرآیند ایجاد حضور در سواحل خلیج‌فارس و خلیج عمان است؛ سیاستی که در ماه نوامبر نیز اعلام کرد. حبیب‌الله سیاری، فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران طی کنفرانس خبری در تهران گفت: «ما در حال ساخت دو منطقه دریایی و سه پایگاه دریایی در سواحل مکران هستیم. در برنامه در راستای سیاست ما برای بازگشت به دریا است.»

زمان‌بندی اظهارات نوامبر تهران می‌تواند نشانه آن باشد که پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ایران را تحریک کرده است. به‌هرحال، ایران در حال حاضر دارای توانمندی نظامی یا منابع مالی چنین گسترشی را ندارد و نسبت به ترامپی که توافق هسته‌ای ایران را «وحشتناک» خوانده محتاط است.

بااین‌حال، گسترش نیروی دریایی ایران سرعت کافی برای نگران کردن همسایگان خود را دارد. ایران در سال 2009 انجام عملیات مستقل در نزدیکی خلیج عدن را آغاز و اعلام کرد که در حال جنگ با دزدان دریایی است، و در سال 2011 دو کشتی خود را از طریق کانال سوئز به ساحل سوری لاذقیه ارسال کرد. این اقدام اخیر برای منطقه چنان هشدار دهند بود که عربستان پیشنهاد تشکیل یک نیروی دریایی مشترک عربی با فرماندهی ریاض را مطرح کرد؛ این برنامه بار دیگر در سال‌های 2014 و 2015 مطرح شد اما ظاهراً به دلیل مخالفت برخی کشورها در میان 11 کشور شرکت‌کننده، بی‌نتیجه مانده است.

در این میان نیروی دریایی آمریکا تحت ریاست دولت باراک اوباما نپذیرفته که با اقدامات رو به رشد نیروی دریایی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در حوزه خلیج‌فارس مقابله کند. این در حالی است که دولت ترامپ باید اقدامات بیشتری برای مقابله با ایران به‌خصوص به دلیل تهدیدات این کشور در عرصه دریایی داشته باشد چراکه آمریکا از برتری آشکار لذت می‌برد. دولت ترامپ باید «خطوط قرمز» سختی را اطراف اقدامات دریایی ایران تعیین کند.