ترامپ تهدید کرد؛ پزشکیان پاسخ داد/ روسیه میانجی میشود یا کشورهای عربی؟
رویداد ۲۴| ساعاتی پس از آنکه دونالد ترامپ در کنار بنیامین نتانیاهو از احتمال حمله نظامی به ایران سخن گفت، موجی از واکنشهای سیاسی و دیپلماتیک از تهران تا مسکو شکل گرفت؛ واکنشهایی که از هشدارهای صریح نظامی تا دعوت به خویشتنداری و احیای مسیر گفتوگو را در بر میگیرد و بار دیگر نشان میدهد پرونده ایران در نقطهای حساس میان بازدارندگی و دیپلماسی قرار گرفته است.
پاسخ سریع تهران؛ پیام بازدارندگی از زبان رئیسجمهور
نخستین واکنش رسمی ایران، از سوی مسعود پزشکیان، رئیسجمهور، در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد. او نوشت: «پاسخ جمهوری اسلامی ایران به هر تجاوز ستمکارانهای، سخت و پشیمان کننده خواهد بود». این موضعگیری کوتاه، اما صریح، در واقع تلاش دولت ایران برای ارسال یک پیام بازدارنده فوری بود؛ پیامی که نشان دهد هرگونه اقدام نظامی احتمالی، بدون هزینه نخواهد بود. ادبیات استفادهشده در این پیام، بیش از آنکه دیپلماتیک باشد، رنگ و بوی هشدار امنیتی دارد؛ امری که بیانگر حساسیت بالای شرایط و تمایل تهران به جلوگیری از سوءبرداشت طرف مقابل است.
تهدید آشکار ترامپ؛ «فوراً» و «محو»
جرقه اصلی این تنشها، سخنان دونالد ترامپ پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو بود. ترامپ در پاسخ به پرسشی درباره حمایت از حمله نظامی اسرائیل به ایران گفت: «اگر برنامه موشکی ایران ادامه یابد، قطعا بله و اگر برنامه هستهای باشد، فورا.». او همچنین با لحنی تند هشدار داد: «در صورتیکه ایران برنامه هستهای خود را بازسازی کند، فورا آن را محو خواهد کر».
ترامپ در ادامه گفت که «نمیخواهد سوخت بمبافکنهای ب۲ را هدر کند» و در عین حال به ایران توصیه کرد که مذاکره را در پیش بگیرد. این ترکیب تهدید و دعوت به مذاکره، نشاندهنده راهبرد دوگانهای است که پیشتر نیز در دوران ریاستجمهوری او مشاهده شده بود؛ فشاری حداکثری همراه با باز گذاشتن دریچه گفتوگو.
واکنشهای امنیتی؛ هشدارهای شمخانی و قالیباف
پس از موضعگیری رئیسجمهور، چهرههای ارشد سیاسی و امنیتی ایران نیز به صحنه آمدند. علی شمخانی، مشاور ارشد سیاسی آیتالله خامنهای، در شبکه اجتماعی ایکس و به زبان عبری نوشت: «طبق دکترین دفاعی ایران، بخشی از پاسخها پیش از آنکه تهدیدها وارد مرحله اجرا شوند، تعیین میشوند.»
او در ادامه هشدار داد: «توان موشکی و دفاعی ایران قابل کنترل نیست و نیازی به کسب اجازه ندارد. هرگونه تجاوز با پاسخی شدید، فوری و غیرقابل پیشبینی روبهرو خواهد شد».
همزمان، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، در نطق پیش از دستور خود تأکید کرد:» تصمیمات و اقدامات ایران برای تأمین منافع و دفاع مشروع و بحق از خود، لزوماً قابلپیشبینی و یا مشابه گذشته نخواهد بود.»
او افزود: «ایران برای دفاع از خود از کسی اجازه نمیگیرد و پاسخ مردم ایران به هر ماجراجویی و شرارتی، گسترده، بدون اغماض و حتی غیرمنتظره است».
این مواضع، در مجموع تصویری از اجماع داخلی بر سر لزوم حفظ بازدارندگی و آمادگی برای سناریوهای پیشبینینشده ارائه میدهد.
مسیر دیپلماسی؛ پیام عراقچی از لندن
در نقطه مقابل لحنهای امنیتی، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در مقالهای که امروز در روزنامه بریتانیایی گاردین منتشر شد، رویکردی دیپلماتیکتر را برجسته کرد. او نوشت که دونالد ترامپ باید در برابر بنیامین نتانیاهو بایستد و به این نتیجه برسد که از سرگیری گفتوگوها با ایران درباره برنامه هستهای، «گزینهای واقعبینانهتر و با شانس موفقیت بیشتر است.»
عراقچی همچنین بدون نام بردن از کشور مشخصی اعلام کرد: «اطلاع یافته است میان دوستان مشترک ایران و آمریکا، آمادگی بیسابقهای برای تسهیل گفتوگو و تضمین اجرای کامل و قابل راستیآزمایی هر توافق احتمالی وجود دارد.»
او با تأکید بر اینکه «اکنون حمایت گستردهتری در منطقه برای دستیابی به یک توافق وجود دارد»، تصریح کرد: «ایران همچنان آماده مذاکره است، به شرط آنکه این گفتوگوها به معنای تسلیم نباشد.»
این سخنان، بهطور ضمنی به گزارشهایی اشاره دارد که از آمادگی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس برای ارائه تضمینهایی درباره آینده برنامه هستهای ایران حکایت دارند.
نقش روسیه؛ دعوت به خویشتنداری؟
روسیه نیز بهعنوان یکی از بازیگران مؤثر، خواستار کاهش تنش شد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت: «ما معتقدیم باید از هر اقدامی که ممکن است به تشدید تنش در منطقه منجر شود، خودداری کرد و بر این باوریم که پیش از هر چیز، گفتوگو با ایران ضروری است».
در همین چارچوب، گزارشهایی از تماس تلفنی ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان منتشر شده است؛ تماسی که گفته میشود در آن، روسای جمهور دو کشور درباره همکاریهای مشترک گفتوگو کردهاند، هرچند جزئیات آن هنوز اعلام نشده است.
مجموع این تحولات نشان میدهد که پرونده ایران بار دیگر در نقطه تلاقی تهدید نظامی و تلاش دیپلماتیک قرار گرفته است. از یکسو، ادبیات تند ترامپ و پاسخهای بازدارنده تهران، فضای تنش را تقویت میکند؛ و از سوی دیگر، پیامهای دیپلماتیک عراقچی و موضع خویشتندارانه روسیه، بر زنده بودن مسیر گفتوگو تأکید دارد. آینده این تقابل، بیش از هر چیز به این بستگی دارد که کدام مسیرتهدید یا دیپلماسی در نهایت دست بالا را پیدا کند.
