روسیه قطعنامه جدید داد؛ مسکو میتواند مانع کشیدن ماشه شود؟
رویداد۲۴| تنشها بر سر برنامه هستهای ایران بار دیگر اوج گرفته است. سه کشور اروپایی، یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان، در ۲۸ اوت ۲۰۲۵ مکانیزم «اسنپبک» را فعال کردند؛ سازوکاری که در صورت ادامه سرپیچی ایران، بازگشت همه تحریمهای سازمان ملل را به همراه خواهد داشت.
در چنین شرایطی، روسیه پیشنویسی را به شورای امنیت ارائه کرده که بر اساس آن، اجرای سند ۲۲۳۱ ششماه دیگر و تا ۱۸ آوریل ۲۰۲۶ تمدید شود. در متن این پیشنویس همچنین از همه اعضای اصلی برجام خواسته شده بدون تأخیر به میز مذاکره بازگردند. مسکو با تکیه بر تجربه خود در برجام میخواهد بحران را به فرصت دیپلماتیک تبدیل کند.
روسیه به دنبال چیست؟
مسکو از ابتدای برجام بازیگر مهمی بوده و حتی ایده «اسنپبک» را بهعنوان تضمین اجرای توافق مطرح کرده بود. حالا با پیشنهاد تمدید سند ۲۲۳۱ تلاش میکند فضای تنش را آرامتر کرده و دیپلماسی را جایگزین فشار تحریمی کند. با این حال باید توجه داشت که هیچ قطعنامهای – حتی از سوی روسیه یا چین – توان جلوگیری از اجرای ماشه را ندارد. چراکه مکانیسم ماشه وتوناپذیر است؛ اگر شورای امنیت ظرف ۳۰ روز قطعنامهای برای ادامه تعلیق تحریمها تصویب نکند، تحریمها به صورت خودکار بازمیگردند.
چرا تلاشهای قبلی نتیجه نداد؟
روسیه و چین پیشتر نیز پیشنهادهایی برای تمدید سند ۲۲۳۱ مطرح کرده بودند، اما این طرحها به جایی نرسید. دلیل روشن است: حتی در صورت طرح چنین قطعنامههایی، آمریکا یا اروپا میتوانند آنها را وتو کنند یا صرفاً اجازه دهند فرآیند ماشه به جریان بیفتد.
واکنش اروپا و آمریکا چه خواهد بود؟
کشورهای اروپایی اعلام کردهاند اگر ایران به همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی بازنگردد، ماشه به طور کامل فعال خواهد شد. اروپا حتی پیشنهاد داده بود اگر ایران سه شرط اصلی را بپذیرد—بازگشت بازرسان آژانس، کنترل ذخایر اورانیوم و آغاز گفتوگو با آمریکا—اجرای ماشه ششماه به تعویق بیفتد. اما تهران این پیشنهاد را «غیرواقعی» خوانده و بر تمدید بیقید و شرط اسنپبک تأکید کرده است.
در همین حال، روسیه و چین به شدت از اقدام اروپا انتقاد کردهاند و آن را «غیرقانونی»، «انحصاری» و «ضربهای مهلک به روند دیپلماسی» توصیف میکنند.
آیا روسیه میتواند مانع ماشه شود؟
نقش روسیه در این مقطع بیشتر سیاسی و نمادین است. درست است که در پیشنویس جدید برخی محدودیتها علیه ماشه حذف شده، اما ساختار خود این مکانیزم به گونهای است که هیچ قطعنامهای نمیتواند آن را کاملاً متوقف کند.
در بهترین حالت، ابتکار روسیه میتواند فضای سیاسی را تغییر دهد و این پیام را برساند که اجماع جهانی علیه ایران کامل نیست. اما در عمل، اگر تهران بخواهد از بازگشت کامل تحریمها جلوگیری کند یا اجرای ماشه را به تأخیر بیندازد، باید امتیازاتی مشخص در میز مذاکره بدهد.
نقطه قوت روسیه، ایفای نقش میانجی و برجسته کردن هزینههای سیاسی اقدام غرب است؛ اما نقطه ضعف آشکار آن این است که قواعد ماشه عملاً امکان تأخیر یا توقف را نمیدهد—مگر اینکه در رویکرد اروپا یا آمریکا تغییر جدی به وجود آید.
