تحلیل «فرهیختگان» از «وفاق ملی» در دولت پزشکیان؛ ایدهای برای کاهش شکاف یا ابزار کنترل سیاسی؟
رویداد۲۴| محمد افکانه، عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه شاهد، در تحلیلی که روزنامه فرهیختگان منتشر کرده است، به بررسی گفتمان «وفاق ملی» در یکسالگی دولت چهاردهم پرداخته است. به گفته وی، شعار «وفاق ملی» که در انتخابات ۱۴۰۳ و با کلیدواژه «دعوا نکنیم» توسط مسعود پزشکیان مطرح شد، بیشتر مبتنی بر ویژگیهای شخصیتی او بود و چارچوب حکمرانی مشخصی نداشت.
افکانه در این گزارش میگوید: «هر دولتی با گفتمانی خاص ظهور میکند و دولت چهاردهم گفتمان «وفاق ملی» را بیان کرده است.» وی اشاره میکند که در زمان چیدمان کابینه، محمدجواد ظریف تأکید داشت که شاخصهایی مانند «زن بودن، اقلیتهای دینی و قومی» برای حضور در کابینه امتیاز ویژه دارند، اما در عمل «غیر از معرفی یک وزیر زن برای مردانهترین وزارتخانه و اضافهشدن یک عضو اهلسنت به معاون رئیسجمهور، خبری از التزام کامل به این شاخصها نبود.»
در نشست «گفتوگوی ملی درباره وفاق ملی» که دیماه ۱۴۰۳ برگزار شد، موضوعات مختلفی مانند «نسبت همبستگی، عدالت، مصالحه و توسعه فراگیر» مطرح شد. سعید آجورلو، روزنامهنگار اصولگرا، در این جلسه اظهار داشت: «وفاق مسئله جامعه نیست. مسائل جامعه تورم، اقتصاد و... است... حتی اگر گفتمان وفاق ملی جامع هم باشد، ذات گفتمانها مستلزم مرزبندی است و این گفتمان که بر پایه نفی هرگونه مرزبندی است، در تناقض است.»
محمد قوچانی، روزنامهنگار اصلاحطلب، نیز تأکید کرد: «تا مسئله سیاسی و تحریم حل نشود، مسائل ناترازی حل نمیشود... ما ۹۰۰ سال در کشور دولت متمرکز واحد نداشتیم، اما ملت زنده بوده است.»
رئیسجمهور در گفتوگوی تلویزیونی خود، تعریف «وفاق» را «پایبندی به حق و عدالت و دوری از منیت» عنوان کرد و گفت: «اختلاف زمانی شکل میگیرد که من حق شما را ضایع کنم.»
با این حال، افکانه به نقدهای جدی نسبت به عملکرد وفاق ملی اشاره میکند: «وقتی مشکلات اساسی مردم حل نشود، شکاف میان مردم و حاکمان باقی میماند و مشارکت سیاسی کاهش مییابد.» وی یادآور شد که «وفاق ملی شاید ایدهای ناقص برای کاهش دعوا میان اهالی قدرت باشد، اما عملکرد آن در ترمیم شکاف حاکمیت و مردم محل بحث است.»
این تحلیلگر همچنین به «مطالعه تطبیقی» پرداخت و گفت: «گفتمان وفاق ملی در ایران شباهتهایی با سیاستهای «بروکراسی نماینده» در کشورهای آمریکا، هند و مالزی دارد که بر تنوع و نمایندگی اقلیتها در ساختارهای حکومتی تأکید میکند.».
اما در ایران، به گفته افکانه، «هیچ آمار یا سیاست شفافی برای افزایش تنوع در ساختار اداری وجود ندارد و بیشتر این شعار به ابزاری برای کنترل سیاسی تبدیل شده است.»
او در پایان تأکید کرد که «امکان تقویت گفتمان وفاق ملی هم در سطح نظر و هم در عمل با گفتوگو در سطح نخبگان و کارآمدی در جامعه وجود دارد.»
