ارز پرحاشیه دیجیتال در ایران/ بیت کوین چیست و چگونه کار می‌کند؟

رویداد۲۴ ندا جعفری: روزی که فردی گمنام به نام ساتوشی ناکاموتو نخستین معامله بیت کوین را انجام داد، گمان نمی‌کرد این معامله‌ها تا این حد فراگیر شود؛ معاملاتی که در حقیقت بدون دخالت بانک مرکزی و سیستم متمرکز بانکی کشورها در حال انجام است. اما سوال اصلی این است که پول دیجیتال یا بیت کوین چگونه کار می‌کند.

سایتی به نام «بیت کوین» نخستین بار از ارز‌های دیجیتال استفاده کرد؛ مبنایی که گرداندگان این سایت طراحی کرده بودند مدلی بر پایه معاملات دیجیتال پولی، اما بدون پشتوانه رسمی است و دارایی فرد جنبه فیزیکی ندارد و به صورت دیجیتالی منتقل می‌شود. تمام معاملات در سایت بیت کوین و با حساب کاربری در اختیار افراد قرار می‌گیرد، انجام می‌شود. در حقیقت فرد برای ورود به دنیای «بیت کوین» باید این مسیر را طی کند: ۱- ثبت نام در سایت ۲- پیدا کردن فروشنده معتبر بیت کوین (سایت یا فرد حقیقی) ۳- انتقال پول به فروشنده و دادن آدرس کیف پول برای دریافت بیت کوین‌های خریداری شده

بیت کوین چگونه به دست می‌آید

عمده‌ترین راه به دست آوردن بیت کوین و کسب درآمد از آن، استخراج یا ماینینگ بیت کوین است. کاربران با قراردان منابع پردازشی خود به منظور پیدا کردن بلاک‌ها و پردازش تراکنش‌ها بخشی را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند. در واقع  بیت کوین را می‌توان به صورت رایگان و با استفاده از دانش علم کامپیوتر و در اختیار داشتن سخت افزارهای قدرتمند  یا  خانگی با ماینینگ صنعتی و خانگی به دست آورد و میزان بیت کوین کسب شده را در یک کیف پول بیت کوین برای معامله یا سرمایه گذاری نگهداری کرد.

به جایی که بیت کوین‌ها را نگهداری می‌شود، والِت یا کیف پول گفته می‌شود؛ در واقع والت نرم افزاری است که روی کامپیوتر یا موبایل نصب می‌شود و کارکردی مشابه حساب بانکی دارد که میزان معاملات و دارایی کاربر در آن ثبت می‌شود.

غیرمتمرکز بودن و مخفی بودن بیت کوین مهمترین ویژگی است که باعث شده کسی نتواند جلوی تراکنش کاربران را بگیرد. از سوی دیگر این ویژگی مهمترین دلیلی است که پلیس و قانون‌گذاران چندان موافق معاملات دیجیتالی نباشند. در حال حاضر در دنیا کمتر از ۱۰ کشور مثل بولیوی، بنگلادش، اکوادور و ... بیت کوین را غیر قانونی اعلام شده است. در آمریکا نیز قانون خوداظهاری برای بیت کوین تصویب شده که کاربران آن موظفند مالیات دارایی خود را پرداخت کنند.

در چند سال گذشته ارزش بیت کوین در بازار‌های جهانی از چند صدم دلار آمریکا به چند هزار دلار افزایش یافته است، شمار شرکت‌های خدماتی و تاجرانی که بیت کوین می‌پذیرند نیز در حال افزایش است. تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی است که بیت کوین به عنوان دوازدهمین دارایی ارزشمند جهان معرفی شده است.

معاملات بیت کوین در ایران چگونه است؟

در ایران معاملات بیت کوین با کشورهای دیگر کمی تفاوت دارد؛ میثاق یکی از افرادی که معاملات بیت کوین انجام می‌دهد، به رویداد۲۴ می‌گوید: بعضی صرافی‌ها معاملات بیت کوین را انجام می‌دادند اما در حال حاضر وضعیت تفاوت کرده و صرافی‌های کمی به این کار مشغول هستند بنابراین شرایط معاملات در ایران کاملا چهره به چهره است؛ افراد در گروه‌های تلگرامی مربوط به بیت کوین عضو هستند و آنجا درباره معاملات صحبت می‌شود و معمولا تا کاربران یکدیگر را نبینند، معامله‌ای انجام نمی‌شود. شیوه کار هم به این صورت است که طرفین معامله مقابل بانک قرار می‌گذارند، همدیگر را می‌بینند، همان لحظه از طریق کیف پول معامله بیت کوین انجام می‌شود و پول به صورت کارت به کارت رد و بدل می‌شود بنابراین اصلا مشخص نیست پولی که جابجا شده، بابت چه کاری بوده است؛ البته این موضوع درباره سایر معاملات در ایران نیز صدق می‌کند و مختص معامله بیت کوین نیست.

در ایران وضعیت این معاملات هنوز مشخص نشده است؛ برخی آن را به خاطر مصرف زیاد برق نادرست می‌دانند و برخی دیگر به خاطر فقدان قانون مختص به آن، معاملات بیت کوین غیر قانونی شناخته شده است. با این حال هنوز تصمیم متمرکزی درباره آن گرفته نشده است. وزارت صنعت آن را قانونی اعلام کرده  اما رییس مرکز ملی فضای مجازی گفته آنچه هم اکنون توسط عده‌ای از مردم انجام می‌شود، خلاف قانون است، چون قانونی وجود ندارد که با آن مغایرت داشته باشد.

به گزارش رویداد۲۴ بیت کوین به عنوان راهی برای دور زدن تحریم‌ها مطرح شد و البته هیچگاه به مرحله اجرا نرسید اما آهسته آهسته میان مردم عادی استفاده شد. تعداد افرادی که از این طریق در ایران معامله  می‌کنند، مشخص نیست و از سوی دیگر مواجهه مقامات بانک مرکزی با این پدیده هم چندان روشن نیست.

پیش از این  ناصر حکیمی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفته بود: «بیت کوین فرصتی مناسب برای ایران است. ارز دیجیتال بیت کوین فرصت بسیار مناسبی برای توسعه بخش دیجیتال و استفاده از ظرفیت‌های این ارز دیجیتال برای توسعه است تا با استفاده از آن کسب و کار‌های نوپا و استارت آپ‌ها بتوانند در حوزه تجارت سریع‌تر فعالیت کنند.»

او گفته بود «اینکه آیا واقعا نیاز است بیت کوین ملی برای نظارت بیشتر بانک مرکزی برای این ارز دیجیتال در ایران استفاده شود هنوز مبهم است و باید بررسی شود اما در هر صورت نظارت برای این ارز نیاز است و بیت کوین ملی در سایر کشور‌ها هم قصد نظارت دقیق و سریع برای این ارز دیجیتال را دارد.»

افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، معتقدند تا سال‌های آینده جمعیت افرادی که به معامللات بیت کوین علاقمند خواهند شد، به شدت افزایش خواهد یافت، با این حال به علت وضعیت فنی مبهم شیوه تولید پول که برای بسیاری از کاربران ناشناخته است، این احتمال وجود دارد که افراد زیادی نخواهند دارایی خود را برای خرید و فروش پدیده‌ای مصرف کنند که از طریق نهادهای رسمی نظارت ناپذیر است، با این حال افرادی که به طور حرفه‌ای در کار معامله بیت کوین هستند، معتقدند ارز‌های دیجیتال به منظور امنیت و ناشناس بودن ساخته شده‌اند بنابراین تقلب در تراکنش‌های آن جایگاهی ندارد؛ کسی مالک آن‌ها نیست و کسی نمی‌تواند آن‌ها را متوقف یا هک کند.