راهنمای روانی و جسمی برای خانوادهها در شرایط جنگی
رویداد۲۴ | در روزهایی که صدای انفجار، اخبار فوری و هشدارهای امنیتی بخشی از زندگی روزمره میشود، خانوادهها بیش از هر زمان دیگری نیاز به آرامش، برنامهریزی و مراقبت دارند. جنگ نهتنها جان انسانها را تهدید میکند، بلکه روان و بدن افراد، بهویژه کودکان، سالمندان و بیماران را نیز تحت فشار قرار میدهد. در چنین شرایطی، آگاهی از راهکارهای عملی برای حفظ سلامت جسم و روان میتواند از آسیبهای بلندمدت جلوگیری کند.
۱. آرامش؛ مهمترین وظیفه والدین
در شرایط جنگی، والدین منبع اصلی آرامش فرزندان هستند. اگر شما بهعنوان پدر یا مادر آرام باشید، احتمال زیادی وجود دارد که کودک شما نیز احساس امنیت بیشتری کند. مهم است بدانید که:
کودکان بحران را از چهره و رفتار والدین میفهمند، نه از اخبار.
سعی کنید حتی در سختترین لحظهها، رفتارهای آرام، صدای ملایم و حضور پیوسته داشته باشید.
از عصبانیت ناگهانی، داد زدن یا بحثهای استرسزا در مقابل کودکان بپرهیزید.
اگر فرزندتان سوالهایی درباره جنگ دارد، با صداقت، اما ساده و متناسب با سنش پاسخ دهید. پنهانکاری یا انکار، اضطراب آنها را بیشتر میکند.
۲. حمایت عاطفی؛ بیشتر از همیشه با هم حرف بزنید
شرایط بحرانی، فشار روانی زیادی به همه وارد میکند. برخی علائم رایج استرس در خانوادهها در این دوران عبارتاند از:
بیخوابی یا خواب زیاد
تغییر اشتها (کمخوری یا پرخوری عصبی)
تحریکپذیری، اضطراب، بیحوصلگی
دلدرد، سردرد، تپش قلب یا حالت تهوع عصبی
صحبت کردن با اعضای خانواده، شنیدن نگرانیهایشان، و بیان احساسات، به تخلیه فشار روانی کمک میکند. بازیهای دستهجمعی، دعا یا مدیتیشن، نوشتن یادداشت روزانه، یا شنیدن موسیقی آرامشبخش نیز میتواند مؤثر باشد.
۳. برنامه روزانه؛ نظم ایجاد امنیت میکند
در زمان جنگ، حتی اگر خانهنشین شدهاید، برنامه روزانه را کنار نگذارید. برخلاف تصور عمومی، بیبرنامگی در بحران، به استرس و افسردگی منجر میشود. پس:
هر روز صبح بیدار شوید، لباس عوض کنید و صبحانه بخورید
زمانی برای بازی کودکان، مطالعه یا حتی نظافت خانه در نظر بگیرید
ساعت مشخصی برای استراحت و خواب تنظیم کنید
اگر در پناهگاه هستید، نظم جمعی و نوبتبندی استفاده از منابع بسیار حیاتی است
نظم رفتاری کمک میکند احساس کنترل بر شرایط داشته باشید، حتی اگر همهچیز ناگهان تغییر کرده باشد.
۴. مراقبتهای جسمی؛ تغذیه و بهداشت در اولویت است
در شرایط جنگی، مراقبت از جسم، کمک به حفظ روان است. چند توصیه کاربردی:
آب بنوشید: حتی در نبود تحرک بدنی، بدن نیاز به آب دارد
غذاهای پرانرژی، اما سبک بخورید: حبوبات، خرما، خشکبار، نان خشک، کنسروها
بهداشت فردی را حفظ کنید: شستن دستها با آب و صابون یا ضدعفونی، حتی با حداقل امکانات
حرکت کنید: در حد امکان چند حرکت کششی، تنفس عمیق یا قدمزدن در فضای محدود انجام دهید
مراقب سالمندان، بیماران و زنان باردار باشید: داروهای روزانه را فراموش نکنید، علائم خطر را جدی بگیرید
۵. آموزش کودکان برای شرایط اضطراری؛ با زبان خودشان
آموزش کودکان برای مواجهه با حملات هوایی، صدای آژیر یا پناه گرفتن، باید با لحنی آرام و بازیگونه باشد. برای مثال:
از قصه و نمایش استفاده کنید: یک داستان بسازید که شخصیت اصلیاش در زمان شنیدن صدای خطر، کار درستی انجام میدهد
تمرین خروج از خانه یا رفتن به پناهگاه را با آنها انجام دهید: بدون ترساندن، بلکه با زبان بازی
به آنها مسئولیت بدهید: مثلاً مسئول آوردن چراغقوه، یک بطری آب، یا کمک به خواهر کوچکتر
۶. آمادهسازی یک "کیف روانی"
در کنار کیف نجات که اقلام فیزیکی ضروری را شامل میشود، یک "کیف روانی" هم تهیه کنید:
چند اسباببازی یا کتاب کودک
دفترچه یادداشت یا نقاشی
یک عکس خانوادگی
پیام صوتی ضبطشده از اعضای خانواده
چیزهایی که حس آرامش، خاطره یا امنیت منتقل میکنند
این وسایل کوچک میتوانند در لحظات اضطراب، تکیهگاه احساسی مهمی باشند.
۷. اخبار را کنترلشده پیگیری کنید
تماشای مداوم اخبار، بهویژه برای کودکان، مخرب است. اگرچه لازم است مطلع باشید، اما:
زمان مشخصی برای بررسی اخبار روزانه در نظر بگیرید
منابع موثق و رسمی را دنبال کنید، نه شایعات
اجازه ندهید بچهها در معرض تصاویر دلخراش یا صدای انفجارها قرار بگیرند
بسیاری از روانپزشکان توصیه میکنند که در زمان بحران، برای حفظ سلامت روان، فقط روزی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بهروزرسانی اخبار کافی است.
کلام آخر
بحرانهای بزرگ، فرصتی هستند برای درخشش همبستگی انسانی. خانوادهها اگر با مهربانی، برنامه و مراقبت پیش بروند، میتوانند حتی در دل جنگ نیز پناهی امن برای یکدیگر باشند.
فراموش نکنید: مدیریت بحران فقط مربوط به حکومتها نیست؛ خانوادهی شما هم بخشی از این مدیریت است. پس همین حالا آماده شوید، بدون ترس، با آگاهی، و با عشقی که فقط در دل خانواده معنا دارد.
