دو راهی تاریخی | ساوت چاینا: ایران در وضعیت بدون برد میان تسلیم کامل و تهدید حمله است

رویداد۲۴| رسانه چینی «South China Morning Post» در گزارشی گفته ایران با فعال شدن دوباره تحریم‌های سازمان ملل با چالشی جدی مواجه شده و مجبور است بین پذیرش خواسته‌های رییس‌جمهوری آمریکا برای «تسلیم بی‌قید و شرط» برنامه هسته‌ای خود یا مواجهه با حملات احتمالی اسرائیل یکی را انتخاب کند.

در ادامه این گزارش گفته شده که گزینه میانجیگری همسایگان عرب خلیج فارس، دیگر برای تهران جذابیتی ندارد و در نتیجه این کشور تلاش می‌کند با کسب زمان، واشنگتن را برای از سرگیری مذاکرات دوجانبه‌ای که در ژوئن با حملات هوایی آمریکا و اسرائیل متوقف شد، متقاعد کند.

گزارش می‌افزاید که ایران تهدید کرده است در صورت اجرای تحریم‌های شورای امنیت، نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تاسیسات هسته‌ای و ذخایر اورانیومش را متوقف خواهد کرد، اما هم‌زمان تمایل خود برای ادامه همکاری با آژانس و پایبندی به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را نشان داده است. کارشناسان معتقدند ایران در موقعیتی دشوار قرار دارد؛ توانایی‌های هسته‌ای باقی‌مانده‌اش می‌تواند به استراتژی ابهام هسته ای کمک کند، اما گزینه‌های نظامی و سیاسی محدود هستند و احتمالا تهران ناچار خواهد شد در زمینه غنی‌سازی اورانیوم مصالحه کند یا دست به اقدامات پرریسک نظامی بزند.

باربارا اسلاوین، پژوهشگر برجسته خاورمیانه در مرکز تحقیقاتی استیمسون در واشنگتن و روزنامه نگار متخصص در حوزه ایران به این رسانه گفته: واقعا ایران جایی برای رجوع ندارد. کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس به سرکردگی عربستان به تهران اعتماد ندارند، اما از اسرائیل می‌ترسند و از شکست آمریکا در مهار اسرائیل و پایان دادن به جنگ غزه هم به شدت ناامید شده‌اند. 

ایران هشدار داده است در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که جمعه گذشته توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان آغاز شد، بازرسی های آژانس از تاسیسات هسته‌ای و نظارت بر ذخایر اورانیوم توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را طبق برجام ۲۰۱۵ متوقف می کند. با این حال، تهران همچنین اعلام کرده است که به دنبال توافق جایگزینی برای همکاری با آژانس انرژی اتمی خواهد بود، که نشان‌دهنده قصد آن برای ادامه رعایت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و خودداری از تلاش برای تولید کلاهک هسته‌ای است.

بر اساس توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، ایران فعالیت غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کرده بود به جز برای مواد کم‌درجه که در نیروگاه‌های هسته‌ای استفاده می‌شود و در ازای آن از تحریم‌های سازمان ملل معاف شد.

فرزان ثابت، پژوهشگر ایرانی‌تبار و تحلیلگر مسائل بین‌الملل و سیاست خاورمیانه است که به بررسی تحولات ایران و منطقه می‌پردازد، به این روزنامه چینی گفته: جمهوری اسلامی ایران در موقعیتی «بدون برد» قرار دارد، هرچند هنوز کارت‌هایی برای بازی کردن دارد.

بیشتر بخوانید: تایم‌لاین پرهزینه هسته‌ای | چگونه برنامه اتمی ایران از دهه ۴۰ به بحران اسنپ‌بک امروز رسید؟

وی افزود: تهران می‌تواند از قابلیت‌های هسته‌ای باقی‌مانده برای استراتژی ابهام هسته‌ای استفاده کند.

طبق ادعای اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده نزدیک به درجه تسلیحاتی برای ساخت ۱۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد. ثابت می گوید: دارایی‌های باقی‌مانده ایران، موشک‌های بالستیک و شرکای آسیب‌دیده «محور مقاومت» مانند حزب‌الله لبنان، برای وادار کردن یا بازداشتن دشمنانش یا حتی برای قانع کردن آنها به مذاکره برای دستیابی به توافق جدید، کافی نیستند.

اسلاوین هم گفته: ایران به احتمال زیاد مجبور خواهد شد در برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود به دلیل محدودیت‌های موجود، تسلیم شود.

او گفته: جلسه هفته جاری مجمع عمومی سازمان ملل آخرین فرصت برای ایران است تا با دولت ترامپ برای دستیابی به توافق تماس برقرار کند.

مذاکرات دقیقه نودی سه‌شنبه بین وزیر امور خارجه ایران و همتایان بریتانیایی، فرانسوی و آلمانی به توافقی منجر نشد. ترامپ موضع خود درباره برنامه هسته‌ای ایران را در نشست سازمان ملل تکرار کرده و گفته: بزرگ‌ترین حامی تروریسم در جهان نمی‌تواند اجازه داشته باشد قدرتمندترین سلاح را در اختیار داشته باشد.

او مدعی شده: با بمباران سه تاسیسات هسته‌ای ایران، همه چیز را نابود کردیم… کاری کردیم که ۲۲ سال است که مردم می‌خواستند انجام دهند.

چند ساعت بعد، رهبر ایران هم در یک سخنرانی گفت: مذاکره با آمریکا در شرایط فعلی… به منافع ملی ما خدمت نمی‌کند، هیچ فایده‌ای ندارد و هیچ آسیبی را دفع نمی‌کند.

اما او، طبق فتوای سال ۲۰۰۳ که تهران را از دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی منع می‌کرد، تاکید کرد که ایران به عدم تسلیح اورانیوم غنی‌شده خود متعهد است.

روزنانه چینی ساوت چاینا مورنینگ پست نوشته: تحلیلگران می گویند چنین ابهام دیپلماتیک برای ایران معمول است. اما دیر یا زود، ایران باید بین ترک غنی‌سازی اورانیوم یا اقدام پرخطر تسلیح اورانیوم غنی‌شده خود که زیر آوار سه تاسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده دفن شده، انتخاب کند.

به گفته علی الفونه، پژوهشگر ارشد موسسه کشور‌های عربی خلیج فارس مستقر در واشنگتن، یک «مسیر میانی» که ایران می‌تواند طی کند، مذاکرات همراه با حملات محدود به زیرساخت‌های انرژی منطقه‌ای برای وادار کردن دیگر کشور‌ها به فشار بر اسرائیل برای نقض نکردن آتش‌بسی است که جنگ ۱۲ روزه ژوئن را پایان داد.

طبق گفته تحلیلگران، ایران بعید است که شورای همکاری خلیج فارس را عصبانی کند؛ ایران از زمان شروع جنگ اسرائیل و غزه در ۲۰۲۳، همکاری‌های دیپلماتیک خود را افزایش داده است.

عراقچی و دبیر شورای عالی امنیت ملی، علی لاریجانی، پیش از امضای پیمان امنیتی متقابل ریاض با پاکستان که دارای سلاح هسته‌ای است، هفته گذشته با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، دیدار کردند. تحلیلگران به این روزنامه چینی می‌گویند تهران از انتقاد از این پیمان خودداری کرده است.

به گفته اسلاوین، حمله اسرائیل به مذاکره‌کنندگان حماس در دوحه نیز یک زنگ هشدار دیگر برای شورای همکاری بود که باعث شد عربستان پیمان مشابه ناتو با پاکستان امضا کند و در‌ها را برای پیوستن کشور‌های دیگر باز کند.

وی گفت: این یک ضربه بزرگ به اعتبار آمریکا و حداقل یک انکار نمادین نظم امنیتی تحت رهبری آمریکا در منطقه بود.

ثابت نیز گفته که رهبران ایران امیدوارند با افزایش همکاری تجاری با شورای همکاری خلیج فارس از اقتصاد در حال تضعیف کشور حمایت کنند.

وی افزود: آنها همچنین امیدوارند که بتوانند از روابط خلیج فارس برای کاهش تنش‌ها با آمریکا بهره ببرند و برخی از کشور‌ها را واسطه‌ای برای برقراری ارتباط با دولت ترامپ کنند.

با این حال الفونه می گوید اسرائیل هر بهانه ممکن است با نقض آتش‌بس، اهداف دیرینه خود برای بی‌ثبات‌سازی داخلی و تغییر رژیم در تهران را دنبال خواهد کرد. این امر موقعیت تصمیم‌گیرندگان ایرانی را که گزینه‌هایی مانند حمله به زیرساخت‌های انرژی منطقه‌ای و تسلیح هسته‌ای را ترجیح می‌دهند، تقویت می‌کند.